Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI- Bài cuối: Cần giám sát vốn FDI trong bối cảnh mới

Tại cuộc họp của Chính phủ với các địa phương vào ngày 2/7/2020, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu các địa phương cần đề xuất các giải pháp cải cách vượt trội để đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh có khả năng cạnh tranh khu vực, quốc tế, kể cả đầu tư trong nước và đầu tư quốc tế vào Việt Nam để thực hiện mục tiêu kép: giữ vững thành quả phòng chống dịch Covid 19 đồng thời phục hồi và phát triển kinh tế- xã hội.

Bài liên quan

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 1: Chính phủ Ấn Độ 'xuất chiêu' với các nước hàng xóm

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 2: Canada và các thay đổi nhằm bảo vệ an ninh quốc gia

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 3: Úc siết chặt quá trình phê duyệt đầu tư nước ngoài

Dịch Covid 19 không những làm suy thoái kinh tế toàn cầu, mà còn làm thay đổi chuỗi cung ứng sản phẩm do đứt gãy các chuỗi cung ứng hiện có, buộc các quốc gia phải thay đổi chiến lược đầu tư và thương mại, coi trọng hơn thị trường nội địa, chọn lọc kỹ hơn vốn đầu tư quốc tế, đề ra chính sách và cơ chế hạn chế bằng sự kiểm soát của nhà nước đối với đầu tư nước ngoài (FDI).

Hơn 30 năm thu hút FDI, nước ta đã đạt được thành tựu quan trọng, Nghị quyết 50 của Bộ Chính trị khẳng định: “Hoạt động đầu tư nước ngoài ngày càng sôi động, nhiều tập đoàn đa quốc gia, doanh nghiệp lớn với công nghệ hiện đại đầu tư vào nước ta; quy mô vốn và chất lượng dự án tăng, góp phần tạo việc làm, thu nhập cho người lao động; nâng cao trình độ, năng lực sản xuất; tăng thu ngân sách nhà nước, nâng cao vị thế và uy tín Việt Nam trên trường quốc tế”.

Tuy nhiên, chuyển giá, vốn mỏng, đầu tư "chui", đầu tư "núp bóng" ngày càng tinh vi và có xu hướng gia tăng.

Tình trạng đầu tư “chui”, “núp bóng” là hiện tượng đáng quan tâm khi một số nhà đầu tư nước ngoài thông qua người Việt Nam bằng cách “góp vốn” lập công ty, kết hôn thành vợ chồng mua đất tại một số khu vực nhạy cảm về an ninh, quốc phòng.

Từ khi cuộc chiến thương mại Mỹ- Trung trở nên gay gắt, một số nhà đầu tư Trung Quốc tìm cách thông qua hợp tác với doanh nghiệp Việt Nam để lợi dụng “xuất xứ hàng hóa” của nước ta khi xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ với mức thuế thấp so với hàng xuất khẩu từ Trung Quốc, làm cho kim ngạch xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp trong nước bỗng dưng tăng đột biến. Tháng 7/2019 Tổng cục Hải quan đã điều tra 6 công ty gỗ tại Hà Nội, Hưng Yên, Nam Định, Lạng Sơn và Phú Thọ, phần lớn đã vi phạm về lập hồ sơ xin cấp C/O, rồi nhập ván bóc, bán thành phẩm từ Trung Quốc để sản xuất gỗ ván bóc xuất khẩu.

Hành vi chuyển giá đã từng được phát hiện từ năm 2005 khi Coca Cola Việt Nam sau 10 năm vào nước ta đều trong tình trạng thua lỗ triền miên dù doanh thu tăng đều; đến năm 2014, Coca Cola Việt Nam mới bắt đầu đóng thuế thu nhập doanh nghiệp. Pepsi Việt Nam, Adidas, AG, Metro, Keangnam Vina liên tục báo lỗ. Bộ Tài chính cho biết, có đến 52% doanh nghiệp FDI báo lỗ nhưng vẫn mở rộng hoạt động đầu tư.

Để khắc phục khiếm khuyết trong thu hút FDI, một mặt cần phải hoàn thiện thể chế, tạo lập môi trường đầu tư hấp dẫn, có sức cạnh tranh với một số đối tác trong khu vực, cải cách nền hành chính quốc gia, tinh gọn bộ máy và nâng cao năng lực xây dựng và thực hành thể chế của đội ngũ công chức nhà nước; mặt khác phải chọn lựa dự án và nhà đầu tư để nâng cao hơn nữa chất lượng và hiệu quả FDI theo định hướng mới của Bộ Chính trị.

Đối với đầu tư “chui”, “núp bóng” thì quan trọng nhất là chính quyền phường, xã, huyện, tỉnh, thành phố cần thông qua mạng lưới tổ chức hành chính và tổ chức xã hội, cụm dân cư để phát hiện kịp thời hành vi đầu tư “chui:, “núp bóng” người Việt Nam của người nước ngoài để chiếm đất, đe dọa an ninh, quốc phòng. Khi đã phát hiện thì phải xử lý nhanh, công khai nhà đầu tư nước ngoài và người Việt Nam vi phạm pháp luật để răn đe người khác không theo vết xe đổ của một số cá nhân lợi dụng môi trường đầu tư thông thoáng để trục lợi.

Bài liên quan

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 4: Pháp cứng rắn bảo vệ các tài sản cấp chiến lược

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 5: Lời kêu gọi các quốc gia thành viên của Ủy ban châu Âu

Vấn đề đầu tư “chui”, “núp bóng” có liên quan đến an ninh quốc gia trong bối cảnh nước ta có lợi thế thu hút FDI sau khi đạt thành quả được thế giới đánh gíá cao, nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ từ ý đồ của một vài nước có mưu đồ bành trướng biên giới, lợi dụng dịch bệnh để mở rộng các hòn đảo xâm chiếm trái phép ở Biển Đông gây mất an toàn cho hàng hải quốc tế, tàu thuyền của ngư dân nước ta đánh bắt hải sản trên lãnh hải thuộc chủ quyền của Việt Nam. Do đó cần thực hiện yêu cầu của Bộ Chính trị về nghiên cứu bổ sung quy định "điều kiện về quốc phòng, an ninh" trong quá trình xem xét, cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, xây dựng cơ chế đánh giá an ninh và tiến hành rà soát an ninh đối với các dự án, hoạt động đầu tư nước ngoài có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia.

Hành vi lợi dụng xuất xứ hàng hóa đang có xu hướng gia tăng do nước ta đang thực hiện Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và từ 01/08/2020 Hiệp định thương mại tự do EU- Việt Nam (EVFTA) bắt đầu có hiệu lực thi hành, nên quy tắc xuất xứ càng trở nên hấp dẫn đối với nhà đầu tư nước ngoài, nhất là Trung Quốc và một số doanh nghiệp Việt Nam vì lợi ích trước mắt mà không quan tâm đến lợi ích dân tộc trong cam kết quốc tế. Để khắc phục hành vi đó, từ các vụ việc đã được kiểm tra, phát hiện cần bổ sung hoàn thiện các quy định về thủ tục, quá trình thẩm định cấp C/O, đồng thời bảo đảm chính xác, theo giõi phát hiện kịp thời hành vi lợi dụng xuất xứ để ngăn chặn và xử phạt nghiêm minh cả doanh nghiệp nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với việc chuyển đổi sang kinh tế số đã tạo cơ hội cho nước ta tận dụng lọi thế về trí tuệ con người và hạ tầng kỷ thuật số nhất là công nghệ thông tin để thu hẹp khoảng cách và tiến tới đuổi kịp trình độ của một số quốc gia phát triển trong ASEAN; nhưng cũng xuất hiện một số nguy cơ mới có liên quan đến an ninh quốc gia. Đối với thu hút FDI vừa chọn lọc dự án và nhà đầu tư đáp ứng được yêu cầu về vốn, công nghệ, năng lực quản trị doanh nghiệp, khả năng kết nối với doanh nghiệp trong nước theo chuỗi cung ứng sản phẩm thì cần bảo đảm an ninh quốc gia trong môi trường kinh tế số.

Hoàn thiện mô hình và cơ chế giám sát quốc gia về an toàn thông tin, an ninh mạng; hệ thống các quy chuẩn, tiêu chuẩn về an ninh mạng; nâng cao nhận thức của các tổ chức, doanh nghiệp và người dân về an ninh mạng, phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao và quản trị dữ liệu. Chú trọng bảo đảm bảo mật dữ liệu được lưu trữ trong các hệ thống quan trọng về an ninh quốc gia, như hệ thống thông tin trong các cơ quan trọng yếu của Đảng, Nhà nước, lĩnh vực tài chính, năng lượng, hàng không...

Bài liên quan

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 6: Nhật Bản hạn chế đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực y tế

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 7: Mỹ hoàn thiện khung pháp lý về đánh giá đầu tư nước ngoài

Luật Đầu tư 2014 (sửa đổi, bổ sung) vừa được Quốc hội thông qua đã để ra một số cơ chế để bảo đảm lựa chọn dự án và nhà đầu tư quốc tế phù hợp với định hướng mới về FDI.

Điều 22. Đầu tư thành lập tổ chức kinh tế quy định: Nhà đầu tư nước ngoài được sở hữu vốn điều lệ không hạn chế trong tổ chức kinh tế, trừ các trường hợp sau đây:

a) Tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại công ty niêm yết, công ty đại chúng, tổ chức kinh doanh chứng khoán và các quỹ đầu tư chứng khoán theo quy định của pháp luật về chứng khoán;

b) Tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa hoặc chuyển đổi sở hữu theo hình thức khác thực hiện theo quy định của pháp luật về cổ phần hóa và chuyển đổi doanh nghiệp nhà nước;

c) Tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không thuộc quy định tại điểm a và điểm b khoản này thực hiện theo quy định khác của pháp luật có liên quan và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Mặc dù từ năm 2006 Nhà nước đã phân cấp quản lý FDI cho UBND tỉnh, thành phố, nhưng để bảo đảm lợi ích quốc gia, Luật Đầu tư 2014 đã quy định “Thẩm quyền quyết định của Quốc hội” đối với dự án chuyển đổi mục đích sử dụng đất vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên, khu bảo vệ cảnh quan, khu rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học từ 50 héc ta trở lên; rừng phòng hộ đầu nguồn... và  “Thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Thủ tướng Chính phủ” đối với dự án xây dựng và kinh doanh cảng hàng không; vận tải hàng không, xây dựng và kinh doanh cảng biển quốc gia, thăm dò, khai thác, chế biến dầu khí, hoạt động kinh doanh cá cược, đặt cược, casino…

Việc hạn chế FDI đã được nhiều nước thực hiện bằng cách bổ sung hoặc ban hành quy định chính sách, cơ chế bắt buộc đối với dự án FDI để bảo đảm an ninh quốc gia trong bối cảnh quốc tế diến biến phức tạp, khó lường trước.

Thiết tưởng nước ta cũng cần nghiên cứu các quy định mới của các quốc gia đề vận dụng sáng tạo thích ứng với điều kiện của đất nước nhằm thực hiện được mục tiêu cả về số lượng và về chất lượng, hiệu quả của khu vực FDI.

Bài liên quan

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 1: Chính phủ Ấn Độ 'xuất chiêu' với các nước hàng xóm

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 2: Canada và các thay đổi nhằm bảo vệ an ninh quốc gia

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 3: Úc siết chặt quá trình phê duyệt đầu tư nước ngoài

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 4: Pháp cứng rắn bảo vệ các tài sản cấp chiến lược