Chứng chỉ quỹ - lựa chọn tối ưu trong thời kỳ lạm phát

Trong bối cảnh hoạt động tín dụng dự kiến được đẩy mạnh vào nền kinh tế trong năm 2025 để đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng GDP, tạo động lực tăng trưởng trong “kỷ nguyên vươn mình” của đất nước, lạm phát trong năm 2025 được dự báo sẽ tăng mạnh hơn so với giai đoạn trước đó, với mức tăng trong kịch bản cơ sở được Quốc hội thông qua là 4,5%.

Điều này càng thúc đẩy nhu cầu tìm kiếm kênh đầu tư với rủi ro ở mức hợp lý và tỷ suất sinh lời hấp dẫn nhằm hạn chế tác động tiêu cực của lạm phát.

Các kênh đầu tư hiệu quả trong thời kỳ lạm phát

Hiện tại, nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam đang chịu áp lực từ lạm phát, khiến cho các khoản lợi nhuận thông qua việc đầu tư của người dân bị bào mòn. Tuy nhiên, theo quan sát diễn biến lạm phát của các nước trên thế giới tại nhiều thời điểm khác nhau, có nhiều kênh đầu tư mà người dân có thể tham khảo, nhằm mục đích bảo vệ cũng như chống chọi được trong thời kỳ lạm phát tăng cao. Trong đó, nhà đầu tư cần chú ý đến một số yếu tố như (1) tính thanh khoản tốt, đảm bảo được dòng tiền trong ngắn hạn và trung hạn (2) dư địa tăng giá theo thời gian gắn liền với khẩu vị rủi ro của phần lớn nhà đầu tư. Một số kênh đầu tư được coi là truyền thống có thể kể tới như:

Đối với kênh đầu tư là vàng, thực tế tại nhiều nước trên thế giới, nhà đầu tư thường chuyển sang vàng để bảo vệ tài sản trong những giai đoạn lạm phát tăng cao. Kim loại quý này có những đặc điểm nhất định như (1) tính khan hiếm, theo ước tính của Hội đồng Vàng Thế giới (World Gold Council), trữ lượng vàng có thể khai thác chỉ còn khoảng 50.000-60.000 tấn, và mỗi năm khai thác được khoảng 3.500-3.600 tấn (2) khác với tiền giấy có thể bị ảnh hưởng qua các chính sách tiền tệ, vàng trở thành công cụ dự trữ của nhiều NHTW khiến nó trở nên đặc biệt hấp dẫn trong những giai đoạn lạm phát kéo dài.

Ngoài ra, xét về mặt thanh khoản, tại thị trường Việt Nam, vàng đang là công cụ đầu tư có tính thanh khoản cao với hệ thống mua-bán của các doanh nghiệp, đại lý lớn, và những cửa hàng mua-bán truyền thống được chính phủ cấp phép như Công ty vàng bạc đá quý phú Nhuận (PNJ), Tập đoàn vàng bạc đá quý DOJI, Công ty TNHH MTV Vàng bạc đá quý Sài Gòn (SJC). Tuy nhiên, thị trường vàng lại thiếu một nơi giao dịch tập trung, nên sự không minh bạch về giá có thể diễn ra, dẫn đến sự đầu cơ về giá tạo ra sự chênh lệch với giá vàng thế giới, đi cùng với đó là chi phí bảo quản cao, cũng như rủi ro về tính pháp lý là những nhược điểm của kênh đầu tư vàng.

Đối với kênh đầu tư bất động sản, đầu tư bất động sản trong môi trường lạm phát cao là một lựa chọn cân nhắc đối với người dân khi bất động sản có xu hướng tăng giá theo lạm phát, qua đó giúp nhà đầu tư bảo toàn và gia tăng giá trị tài sản theo thời gian. Ngoài ra, bất động sản có thể tạo ra dòng tiền ổn định thông qua việc cho thuê, trong khi giá thuê thường được điều chỉnh theo lạm phát, giúp duy trì sức mua và bảo vệ nguồn thu nhập. Cuối cùng, trong thời kỳ lạm phát tăng cao, đồng tiền có xu hướng mất giá nhanh chóng, việc bất động sản là tài sản hữu hình sẽ giúp nhà đầu tư tránh được sự suy giảm giá trị của đồng tiền.

Tuy nhiên, tiêu cực tiềm ẩn đối với một nhà đầu tư bất động sản trong thời kỳ lạm phát là chi phí vay nợ tăng lên đi cùng với đó là khoản vốn lớn ban đầu phải bỏ ra, khi ngân hàng phải nâng lãi suất để đảm bảo được hoạt động cho vay của mình. Bài học từ giai đoạn 2011-2013 tại thị trường Việt Nam cho thấy sau khi lạm phát tăng mạnh, động thái điều chỉnh lạm phát từ phía Ngân hàng Nhà nước là tăng lãi suất, kéo theo lãi suất cho vay từ NHTM nhiều thời điểm ghi nhận ở mức 17-20%/năm, một mức quá cao so với mức sinh lời trung bình của thị trường bất động sản trong hơn 20 năm qua chỉ khoảng 9,5%.

Đối với kênh đầu tư chứng khoán, theo khảo sát của nhiều tổ chức trên thế giới như Bloomberg, JP Morgan, cổ phiếu là một trong những sự lựa chọn hàng đầu trong môi trường lạm phát cao. Một báo cáo của Forbes năm 2022 cũng nêu ra rằng, việc kết hợp cổ phiếu và trái phiếu theo một tỷ lệ nhất định (60/40) có thể giúp giảm rủi ro lạm phát và mang lại tiềm năng sinh lời trong tương lai.

Theo thống kê của VietinBank Securites, trong các khoảng thời gian lạm phát cao như 2007-2008 hay 2010-2012, có những tháng lạm phát của nước ta ghi nhận lớn hơn 10% do hậu quả từ việc điều tiết các chính sách tệ, tài khóa không hợp lý. Tuy nhiên, một số nhóm ngành nghề, cổ phiếu trên thị trường vẫn ghi nhận hoạt động kinh doanh khởi sắc, có thể kể tới như nhóm dược phẩm & y tế, nhóm điện, nước, xăng dầu, nhóm công nghệ thông tin, khi biên lợi nhuận gộp của nhóm ngành này ghi nhận rơi vào khoảng 15%-20% vào những giai đoạn lạm phát duy trì ở mức cao.

Dựa vào các đánh giá về tình hình vĩ mô, có thể nhận ra rằng nền kinh tế trong nước được kỳ vọng tiếp tục tăng trưởng mạnh trong năm 2025 và là điểm sáng trong khu vực và thế giới khi nhận được nhiều chính sách hỗ trợ từ Ngân hàng Nhà nước, tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động đầu tư trong thời gian tới.

Do vậy, thị trường chứng khoán vẫn có thể ghi nhận mức tăng trưởng ở một số nhóm ngành nghề trong bối cảnh lạm phát tăng cao nhờ vào (1) chính sách điều hành linh hoạt của NHNN (2) kỳ vọng vào tốc độ tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp. Ngoài ra, thông tin về tiến độ nâng hạng thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam từ cận biên lên mới nổi trong thời gian vừa qua đã mang trợ lực cho nhiều nhà đầu tư và giúp nhiều cổ phiếu và nhóm ngành triển vọng thu hút thêm dòng tiền, và được kỳ vọng sẽ tăng trưởng trong thời gian sắp tới. Ngoài ra, theo nghiên cứu của VietinBank Securities, trong vòng hơn 20 năm trở lại đây, cổ phiếu vẫn duy trì là lớp tài sản sinh lời đáng kể cho nhà đầu tư, với mức sinh lời trung bình đạt khoảng 11,5%, theo sau đó là bất động sản 9,5%, trái phiếu 8% và vàng đạt 7,2%.

Tuy nhiên, tại thị trường chứng khoán Việt Nam, các nhà đầu tư cá nhân chiếm đến 99%, và thường có những hành vi “đám đông”, thiếu kiến thức chuyên sâu cũng như chiến lược đầu tư, đồng thời chịu ảnh hưởng từ thông tin bất cân xứng, không nắm được những thông tin trọng yếu của doanh nghiệp so với những nhà đầu tư tổ chức, nước ngoài. Một câu hỏi được đặt ra là “Liệu có sản phẩm nào trên thị trường chứng khoán phù hợp với những nhà đầu tư ít kinh nghiệm và đại đa số người dân”. Chứng chỉ quỹ là một giải pháp hiệu quả, và đã được chứng minh ngay cả trong thời kỳ lạm phát cao, do được giám sát và quản lý bởi những chuyên gia, tổ chức uy tín!

Chứng chỉ quỹ - lựa chọn hiệu quả trong thời kỳ lạm phát

Bài học từ thị trường quốc tế

Tại nhiều thị trường phát triển trên thế giới như thị trường Mỹ, tỷ lệ hộ gia đình sở hữu chứng chỉ quỹ (quỹ tương hỗ) đã có sự thay đổi lớn trong thời gian vừa qua. Theo dữ liệu từ Viện Công ty Đầu tư Hoa Kỳ (Investment Company Institute - ICI), tại thời điểm những năm 1980s, các quỹ tương hỗ chỉ chiếm 5,7% tổng tài sản tài chính của các hộ gia đình Mỹ. ​Tuy nhiên, đến năm 2024, trên 50% hộ gia đình ở Mỹ sở hữu chứng chỉ quỹ. Con số này cho thấy sự phổ biến của quỹ tương hỗ như một kênh đầu tư quan trọng đối với nhiều gia đình Mỹ. Ngay cả trong thời kỳ lạm phát cao những năm 1970s tại Mỹ, các quỹ cổ phiếu/ETF cũng ghi nhận mang lại hiệu suất tương đối ổn định cho nhà đầu tư, với mức sinh lời trung bình đạt khoảng 5,9%/năm. Một số quỹ, tập trung đầu tư vào danh mục các cổ phiếu về năng lượng, điện còn ghi nhận hiệu suất vượt trội so với thị trường chung, với mức tăng từ 8%-10%.

Ngoài ra, chính phủ Mỹ còn phát hành các chứng chỉ quỹ trong đó tập trung đầu tư vào danh mục trái phiếu chống lạm phát (TIPS - Treasury Inflation-Protected Securities). Giá trị gốc và lãi suất của TIPS được điều chỉnh theo chỉ số lạm phát (CPI), giúp bảo vệ nhà đầu tư khỏi tác động của lạm phát. Một số chứng chỉ quỹ nổi bật có thể kể tới như iShares TIPS Bond ETF (TIP) hoặc Vanguard Inflation-Protected Securities Fund (VIPSX).

Nhiều quốc gia cũng đã triển khai các chính sách khuyến khích người dân đầu tư vào chứng chỉ quỹ và quỹ ETF nhằm đa dạng hóa kênh đầu tư và và tận dụng lợi nhuận từ các tài sản có khả năng tăng trưởng để bảo vệ tài sản trước tác động của lạm phát. Đơn cử như tại thị trường Mỹ, chính phủ nước này cung cấp các tài khoản hưu trí ưu đãi thuế như 401(k) và IRA, cho phép người dân đầu tư vào chứng chỉ quỹ và ETF với lợi ích về thuế. Các khoản đóng góp vào các tài khoản này thường được khấu trừ thuế, và lợi nhuận tích lũy không bị đánh thuế cho đến khi rút tiền. Hay tại Singapore, chính phủ cũng đã triển khai Tài khoản Tiết kiệm Trung ương (CPF), trong đó người dân có thể sử dụng để đầu tư vào chứng chỉ quỹ và ETF, nhằm tăng trưởng tài sản hưu trí với lợi ích thuế.

Hai xu hướng chuyển dịch cơ cấu nhà đầu tư mạnh mẽ tại thị trường Việt Nam

Tính đến cuối năm 2024, có gần 400.000 nhà đầu tư tham gia đầu tư vào các quỹ mở, tăng 54% so với cuối năm 2023. Trong những năm vừa qua, VietinBank Securities nhận thấy rằng ngành quản lý quỹ đã có những bước phát triển vượt bậc, thể hiện ở tất cả các khía cạnh, từ số lượng quỹ tới quy mô quỹ và số nhà đầu tư tham gia quỹ. Tính đến cuối năm 2024, thị trường Việt Nam có tổng cộng 117 quỹ đầu tư, tăng 10 quỹ so với cuối năm 2023. Cơ cấu bao gồm 64 quỹ mở, 16 quỹ ETF, 34 quỹ thành viên và 3 quỹ đóng. So với năm 2019, số lượng quỹ mở đã tăng gấp đôi, quỹ thành viên tăng gấp ba, trong khi quỹ ETF tăng gấp tám lần. Bên cạnh đó, quy mô của các quỹ mở cũng đã hơn gấp đôi trong năm qua, đạt gần 53.000 tỷ đồng.

Theo thống kê của VietinBank Securities, mặc dù VN-Index chỉ ghi nhận tăng 12,1% trong năm 2024, nhưng thị trường ghi nhận có tới gần 20 quỹ đạt hiệu suất vượt trội, có những quỹ ghi nhận hiệu suất lên tới trên 30% như của VinaCapital, SSI-SCA. Chứng chỉ quỹ cũng thu hút nhà đầu tư cá nhân nhờ tính an toàn pháp lý cao. Mọi hoạt động của quỹ đều được công bố minh bạch theo quy định pháp luật và giám sát độc lập, giúp nhà đầu tư yên tâm hơn, đặc biệt trong bối cảnh nhiều hình thức huy động vốn không an toàn và có dấu hiệu lừa đảo đang gia tăng.

Không chỉ vậy, các công ty quản lý quỹ còn khẳng định giá trị của mình khi đem lại kết quả đầu tư ấn tượng cho nhà đầu tư trong thời gian vừa qua. Hầu hết các quỹ mở đầu tư cổ phiếu đều đạt tỷ suất sinh lời vượt trội so với thị trường chung (VN-Index), các quỹ đầu tư trái phiếu cũng ghi nhận hiệu suất ổn định. Chứng chỉ quỹ không chỉ linh hoạt mà còn là công cụ tích lũy tài sản dài hạn hiệu quả hơn các kênh đầu tư có nhiều yếu tố rủi ro như cổ phiếu hay các kênh đầu tư yêu cầu có số vốn ban đầu lớn như bất động sản. Nhà đầu tư có thể dành một phần thu nhập để đầu tư vào chứng chỉ quỹ ngay trên ứng dụng của các quỹ hoặc định chế tài chính có liên kết. Đối với Vietinbank, hiện tại nhà đầu tư có thể tiến hành mua chứng chỉ quỹ của các đối tác như VinaCapital hay của VietinBank Capital ngay trên ứng dụng ngân hàng VietinBank Ipay.

Đề xuất cơ chế để phổ biến chứng chỉ quỹ đối với người dân

Đề xuất cơ chế giảm thuế, miễn phí giao dịch cho chứng chỉ quỹ

Hiện nay, trên thị trường các nhà đầu tư cá nhân có thể lựa chọn từ nhiều loại chứng chỉ quỹ khác nhau, bao gồm quỹ mở, quỹ đóng và quỹ hoán đổi danh mục (ETF). Tuy nhiên mỗi loại được điều chỉnh bởi các quy định thuế và cơ cấu chi phí riêng biệt theo khung pháp lý thuế quốc gia, cụ thể là Luật Thuế thu nhập cá nhân số 04/2007/QH12 và Luật Chứng khoán số 54/2019/QH14. Điểm chung của cả ba loại quỹ là thuế TNCN 5% trên cổ tức và được khấu trừ tại nguồn bởi công ty quản lý quỹ hoặc công ty chứng khoán, theo Điều 25, Thông tư 111/2013/TT-BTC. Tuy nhiên, cách xử lý thuế đối với lợi nhuận vốn có sự khác biệt: quỹ mở áp thuế 5% khi rút vốn, trong khi quỹ đóng và ETF chỉ chịu thuế giao dịch 0,1% khi bán.

Dựa trên kinh nghiệm tại những thị trường phát triển, và giúp người dân tiếp cận gần hơn với chứng chỉ quỹ để đạt được mức sinh lời ổn định, và có thể bảo vệ tài sản trong những giai đoạn lạm phát tăng cao. Các chính sách về miễn giảm thuế, giao dịch khi đầu tư chứng chỉ quỹ tại các nước như Mỹ, Singapore cần được nghiên cứu và áp dụng tại thị trường Việt Nam. Bộ Tài Chính có thể nghiên cứu giảm dần mức thuế TNCN và phí giao dịch phải đóng dựa trên thời hạn nắm giữ chứng chỉ quỹ của nhà đầu tư, tối thiểu là 1 năm như tại các nước phát triển. Và có thể tiến hành hạ mức thuế về 0% đối với những nhà đầu tư nắm giữ dài hạn từ 10 – 15 năm.

Để xuất cơ chế để phổ biến quỹ hưu trí nhằm tạo an sinh xã hội

Quỹ hưu trí không chỉ giúp người lao động có thu nhập ổn định khi nghỉ hưu, mà còn đóng vai trò như một công cụ bảo vệ tài chính trước biến động kinh tế đặc biệt là trong môi trường lạm phát cao. Bằng cách đa dạng hóa đầu tư, bảo vệ giá trị tài sản, điều chỉnh linh hoạt và minh bạch quản lý, quỹ hưu trí có thể trở thành một trụ cột vững chắc trong hệ thống an sinh xã hội.

Tuy nhiên, hiện nay số lượng tài khoản hưu trí chỉ đạt hơn 22.000 tài khoản, tương đối khiêm tốn so với tiềm năng của loại hình này, trong đó chỉ mới có số ít công ty quản lý quỹ tham gia cung cấp quỹ hưu trí tự nguyện như Dragon Capital, SSI, MB Capital. Ngoài vấn đề chưa được phổ biến rộng rãi, một số vấn đề rào cản liên quan đến sự phát triển của quỹ hưu trí cũng cần được xem xét. Thứ nhất, danh mục đầu tư của các quỹ hưu trí theo quy định hiện nay, được kiểm soát rất chặt khi 50% vốn phải là đầu tư vào trái phiếu chính phủ. Trong khi đó, tại các thị trường phát triển như Mỹ, Anh, Đức thì quỹ hưu trí tự nguyện được phép đầu tư vào đa dạng danh mục để tối ưu hóa lợi nhuận cho người tham gia. Thứ hai, nên có nhiều ưu đãi về thuế đối với người dân tham gia quỹ hưu trí tự nguyện, hiện tại người dân chỉ được khấu trừ khoảng 1 triệu đồng/tháng cho phần thu nhập chịu thuế. Một mức không hấp dẫn khi so với nhiều nước miễn thuế cho người dân tham gia quỹ hưu trí tự nguyện.

Do vậy, cần xem xét, và hoàn thiện hơn nữa đối với nghị 88/2016/NĐ-CP để tạo ra một hành lang pháp lý hỗ trợ các công ty quỹ, chứng khoán có thể đưa các sản phẩm hưu trí tiếp cận đối với nhiều người dân hơn.

(*) Ông Vũ Đức Mạnh - Tổng giám đốc Vietinbank Securitites

Sáng ngày 19/3 tại Hà Nội, Tạp chí Nhà đầu tư/ Tạp chí điện tử Nhadautu.vn sẽ tổ chức Hội thảo “Cơ hội đầu tư trong bối cảnh mới”.

Hội thảo nhằm cung cấp những thông tin thiết thực, những gợi mở mới mẻ giúp các nhà đầu tư, doanh nghiệp có thêm dữ liệu khả tín và hữu ích trước khi ra quyết định; Đồng thời, cũng là diễn đàn để các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách lắng nghe ý kiến, đề xuất từ cộng đồng nhà đầu tư, doanh nghiệp nhằm góp phần đưa chính sách đi vào cuộc sống.

Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo các Bộ, ngành, các chuyên gia kinh tế - tài chính, lãnh đạo các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán và các doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Sự kiện được tường thuật trên các nền tảng của Tạp chí điện tử Nhadautu.vn và chuyên trang tiếng Anh TheInvestor.vn.