Nghị định 28: Hợp tác công tư lại đẩy bất lợi về phía nhà đầu tư

Nghị định 28 của Chính phủ quy định về cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) được ban hành vào 26/3 vừa qua. Tuy vừa ra đời nhưng Nghị định 28 đã gây ra nhiều tranh cãi và bộc lộ những bất cập rất lớn từ thực tiến áp dụng.

Ngày 26/3/2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 28/2021/NĐ-CP quy định cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) - một nội dung rất quan trọng đối với các dự án theo phương thức PPP. Dù đã có nhiều góp ý quan trọng, thiết thực được các nhà đầu tư, giới chuyên gia đưa ra khi Nghị định còn ở dạng dự thảo nhưng đến thời điểm Nghị định được ban hành vẫn bộc lộ không ít bất cập làm khó cả cơ quan quản lý và nhà đầu tư khi đi vào áp dụng.

Luật PPP có hiệu lực từ ngày 1/1/2021 được kỳ vọng tạo ra cú hích để các bộ, ngành, địa phương huy động nguồn vốn từ khu vực tư nhân đầu tư các dự án hạ tầng, giảm bớt áp lực cho ngân sách Nhà nước. Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì xây dựng nghị định hướng dẫn chung, còn Bộ Tài chính chủ trì xây dựng nghị định về cơ chế tài chính trong đầu tư theo phương thức PPP.

Nghị định 28 quy định về cơ chế quản lý tài chính dự án đầu tư theo phương thức PPP nhằm hướng dẫn phương án tài chính của dự án PPP; phát hành trái phiếu của doanh nghiệp dự án PPP; quản lý, sử dụng vốn Nhà nước trong các dự án PPP; quyết toán vốn đầu tư công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng hoàn thành; trình tự, thủ tục xử lý tài sản chuyển giao công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền; chia sẻ phần doanh thu tăng, giảm...

Nghị định 28 được kỳ vọng sẽ tạo tiền đề để các dự án PPP được đẩy nhanh tiến độ, giúp các nhà đầu tư mặn mà hơn với hình thức đầu tư này nhưng các quy định trong nghị định này lại đang gây khó cho các nhà đầu tư. 3 dự án thành phần cao tốc Bắc-Nam thực hiện theo hình thức PPP (Diễn Châu - Bãi Vọt, Nha Trang - Cam Lâm, Cam Lâm - Vĩnh Hảo) dù đã đấu thầu, lựa chọn xong nhà đầu tư từ cuối năm 2020 nhưng nay lại có nguy cơ bị “treo” khi quá trình đàm phán hợp đồng giữa Bộ GTVT và các nhà đầu tư trúng thầu gặp quá nhiều vướng mắc. Theo phản ánh của các nhà đầu tư nguyên nhân chính do các quy định “đánh đố” tại Nghị định 28.

Đầu tiên là vướng mắc về nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước. Theo quy định tại khoản 3, điều 8, Nghị định 28, “nguồn vốn đầu tư hỗ trợ xây dựng hạng mục công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng chỉ được thanh toán cho khối lượng hạng mục hoàn thành đã được cơ quan ký kết hợp đồng dự án xác nhận”. Điều này có nghĩa là, nhà đầu tư sẽ bỏ vốn chủ sở hữu và vốn vay để thực hiện trước, còn vốn hỗ trợ của Nhà nước chỉ giải ngân khi các hạng mục công trình đó đã hoàn thành.

Quy định trên được các nhà đầu tư đánh giá là rất bất cập, bởi đã là hợp tác công tư, nhà đầu tư giải ngân một đồng thì Nhà nước cũng phải bỏ vốn góp theo tỷ lệ tương ứng. Chính vì quy định này đã gây khó trong quá trình ký kết hợp đồng tín dụng của các nhà đầu tư, vì phía ngân hàng lo sợ rủi ro từ chậm giải ngân nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước.

Ông Trần Văn Thế, Phó chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả (nhà đầu tư dự án cao tốc Bắc-Nam đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo) cho biết, Điều 18, Nghị định 37/2015 quy định về hợp đồng xây dựng nêu rõ, nhà thầu thi công được tạm ứng tối thiểu 10% và tối đa 50% giá trị hợp đồng. Mặt khác, tại hợp đồng thi công các gói thầu xây lắp thuộc các dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam đang triển khai theo hình thức đầu tư công, các nhà thầu được tạm ứng khoảng 30% giá trị hợp đồng. Tuy nhiên, đối với các dự án PPP cao tốc Bắc - Nam, trong Nghị định 28 lại không có quy định cho doanh nghiệp được tạm ứng. “Điều này là rất vô lý và gây bất lợi cho nhà đầu tư”, ông Thế nói.

Nghị định 28 có những điểm không phù hợp với Luật PPP như quy định về chia sẻ doanh thu của dự án PPP. Theo khoản 2, Điều 17, Nghị định 28, việc xác định giá trị phần doanh thu chia sẻ sẽ do cơ quan ký kết hợp đồng dự án thực hiện, còn nhà đầu tư không được nhắc tới. Trong khi đó Luật PPP đã nêu rất rõ, “định kỳ hàng năm, các bên trong hợp đồng dự án PPP xác định doanh thu thực tế, gửi cơ quan tài chính có thẩm quyền thực hiện cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu”.

PGS. TS.Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI) khẳng định: “Doanh nghiệp dự án cũng là một bên trong hợp đồng dự án nên hoàn toàn có quyền tham gia quá trình xác định doanh thu làm căn cứ để thực hiện cơ chế chia sẻ doanh thu. Quy định này của Nghị định 28 trái với nguyên tắc bình đẳng giữa doanh nghiệp dự án và cơ quan ký hợp đồng nên cần xem xét sửa đổi hoặc hủy bỏ”.

Ngoài ra, bất cập nữa là quy định về nguyên tắc kiểm soát thanh toán vốn đầu tư công trong dự án PPP. Tại khoản 2, Nghị định 28 nêu: “Vốn Nhà nước trong dự án PPP được thanh toán khi cấp có thẩm quyền giao kế hoạch vốn, giao dự toán ngân sách theo quy định của pháp luật”.

Quy định này được cho là chưa nêu rõ cách thức xử lý trong trường hợp Nhà nước chậm giao kế hoạch vốn làm chậm tiến độ giải ngân theo quy định tại hợp đồng dự án PPP dẫn tới đẩy rủi ro cho nhà đầu tư và ngân hàng cho vay. Theo đó, một số nhà đầu tư đưa yêu cầu cần phải tính lãi nếu Nhà nước chậm giải ngân phần vốn hỗ trợ của Nhà nước.

Tiếp thu những ý kiến trên, ông Lê Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính) cho biết: “Hiện nay vẫn chưa thống nhất được cách thức thực hiện, trách nhiệm như thế nào, thẩm quyền ra sao với trường hợp Nhà nước chậm giải ngân phần vốn hỗ trợ của Nhà nước. Bởi đây là quan hệ nội bộ giữa hai chủ thể kinh tế mà Luật Dân sự cho phép. Do đó, vấn đề này vẫn đang được nghiên cứu”.

Về việc quyết toán dự án PPP, ông Lê Tuấn Anh cho rằng, quan điểm của Bộ Tài chính khi xây dựng chính sách là lựa chọn nhà đầu tư trên cơ sở đấu thầu. Tất cả bài thầu cấp thẩm quyền xây dựng, các điều kiện đều phải được quy định cụ thể trong bài thầu. “Khi đấu thầu xong các bên sẽ căn cứ theo quyết định đấu thầu đó để thực hiện. Do đó, quan điểm của Bộ Tài chính là ngay từ khi xây dựng nghị định hướng dẫn là tất cả các chi phí hợp lý phải được đưa vào trong hợp đồng”, Phó Vụ trưởng Vụ Đầu tư (Bộ Tài chính) nhấn mạnh.

Bài liên quan

Cao tốc Bắc-Nam nguy cơ ‘vỡ trận’ vì 3 dự án PPP không triển khai được

Dự án PPP giao thông vẫn gặp khó vì cơ chế tài chính

Đầu tư sân bay Quảng Trị theo hình thức PPP

Bộ Giao thông Vận tải ủng hộ đầu tư Sân bay Quảng Trị theo hình thức PPP