Khu thương mại tự do: 'Cú hích' cho tăng trưởng

"Xếp gạch" mở khu thương mại tự do

Khánh Hòa có lẽ là một trong những địa phương mới nhất chia sẻ kế hoạch xây khu thương mại tự do trên địa bàn. Tại Hội nghị gặp mặt doanh nghiệp, nhà đầu tư năm 2025 mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa, ông Trần Quốc Nam cho biết, tỉnh đang nghiên cứu mô hình Khu thương mại tự do Khánh Hòa, với kỳ vọng hình thành cửa ngõ phát triển kinh tế biển gắn với dịch vụ quốc tế cao cấp. Địa điểm dự kiến được lựa chọn chính là Khu kinh tế Vân Phong - một trong những địa điểm được quy hoạch trở thành cực tăng trưởng của tỉnh.

Hà Tĩnh cũng nuôi tham vọng phát triển một khu thương mại tự do ở Vũng Áng. Trung tuần tháng 7/2025, UBND tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức một cuộc họp chuyên đề nhằm thảo luận về kế hoạch xây dựng Khu thương mại tự do Vũng Áng, với kỳ vọng đưa khu vực này trở thành trung tâm logistics quốc tế, phục vụ cả thị trường Đông Dương. Sở Tài chính Hà Tĩnh được giao nhiệm vụ phối hợp với các bên liên quan để xây dựng đề án, trình Ban Thường vụ Tỉnh ủy trước ngày 10/8.

Không chỉ Khánh Hòa hay Hà Tĩnh, nhiều địa phương khác trong cả nước cũng đang "xếp gạch" để hy vọng có thể được phép mở khu thương mại tự do. Đồng Nai là một ví dụ. Tỉnh này đang muốn phát triển một khu thương mại tự do gắn với hạ tầng sân bay Long Thành và hạ tầng kết nối xung quanh.

Những phác thảo ban đầu về khu thương mại tự do trên đã có, với dự kiến có 4 phân khu chức năng gồm khu sản xuất, khu logistics, khu tài chính - thương mại - dịch vụ và khu nghiên cứu đổi mới sạng tạo, công nghệ thông tin, kinh tế số. Đồng Nai tính toán rằng, kinh phí để xây dựng khu thương mại tự do vào khoảng 16 tỷ USD.

Tương tự, Bà Rịa - Vũng Tàu (nay thuộc TP.HCM) cũng nỗ lực để có thể phát triển Khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ. Khu thương mại tự do này dự kiến có quy mô trên 3.749 ha, lấy kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn làm trọng tâm và động lực phát triển.

Nhiều địa phương "xếp gạch", nhưng trên thực tế, mới có hai khu thương mại tự do Đà Nẵng và Hải Phòng được Quốc hội cho phép thí điểm thành lập, với nhiều cơ chế, chính sách đột phá, vượt trội. Trong đó, Khu thương mại tự do Đà Nẵng đã được Chính phủ ra quyết định thành lập vào trung tuần tháng 6/2025, với quy mô hơn 1.880 ha, mục tiêu là trở thành trung tâm kinh tế mang tầm khu vực, đóng vai trò là một cực tăng trưởng chiến lược của miền Trung và cả nước trong bối cảnh phát triển mới.

Về lâu dài, Khu thương mại tự do Đà Nẵng sẽ được phát triển trở thành một mắt xích quan trọng trong mạng lưới chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực châu Á - Thái Bình Dương; là trung tâm sản xuất, đầu mối trung chuyển hàng hóa quốc tế gắn kết với cảng Liên Chiểu, Sân bay quốc tế Đà Nẵng và Hành lang kinh tế Đông - Tây…

Cú hích cho tăng trưởng

Chính phủ đã đặt mục tiêu rất rõ ràng cho nền kinh tế trong giai đoạn tới, đó là sẽ đạt tốc độ tăng trưởng 2 con số, bắt đầu từ năm 2026. Còn năm nay, phấn đấu đạt tốc độ tăng trưởng 8,3-8,5%. Ngoài các động lực tăng trưởng truyền thống là đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu, thì các động lực tăng trưởng mới cũng luôn được nhấn mạnh. Trong đó, các mô hình mới như trung tâm tài chính quốc tế, khu thương mại tự do sẽ được tập trung thúc đẩy.

Khi trình Quốc hội cơ chế đặc thù cho TP. Hải Phòng, trong đó có việc hình thành Khu thương mại tự do Hải Phòng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, cơ chế đặc thù sẽ tạo nền tảng cho Hải Phòng trở thành cực tăng trưởng mới, lan tỏa mạnh mẽ trong Vùng đồng bằng sông Hồng và đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026-2030.

Với riêng Khu thương mại tự do Hải Phòng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng cho biết, mô hình này sẽ giúp thu hút vốn đầu tư, trở thành trung tâm trung chuyển nhờ các cơ chế đặc biệt về ngoại tệ, thuê đất… "Với mô hình khu thương mại tự do, Việt Nam có thể trở thành trung tâm trung chuyển, đóng gói, kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu, qua đó tăng thu ngoại tệ và trung chuyển", Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nói.

Theo Bộ trưởng, các chính sách ưu đãi, vượt trội cho khu thương mại tự do sẽ được thực hiện thận trọng, có kiểm tra, giám sát chặt chẽ; sau thời gian thí điểm, nếu có hiệu quả, có thể đề xuất mở rộng phạm vi và luật hóa.

Hôm Đà Nẵng chính thức công bố việc thành lập Khu thương mại tự do theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Phó thủ tướng Nguyễn Hòa Bình nhấn mạnh, khu thương mại tự do này nếu xây dựng thành công, sẽ là “cú hích” kết nối kinh tế toàn cầu, thúc đẩy phát triển không chỉ cho Đà Nẵng hôm nay, mà còn cho Đà Nẵng mai sau, cả khu vực và đất nước.

Đà Nẵng đang nỗ lực thúc đẩy việc hiện thực hóa kế hoạch xây dựng khu thương mại tự do, với một trong những phần việc quan trọng nhất là thu hút đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư chiến lược. Điểm tích cực là, những cái tên đầu tiên đã được hé lộ. Các tập đoàn Sun Group, Terne Holdings và One Destination, BRG, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Liên Thái Bình Dương… đã ký kết biên bản ghi nhớ về việc đầu tư vào Khu thương mại tự do Đà Nẵng. Ngoài ra, Amata Việt Nam, Green Ipark… cũng đã được phép nghiên cứu đầu tư vào khu thương mại tự do đầu tiên của cả nước.

Hải Phòng, Đà Nẵng và xa hơn là TP.HCM hay Khánh Hòa đều là các cực tăng trưởng của kinh tế đất nước. Khi các khu thương mại tự do - động lực mới, cực tăng trưởng mới của các địa phương này và khu vực lân cận được xây dựng, sẽ góp phần đưa tăng trưởng kinh tế đất nước đạt tốc độ 2 con số trong giai đoạn tới.

Kinh nghiệm đã được nghiên cứu, những thể chế, chính sách vượt trội, đột phá ban đầu cũng đã được phép thí điểm tại 2 khu thương mại tự do Đà Nẵng và Hải Phòng, nên giờ là thời điểm để xúc tiến, kêu gọi đầu tư, thúc đẩy sự hình thành và phát triển các khu thương mại tự do này.

(Theo Báo Đầu tư)