Doanh nghiệp Nhật chọn Việt Nam là điểm đến chủ yếu cho dịch chuyển sản xuất

Theo khảo sát thực trạng doanh nghiệp Nhật Bản đầu tư tại nước ngoài cho năm tài chính 2024, do Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO) công bố mới đây, tỷ lệ các doanh nghiệp trả lời đã dịch chuyển chức năng sản xuất từ các quốc gia và khu vực khác sang Việt Nam trong 5 năm gần đây (2019–2024) là 24,8%, cao nhất cả về số lượng và tỷ lệ trong khu vực châu Á/châu Đại Dương.

Cụ thể, trong số 181 doanh nghiệp Nhật trả lời "có dịch chuyển" sang Việt Nam, 81 chọn đến miền Bắc, 89 lựa chọn miền Nam, và 11 chọn miền Trung.

Xét theo ngành nghề, các ngành như sắt/kim loại màu/kim loại, linh kiện thiết bị điện/điện tử, sản phẩm nhựa, dệt may/quần áo... đều nằm trong nhóm dẫn đầu.

Trong tổng số 176 trường hợp dịch chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang ASEAN, có đến 90 trường hợp chuyển sang Việt Nam. Tương tự, trong số 289 dự án dịch chuyển từ Nhật Bản sang ASEAN, có 106 dự án lựa chọn Việt Nam, Thái Lan và Indonesia đứng ở các vị trí tiếp sau với lần lượt 67 và 43 dự án.

Các lý do được doanh nghiệp đưa ra bao gồm "ứng phó với việc dịch chuyển sản xuất của khách hàng", "đối phó với thuế quan do chiến tranh thương mại Mỹ-Trung", và "tránh sự mập mờ trong hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc".

Cụ thể hơn, trong trường hợp dịch chuyển từ Nhật Bản sang Việt Nam, các doanh nghiệp nêu lý do là thiếu hụt nhân sự tại các nhà máy ở Nhật Bản, chi phí nhân công cao, thu hẹp chức năng; và nhằm đáp ứng nhu cầu cung ứng nội địa tại Việt Nam.

Còn đối với các doanh nghiệp Nhật dịch chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam, các động lực là: các cơ sở sản xuất của khách hàng chuyển từ Trung Quốc sang Việt Nam; các biện pháp thuế quan do chiến tranh thương mại Mỹ-Trung; tránh sự mập mờ trong hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc (do yêu cầu của khách hàng, lo ngại về rủi ro địa chính trị, sự gia tăng các chi phí, và ảnh hưởng từ các đợt phong tỏa do COVID-19).

Về quy mô dịch chuyển sản xuất từ Nhật Bản và Trung Quốc sang Việt Nam, có khoảng 60% doanh nghiệp trả lời là dịch chuyển từ "1 đến 50%". Ngoài ra, có khoảng 10-20% doanh nghiệp trả lời đã dịch chuyển hoàn toàn hoạt động sản xuất.

Khả năng cung ứng của Việt Nam chưa đạt kỳ vọng

Việc các doanh nghiệp Nhật Bản lựa chọn Việt Nam để dịch chuyển sản xuất tạo ra cơ hội cung ứng cho các doanh nghiệp nội địa, song khả năng đáp ứng của Việt Nam còn thấp.

Theo kết quả khảo sát, tỷ lệ cung ứng nội địa tại Việt Nam đạt 36,6%, giảm 5,3 điểm phần trăm so với khảo sát năm trước. Tỷ lệ cung ứng từ Nhật Bản đạt 33,6% (tăng 2,7 điểm phần trăm), từ Trung Quốc đạt 12,6% (tăng 1,0 điểm phần trăm), và từ ASEAN đạt 11,3% (tăng 0,9 điểm phần trăm).

Trong tổng số cung ứng, tỷ lệ cung ứng từ các doanh nghiệp địa phương là 15,7%, giảm 1,5 điểm phần trăm so với năm trước.

Trong khu vực ASEAN, tỷ lệ cung ứng nội địa 36,6% tại Việt Nam tương đương với Malaysia và Philippines.

Tỷ lệ cung ứng từ các doanh nghiệp địa phương tại Việt Nam chiếm 15,7% trong tổng số cung ứng (giảm 1,5 điểm phần trăm so với năm trước). Trong suốt 10 năm qua, tỷ lệ này vẫn giữ nguyên mức ổn định. So với Indonesia, Thái Lan và Malaysia, tỷ lệ này vẫn ở mức thấp và chỉ tương đương với Philippines.

Về nguồn cung ứng tại Việt Nam trong năm 2024 theo ngành nghề, ngành thực phẩm, giấy/sản phẩm gỗ/in ấn, tỷ lệ cung ứng nội địa trên 50%.

Trong khi đó, tỷ lệ cung ứng nội địa của các ngành thiết bị điện/điện tử và linh kiện của chúng, hóa chất/dược phẩm, và dệt may/quần áo đều dưới 30%.

Báo cáo cho biết, mặc dù tỷ lệ cung ứng từ các doanh nghiệp địa phương vẫn trì trệ, nhưng mong muốn mở rộng thu mua từ doanh nghiệp địa phương trong tương lai ngày càng tăng.

Theo đó, về tỷ lệ cung ứng nội địa trong 1-2 năm tới, tại Việt Nam doanh nghiệp trả lời "mở rộng" là 50.9% (tăng 7,7 điểm phần trăm so với năm trước), cao

hơn đáng kể so với mức trung bình của ASEAN là 37,7%. Trong số các quốc gia có khảo sát, Việt Nam xếp sau Ấn Độ và Pakistan, nhưng đứng đầu ASEAN.

Xét theo từng ngành nghề, các doanh nghiệp thuộc lĩnh vực như thiết bị điện/điện tử, dệt may/quần áo và máy móc nói chung đều thể hiện mong muốn mở rộng cung ứng nội địa ở mức cao.

Theo báo cáo, những vấn đề liên quan đến việc cung ứng nội địa là chất lượng và năng lực kỹ thuật của các doanh nghiệp địa phương không đủ và thiếu nhà sản xuất có thể cung cấp nguyên liệu thô trong nước.