Khó đòi bồi thường trong vụ án thao túng chứng khoán

MINH MINH
07:10 08/11/2023

Trong các vụ án “thao túng thị trường chứng khoán” xảy ra tại Công ty Louis Holdings, Công ty FLC…, điều dễ nhận thấy là rất nhiều nhà đầu tư đã bị những bị can/bị cáo này làm cho thiệt hại nặng nề, nhưng họ lại không thể chứng minh thiệt hại của bản thân để có cơ sở yêu cầu bồi thường dân sự.

ck-7167

Pháp luật hình sự chưa có quy định hướng dẫn về xác định việc thu lời bất chính và khoản thiệt hại cho nhà đầu tư phát sinh từ các hành vi tội phạm về chứng khoán. Ảnh: ĐTCK.

Tiền của nhà đầu tư nhưng phải sung công

Đầu tháng 5/2023, Toà án nhân dân TP. Hà Nội mở phiên toà xét xử cựu Chủ tịch HĐQT Công ty Louis Holdings Đỗ Thành Nhân và 7 đồng phạm trong vụ án “thao túng thị trường chứng khoán” xảy ra tại Công ty Louis Holdings, Công ty Quản lý tài sản Trí Việt và các đối tượng liên quan vào năm 2021.

Theo phán quyết của Toà án, được sự giúp sức của Đỗ Đức Nam - Tổng giám đốc Công ty Chứng khoán Trí Việt (cho vay 748 tỷ đồng thông qua hợp tác đầu tư), Đỗ Thành Nhân dùng tài khoản chứng khoán cá nhân và 17 tài khoản của người thân, nhân viên Công ty, liên tục đặt lệnh giao dịch để tạo cung - cầu giả tạo đối với hai mã BII và TGG của hai công ty con là Louis Capital và Louis Land.

Bằng cách thức này, từ tháng 1 đến tháng 9/2021, Nhân và đồng phạm đã “thổi” giá hai mã BII và TGG từ mức 1.000 - 3.000 đồng/cổ phiếu lên mức đỉnh 33.800 - 74.800 đồng/cổ phiếu (tương đương tăng 34 và 42 lần); sau đó bán tháo, thu lợi bất chính hơn 154 tỷ đồng.

Đáng lưu ý, ngoài án phạt tù dành cho các bị cáo, trách nhiệm dân sự trong vụ án hình sự này được tuyên như sau: “Hội đồng xét xử nhận thấy, khoản tiền hơn 154 tỷ đồng các bị cáo thu lợi bất hợp pháp cần thu hồi để sung công quỹ”.

Theo luật sư Bùi Đình Ứng, Trưởng văn phòng luật sư Bùi Đình Ứng (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội), khách thể của tội thao túng thị trường chứng khoán là những quan hệ xã hội được luật pháp bảo vệ nhưng đã bị tội phạm xâm hại. Cụ thể, tội thao túng thị trường chứng khoán xâm phạm đến trật tự quản lý kinh tế của Nhà nước về chứng khoán và thị trường chứng khoán.

Bên cạnh đó, tội này có khách thể vật chất (bị hại) là các nhà đầu tư đã bỏ tiền mua hai mã cổ phiếu BII và TGG trong thời gian các đối tượng thao túng.

Để được giải quyết bồi thường, những nhà đầu tư này cần làm đơn đề nghị công nhận bị hại và có tài liệu, chứng cứ chứng minh đầu tư và bị thiệt hại do hành vi thao túng của các đối tượng.

Tuy nhiên, trên thực tế, hồ sơ vụ án Louis Holdings không ghi nhận bị hại nào; do đó, số tiền hơn 154 tỷ đồng thu lời bất chính của các bị cáo đã được Toà án tịch thu để sung công.

Lý giải nguyên nhân, luật sư Bùi Đình Ứng cho rằng, việc không ghi nhận bị hại trong vụ án Louis Holdings có thể bắt nguồn từ 2 lý do: một là, nhà đầu tư giao dịch chứng khoán liên tục nên khó chứng minh được thiệt hại; hai là, có thể nhiều nhà đầu tư thuộc đối tượng bị hại nhưng cũng tham gia vào quá trình thao túng chứng khoán nên không dám lên tiếng đòi bồi thường (?).

Khó chứng minh thiệt hại để đòi bồi thường

Ngày 28/10, Cơ quan Cảnh sát điều tra - Bộ Công an (C03) ban hành Kết luận điều tra vụ án “thao túng thị trường chứng khoán” và “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn FLC, Công ty cổ phần Chứng khoán BOS, Công ty cổ phần Xây dựng Faross và các công ty liên quan.

Theo đó, C03 ra quyết định khởi tố ông Trịnh Văn Quyết và 19 bị can về tội “thao túng thị trường chứng khoán” quy định tại khoản 2 Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015. Kết luận điều tra cho thấy, từ ngày 26/5/2017 đến 10/1/2022, ông Trịnh Văn Quyết đã chỉ đạo Trịnh Thị Minh Huế (kế toán Công ty FLC) cùng đồng phạm thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán đối với 5 mã cổ phiếu AMD, HAI, GAB, FLC, ART rồi bán tháo, thu lợi bất chính hơn 723 tỷ đồng.

Trong quá trình điều tra, C03 bổ sung quyết định khởi tố bị can về tội “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, quy định tại khoản 4, Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 đối với ông Trịnh Văn Quyết và 3 bị can khác.

Cơ quan điều tra xác định, trong thời gian từ năm 2014 đến năm 2016, các cổ đông chỉ góp hơn 1.197 tỷ đồng vốn điều lệ vào Công ty Xây dựng Faros (mã ROS), nhưng ông Trịnh Văn Quyết đã chỉ đạo thuộc cấp và các cá nhân có liên quan lập và ký khống hồ sơ, chứng từ góp vốn khống hơn 3.102 tỷ đồng, làm tăng khống vốn chủ sở hữu của Công ty Xây dựng Faros lên 4.300 tỷ đồng.

Sau đó, các bị cáo đăng ký niêm yết 430 triệu cổ phiếu ROS trên Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM để bán, chiếm đoạt hơn 3.620 tỷ đồng của các nhà đầu tư.

Bình luận về trách nhiệm dân sự trong vụ án FLC, luật sư Bùi Đình Ứng nhận định, khác với vụ án Louis Holdings chỉ có một tội danh “thao túng thị trường chứng khoán” thường khó chứng minh thiệt hại của bị hại, vụ án FLC có thêm tội danh “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”, thường dễ xác định, chứng minh thiệt hại hơn nên khả năng được bồi thường là có cơ sở hơn.

Theo cơ quan điều tra, trong 30.403 nhà đầu tư mua cổ phiếu ban đầu hình thành từ vốn góp khống, có 26.379 nhà đầu tư đã bán hết trên 208 triệu cổ phiếu; còn 4.024 nhà đầu tư đang sở hữu hơn 82,7 triệu cổ phiếu (tổng giá trị tại thời điểm hủy niêm yết là 207,7 tỷ đồng).

Đáng lưu ý, trước khi kết thúc điều tra, Văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra (C01) đã trưng cầu giám định từ Bộ Tài chính. Kết quả giám định cho hay, pháp luật hình sự chưa có quy định hướng dẫn về xác định việc thu lời bất chính và khoản thiệt hại cho nhà đầu tư phát sinh từ các hành vi tội phạm về chứng khoán.

Đối với tội danh “thao túng thị trường chứng khoán” của các bị can, chủ thể bị thiệt hại tài sản là các nhà đầu tư đã bỏ tiền để mua 5 mã cổ phiếu trong thời gian các đối tượng thao túng. Về lý thuyết, các nhà đầu tư bị thiệt hại có quyền yêu cầu bồi thường.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính đã kết luận là chưa có căn cứ xác định thiệt hại của các nhà đầu tư do hành vi thao túng thị trường chứng khoán của bị can Trịnh Văn Quyết và đồng phạm gây ra đối với 5 mã chứng khoán.

“Vì vậy, việc nhà đầu yêu cầu bồi thường thiệt hại là rất khó khi mà yêu cầu này chỉ được cơ quan tố tụng xem xét chấp nhận khi nhà đầu tư có đơn đề nghị kèm những tài liệu, chứng cứ thể hiện họ đã đầu tư và thiệt hại”, luật sư Bùi Đình Ứng nhấn mạnh.

Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, ông Trần Nam Sơn, Giám đốc Khối Pháp chế và Quản trị rủi ro, Công ty Chứng khoán An Bình (ABS) phân tích, trong vụ án FLC, để kết luận tội lừa đảo chiếm đoạt thì bắt buộc phải có người bị hại; còn với tội thao túng thị trường chứng khoán thì không cần, bởi tội danh đó đã có đủ chủ thể, khách thể, hành vi và yếu tố lỗi. Việc chứng minh thiệt hại chỉ có giá trị trong trách nhiệm bồi thường dân sự.

Tuy nhiên, trong những vụ án hình sự, việc chứng minh yếu tố cấu thành thiệt hại là trách nhiệm của cơ quan tố tụng. Người dân chỉ có trách nhiệm chứng minh thiệt hại trong những vụ án dân sự có quan hệ ngang bằng, còn đối với vụ án hình sự thì họ thường không có đủ cơ sở để chứng minh.

Việc cơ quan tố tụng không chứng minh được thiệt hại trong vụ án thao túng chứng khoán, theo ông Sơn, thể hiện “lỗ hổng” trong quy định của pháp luật về lĩnh vực này.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng nhìn nhận, do đặc thù hành vi giao dịch trên thị trường chứng khoán là tự nguyện, chủ động, liên tục nên trong khoảng thời gian mà các đối tượng thao túng giá chứng khoán thì vẫn có những người giao dịch vì nhu cầu thật của họ, vẫn có người hưởng lợi hoặc bị thiệt hại vì lý do nội tại doanh nghiệp, lý do thị trường, chứ không hẳn do thao túng.

Bên cạnh đó, khi một lệnh bán số lượng lớn được tung ra, sẽ có nhiều tài khoản khớp lệnh từng phần, việc chứng minh thiệt hại nếu trong một vài phiên còn có thể khả thi (dựa vào đó, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước có thể quyết định huỷ bỏ giao dịch được xác định là thao túng để đảm bảo quyền lợi cho nhà đầu tư), nhưng nếu trong một thời gian dài thì cũng là gánh nặng cho hoạt động tố tụng.

“Hơn nữa, việc xác định được bị hại trong vụ án thao túng chứng khoán còn khó khăn do bị hại không hợp tác hoặc không biết bị hại ở đâu, hay bị hại không yêu cầu xử lý hình sự…”, ông Sơn nói.

(Theo Đầu tư Chứng khoán)

  • Cùng chuyên mục
Mua sắm thông minh và cư dân thông minh là tương lai rất gần

Mua sắm thông minh và cư dân thông minh là tương lai rất gần

Đó là khẳng định của PGS-TS Nguyễn Đình Quân, Đại học Bách Khoa TP.HCM. Ông hiện là cố vấn R&D cho DeepPro, một startup công nghệ tại TP.HCM.

Tài chính - 27/01/2025 15:17

Thận trọng trước sức nóng “đồng bạc xanh”

Thận trọng trước sức nóng “đồng bạc xanh”

Sức mạnh USD dự báo tiếp tục được củng cố trong năm 2025 và gây áp lực lên tỷ giá VND, khiến mặt bằng lãi suất khó duy trì ở mức thấp hơn.

Tài chính - 27/01/2025 06:30

Năm 2024 của Novaland: Lỗ đậm nhưng đạt nhiều bước tiến về pháp lý

Năm 2024 của Novaland: Lỗ đậm nhưng đạt nhiều bước tiến về pháp lý

Novaland ghi nhận doanh thu tăng cao nhờ bàn giao sản phẩm. Tuy nhiên, tập đoàn bị lỗ lớn do trích lập dự phòng theo ý kiến kiểm toán tại BCTC bán niên.

Tài chính - 26/01/2025 16:52

Nhiều công ty chứng khoán, quản lý quỹ bị xử phạt hàng tỷ đồng

Nhiều công ty chứng khoán, quản lý quỹ bị xử phạt hàng tỷ đồng

Nhiều công ty chứng khoán bị UBCKNN xử phạt hàng tỷ đồng do có hành vi vi phạm như APG, SHS, Chứng khoán Sen Vàng…

Tài chính - 26/01/2025 12:15

Hòa Phát lãi lớn 2024, rót hơn 35.000 tỷ đầu tư

Hòa Phát lãi lớn 2024, rót hơn 35.000 tỷ đầu tư

Hầu hết các mảng kinh doanh của Hòa Phát đều khởi sắc trong năm 2024. Tập đoàn đã chi hơn 35.000 tỷ đồng cho hoạt động đầu tư, chủ yếu là giải ngân dự án Dung Quất 2.

Tài chính - 26/01/2025 10:50

Nhiều nhóm cổ phiếu 'sáng cửa' tăng trưởng

Nhiều nhóm cổ phiếu 'sáng cửa' tăng trưởng

Năm 2025, thị trường chứng khoán Việt Nam có triển vọng tích cực đến từ sự tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế và lợi nhuận các doanh nghiệp niêm yết. Bên cạnh đó, kỳ vọng nâng hạng cũng sẽ giúp thị trường thu hút được dòng vốn từ nhà đầu tư nước ngoài lẫn sự quan tâm của dòng tiền trong nước.

Tài chính - 25/01/2025 12:27

Bán một phần dự án 23 Lê Duẩn, Techcombank lãi 473 tỷ đồng

Bán một phần dự án 23 Lê Duẩn, Techcombank lãi 473 tỷ đồng

BCTC quý IV/2024 của Techcombank cho thấy ngân hàng này lãi gần 473 tỷ đồng từ giao dịch bán một phần dự án số 23 Lê Duẩn (tổng diện tích sàn chuyển nhượng 5.776m2) cho The Sherpa, công ty con của Masan.

Tài chính - 25/01/2025 10:13

Doanh thu của Vingroup vượt 7,6 tỷ USD

Doanh thu của Vingroup vượt 7,6 tỷ USD

Tính cả năm 2024, tổng doanh thu thuần hợp nhất của Vingroup đạt 192.159 tỷ đồng (khoảng 7,6 tỷ USD), tăng 19% so với năm trước và cũng là mốc doanh thu cao nhất lịch sử.

Tài chính - 25/01/2025 10:10

Vì sao công ty quản lý quỹ của nhà chủ VNDirect bị phạt 260 triệu đồng?

Vì sao công ty quản lý quỹ của nhà chủ VNDirect bị phạt 260 triệu đồng?

IPAAM – công ty liên quan đến nhà chủ VNDirect, đã bị UBCKNN xử phạt 260 triệu đồng do một số sai phạm.

Tài chính - 25/01/2025 07:00

Cổ đông không đồng ý, thương vụ KIDO bán KIDO Foods sẽ ra sao?

Cổ đông không đồng ý, thương vụ KIDO bán KIDO Foods sẽ ra sao?

Cổ đông Tập đoàn KIDO đã thông qua việc không đồng ý giao dịch bán hơn 24% vốn KIDO Foods, không đồng ý chuyển nhượng nhãn hiệu Celano, Merino và KIDO.

Tài chính - 24/01/2025 15:30

FPT Retail báo lãi 527 tỷ đồng, cổ phiếu liên tục phá đỉnh

FPT Retail báo lãi 527 tỷ đồng, cổ phiếu liên tục phá đỉnh

FPT Retail công bố lợi nhuận trước thuế năm 2024 đạt 527 tỷ đồng, gần sát mức kỷ lục thiết lập 2021. Cổ phiếu FRT phá đỉnh lên vùng 200.000 đồng/cp.

Tài chính - 24/01/2025 11:41

Đạt Phương báo lãi hơn 303 tỷ đồng, tăng 7,3%

Đạt Phương báo lãi hơn 303 tỷ đồng, tăng 7,3%

Kết thúc năm 2024, Tập đoàn Đạt Phương ghi nhận lợi nhuận sau thuế hơn 303 tỷ đồng, tăng 7,3% so với cùng kỳ năm trước.

Tài chính - 24/01/2025 11:14

YeaH1 báo lãi đột biến quý IV

YeaH1 báo lãi đột biến quý IV

YeaH1 cán mốc doanh thu 1.000 tỷ đồng trong năm 2024 nhờ các chương trình, sự kiện giải trí ăn khách. Lợi nhuận tăng cao nhờ hoạt động thoái vốn công ty con.

Tài chính - 24/01/2025 08:38

VNDirect bị xử phạt 651 triệu đồng tiền thuế

VNDirect bị xử phạt 651 triệu đồng tiền thuế

VNDirect cho biết đã nộp đủ số tiền nêu trên vào ngân sách nhà nước, hoàn thành nghĩa vụ vào cùng ngày.

Tài chính - 23/01/2025 18:39

VN-Index tăng mạnh trước kỳ nghỉ Tết

VN-Index tăng mạnh trước kỳ nghỉ Tết

Lực mua dâng cao trong phiên 23/1 giúp VN-Index bứt phá mạnh, kết phiên chỉ số này tăng 17,1 điểm (+1,38%), lên 1.259,63 điểm.

Tài chính - 23/01/2025 15:54

Lãnh đạo bị bắt vì đánh bạc, Phú Tài trấn an cổ đông

Lãnh đạo bị bắt vì đánh bạc, Phú Tài trấn an cổ đông

Phú Tài cho biết ông Đỗ Xuân Lập không tham gia điều hành doanh nghiệp nên không làm ảnh hưởng đến công tác điều hành sản xuất kinh doanh tại công ty.

Tài chính - 23/01/2025 09:19