Trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, đã có một xu hướng phát triển tại các nền kinh tế phương Tây nhằm tăng cường rà soát đầu tư nước ngoài vào các lĩnh vực quan trọng. Hạn chế FDI đã nằm trong chương trình nghị sự chính trị của châu Âu trong ít nhất một năm qua, ban đầu được hình thành để đáp lại những lo ngại về sáng kiến ​​"Vành đai và Con đường" của Trung Quốc và gia tăng khả năng cạnh tranh của EU đối với Mỹ.

Sau sự bùng nổ của COVID-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu, cách tiếp cận đối với FDI trên khắp châu Âu đã bị thay đổi, với những hạn chế về FDI không còn chỉ được sử dụng như một công cụ để giải quyết các vấn đề về an ninh quốc gia, mà còn để chống lại M&A cơ hội từ các công ty nước ngoài.

Ủy ban châu Âu đã ban hành hướng dẫn mới để đảm bảo rằng các nước thành viên EU sẽ chú trọng và đẩy mạnh các chính sách đối với sàng lọc đầu tư nước ngoài trong thời kỳ khủng hoảng COVID-19. Mục đích của điều này là để bảo vệ các công ty và tài sản quan trọng của EU, đặc biệt là trong các lĩnh vực như y tế, nghiên cứu y tế, công nghệ sinh học và cơ sở hạ tầng cần thiết cho an ninh và trật tự công cộng.

Trong thông báo gửi đến toàn bộ các nước EU, Ủy viên thương mại Phil Hogan đã nói rằng: "Chúng ta đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu chưa từng có với những hậu quả sâu sắc đối với nền kinh tế châu Âu. Trong hoàn cảnh hiện tại, chúng ta cần biết ai đầu tư và vì mục đích gì. Hiện tại, EU và các quốc gia thành viên đang có bộ khung pháp lý phù hợp cho việc đó. Hôm nay, tôi xin được kêu gọi các quốc gia thành viên sử dụng và cải thiện khung sàng lọc đầu tư để ngăn chặn việc thất thoát các tài sản chiến lược của EU trong cuộc khủng hoảng COVID-19".

Sau đó, bà Margrethe Vestager, Ủy viên Ủy ban Cạnh tranh Liên minh châu Âu cũng đề nghị rằng nếu cần thiết, các quốc gia nên xem xét việc nắm giữ cổ phần trong các công ty bị đe dọa bởi việc tiếp quản, đặc biệt là từ các công ty Trung Quốc.

Theo các quy định hiện hành của EU, các quốc gia thành viên được trao quyền chủ động sàng lọc đầu tư trực tiếp nước ngoài từ các quốc gia ngoài EU với lý do an ninh và trật tự công cộng. Do đó, các quốc gia thành viên hoàn toàn có thể ngăn chặn một nhà đầu tư nước ngoài mua lại hoặc kiểm soát các công ty tại nước đó.

Trong khi đó, đối với những quốc gia thành viên hiện không có cơ chế sàng lọc hoặc cơ chế sàng lọc không bao gồm tất cả các giao dịch có liên quan, EC đã yêu cầu các nước này cần phải thiết lập cơ chế sàng lọc chính thức và trong khi đó, sử dụng tất cả các tùy chọn có sẵn khác để giải quyết các trường hợp mua lại hoặc kiểm soát một doanh nghiệp, cơ sở hạ tầng hoặc công nghệ cụ thể, có thể gây ra rủi ro đối với an ninh hoặc trật tự công cộng ở EU.

Trước đó, quy định sàng lọc đầu tư trực tiếp nước ngoài của EU đã được thông qua vào năm 2019. Nó sẽ tạo ra một cơ chế cấp quyền cho Ủy ban thông qua việc phối hợp sàng lọc đầu tư nước ngoài với các quốc gia thành viên. Cơ chế này sẽ bắt đầu có hiệu lực vào tháng 10/2020, qua đó cho phép Ủy ban và các quốc gia thành viên đưa ra ý kiến ​​và nhận xét về các giao dịch cụ thể.

Các quốc gia thành viên đẩy mạnh chính sách sàng lọc đầu tư nước ngoài

Kể từ khi bắt đầu cuộc khủng hoảng COVID-19, một số quốc gia thành viên (đáng chú ý là Ý, Tây Ban Nha, Hungary, Pháp và Đức) đã đưa ra các hạn chế mới về FDI trong khi nhiều nước khác bao gồm Cộng hòa Séc và Ba Lan, cũng đang thảo luận về việc thực hiện các hạn chế bổ sung cho FDI theo yêu cầu của Ủy ban châu Âu.

Tại Đức, trường hợp liên quan đến việc một nhà đầu tư không thuộc EU mua lại cổ phần trực tiếp hoặc gián tiếp từ 25% trở lên trong một công ty Đức, các bên có thể phải nộp hồ sơ đầu tư nước ngoài với Bộ Kinh tế và Công nghệ Liên bang Đức theo Pháp lệnh Ngoại thương và Thanh toán.

Điều này áp dụng cho các hoạt động quân sự  hay các lĩnh vực "cơ sở hạ tầng quan trọng" (như năng lượng, công nghệ thông tin, viễn thông, vận tải, chăm sóc sức khỏe, nước, thực phẩm, tài chính và bảo hiểm).

Trong giai đoạn dịch bệnh, mặc dù khả năng vận hành hiện tại đang được đảm bảo nhưng Đức vẫn khuyến khích các bên sáp nhập hoãn các giao dịch nếu có thể. Bên cạnh đó, Bộ Kinh tế Đức yêu cầu các doanh nghiệp phải thông báo tất cả các hoạt động mua bán cổ phần từ 10% trở lên trong các lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, người máy, vật liệu bán dẫn, công nghệ sinh học và công nghệ lượng tử… đồng thời phải cho phép chính quyền thẩm tra các giao dịch này. Các nhà đầu tư nước ngoài có kế hoạch mua từ 25% cổ phần của một công ty Đức cũng sẽ bị chính phủ điều tra.

Vào đầu tháng 4/2020, giữa lúc có báo cáo rằng một công ty Mỹ sẽ mua lại cổ phần của CureVac, một công ty của Đức đang nghiên cứu phát triển vaccine chữa COVID-19, bộ trưởng kinh tế Đức Peter Altmaier đã ra mắt quỹ ổn định trị giá 750 tỷ euro, trong đó có 100 tỷ euro được sử dụng để nắm giữ cổ phần trong các công ty quan trọng của Đức như CureVac.

Thủ hiến bang Bayern Markus Söder đã đề xuất rằng các biện pháp nên đi xa hơn: "Nếu khi kết thúc cuộc khủng hoảng này, toàn bộ nền kinh tế Bavaria và Đức nằm trong tay người nước ngoài thì đó không chỉ là một cuộc khủng hoảng y tế mà đó là một sự thay đổi hoàn toàn của trật tự kinh tế toàn cầu, và chúng ta phải bảo vệ chống lại điều đó".

Tương tự, Pháp cũng đã công bố một quỹ trị giá 20 tỷ euro để bảo vệ 70 công ty niêm yết mà cơ quan nhà nước Agence des tham gia de l'etat (APE) đang nắm giữ số tài sản lên tới khoảng 75 tỷ euro.

Bộ trưởng kinh tế Pháp, Bruno Le Maire, đã tuyên bố rằng khoản tiền sẽ hỗ trợ "các công ty dễ bị tổn thương thông qua viện trợ trực tiếp, tăng sự tham gia của nhà nước hoặc quốc hữu hóa tạm thời". Ông Le Maire cũng đã nói rõ rằng chính phủ sẽ sử dụng quyền phủ quyết của mình trong các vụ mua lại nước ngoài trong các lĩnh vực như năng lượng, viễn thông và y tế công cộng để bảo vệ tài sản chiến lược của Pháp.

Trước đó, Tây Ban Nha là một trong những quốc gia đầu tiên triển khai và bổ sung các chính sách về sàng lọc FDI trong bối cảnh COVID-19. Theo đó, bất kỳ khoản đầu tư nước ngoài nào vượt quá 10% cổ phần của các doanh nghiệp nội địa trong các ngành công nghiệp chiến lược đều sẽ cần phải có sự chấp thuận của chính phủ. Không chỉ vậy, quá trình xem xét và phê duyệt cũng sẽ được mở rộng đối với các khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài bởi các nhà đầu tư đang bị kiểm soát bởi chính phủ của một quốc gia không thuộc EU và đã đầu tư vào các ngành công nghiệp chiến lược của một quốc gia thành viên khác.

Tương tự như vậy, tại Ý, Thủ tướng nước này cũng đã tuyên bố lập trường mở rộng "quyền lực vàng" của chính phủ nhằm ngăn chặn sự thâu tóm nước ngoài trong các lĩnh vực quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia, vốn đã được bổ sung thêm như tài chính và bảo hiểm.

Bài liên quan

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 3: Úc siết chặt quá trình phê duyệt đầu tư nước ngoài

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 2: Canada và các thay đổi nhằm bảo vệ an ninh quốc gia

Kiểm soát dịch chuyển dòng vốn FDI - Bài 1: Chính phủ Ấn Độ 'xuất chiêu' với các nước hàng xóm

Hơn 15 tỷ USD vốn FDI đổ vào Việt Nam trong 6 tháng