Chính quyền Trung Quốc đã trì hoãn phản ứng, thiếu minh bạch và không đẩy nhanh các nỗ lực để kiểm soát dịch bệnh thay vào đó, họ lại hạ thấp mức độ nghiêm trọng và dẫn tới những kết quả đáng buồn.

Trường hợp khẩn cấp về sức khỏe cộng đồng cần được xử lý nhanh chóng, minh bạch và không có sự cân nhắc chính trị. Đối với các quan chức Trung Quốc, đặc biệt là ở cấp tỉnh, có một xu hướng về việc che đậy và sự cố chấp của họ trước các ưu tiên giữ bí mật thay vì thúc đẩy nhận thức cộng đồng và ủng hộ các biện pháp phòng ngừa thích hợp.

Đó chắc chắn là trường hợp đã xảy ra vào cuối năm 1997, ngay sau khi Trung Quốc lấy lại chủ quyền đối với Hồng Kông, đúng vào lúc lãnh thổ này bị tấn công bởi một loại virus H5N1 với tên gọi là cúm gia cầm. Trước khi dịch bệnh bùng phát, với những người bị bệnh và một số người chết, các quan chức Hồng Kông đã miễn cưỡng sử dụng nguồn gia cầm từ Trung Quốc. Sau đó, Hồng Kông đã ra lệnh tiêu hủy hơn 1,3 triệu con gà, vịt, bồ câu và các loài chim khác, nhưng các quan chức vẫn không cho rằng Trung Quốc đứng đằng sau dịch bệnh lây nhiễm vì sợ mâu thuẫn với Bắc Kinh, mà tất cả đều cho rằng những con gia cầm vẫn đang khỏe mạnh.

Sự phản đối và phủ nhận tương tự cũng đến từ các nhà chức trách Trung Quốc trong phản ứng với dịch SARS vào cuối năm 2002 và 2003. Ngay cả khi virus lây lan, các quan chức Trung Quốc vẫn tiếp tục thông qua các trường hợp và trì hoãn báo cáo và cung cấp thông tin cho Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Chính phủ Trung Quốc đã không cảnh báo công chúng trong nhiều tháng, cho phép những người mang virus di cư tự do và không cảnh báo cho đến tháng 2 năm 2003. Cuối cùng, Trung Quốc đã bắt đầu hành động vào mùa hè năm 2003, và SARS - hội chứng suy hô hấp cấp tính nghiêm trọng - đã nhanh chóng được kiểm soát. Nhưng những báo cáo không đầy đủ và phản ứng chậm trễ đã dẫn đến tình trạng thâm hụt niềm tin về y tế công cộng, vốn vẫn tồn tại đến ngày nay.

Giống như cúm gia cầm năm 1997 và dịch SARS năm 2002-2003, loại virus Corona mới nhất có nguồn gốc từ đại lục, lần này là ở Vũ Hán, bắt nguồn ở một khu chợ buôn bán động vật hoang dã trái phép. Ngay sau khi thông tin được công bố, có những nghi ngờ rằng trong giai đoạn đầu này, số lượng các trường hợp đã xác nhận nhiễm bệnh được báo cáo thấp hơn so với thực tế. Giống như trước đây, đã có sự chậm trễ và phủ nhận, với việc các quan chức Vũ Hán ban đầu coi virus là nhẹ, có thể điều trị và ngăn chặn trong khi loại bỏ khả năng lây truyền từ người sang người. Những người không đồng ý trên mạng đã bị cảnh sát thẩm vấn vì phát tán tin đồn giả mạo.

Nhưng năm 2020 không phải là năm 1997, và chắc chắn là không phải năm 2003. Hệ thống cơ sở hạ tầng và báo cáo y tế công cộng của Trung Quốc đã trở nên đáng tin cậy hơn. Quan trọng nhất, việc sử dụng và thâm nhập internet ở Trung Quốc ngày nay khiến cho việc che đậy kéo dài gần như không thể. Mặc dù kiểm duyệt một số tin tức về virus - bao gồm chặn các trang web truyền thông nước ngoài - các nền tảng truyền thông xã hội đã tràn ngập các cuộc tranh luận, thảo luận và câu hỏi từ các công dân.

Ngoài ra, các phương tiện truyền thông nhà nước cũng đã đăng tải nhiều chỉ thị của Chủ tịch Tập Cận Bình cho các quan chức địa phương nhằm thông báo chính xác về số lượng các trường hợp và mức độ nghiêm trọng của dịch bệnh. Và các điều tra viên của WHO và chuyên gia từ Hồng Kông đã được phép đến thăm Vũ Hán.

Sự gia tăng nhanh chóng về số lượng các trường hợp nhiễm virus đã khiến Trung Quốc phải thực hiện các biện pháp hà khắc mới, như cách ly Vũ Hán ngay trong những ngày đầu của kỳ nghỉ Tết Nguyên đán, khiến người ta nghi ngờ rằng bức tranh thật có thể còn tồi tệ hơn nhiều.

Nhiều chuyên gia y tế trên toàn cầu đã nghi ngờ tính hiệu quả của kế hoạch này. Đầu tiên là sự không thực tế của việc niêm phong một thành phố 11 triệu dân, lớn hơn cả dân số Hồng Kông hay thành phố New York. Việc phong tỏa được thực hiện một ngày trước thời gian du lịch đêm giao thừa, khi nhiều người đã bắt đầu chuyến du lịch của họ.

Máy bay, tàu điện và xe buýt đã bị dừng lại, nhưng không rõ những điều khoản nào sẽ được thực hiện cho xe hơi tư nhân. Có lẽ khó hiểu nhất, lệnh cấm được tuyên bố sẽ có hiệu lực vào lúc 10 giờ sáng, qua đó tạo ra thời cơ cho những du khách đang cố gắng thoát ra khỏi khu vực cách ly.

Phát biểu trong cuộc họp báo ngày 26/1, Thị trưởng Vũ Hán Chu Tiên Vượng nói khoảng 5 triệu cư dân đã rời khỏi thành phố trong khoảng thời gian từ khi phát hiện những ca bệnh viêm phổi lạ đầu tiên hôm 30/12/2019 đến khi lệnh phong tỏa được ban bố hôm 23/1/2020. Hiện chỉ còn khoảng 9 triệu dân ở lại Vũ Hán.

Nhiều ý kiến trái chiều trong khu vực cho rằng đây có thể là một trong những nguyên nhân khiến dịch viêm phổi do virus Corona đang ngày càng lây lan nhanh. Tính đến cuối ngày 29/1, các quan chức Trung Quốc cho biết hiện tổng số người chết đã tăng lên 170 và 7.711 trường hợp nhiễm bệnh.

Người ta có thể nghĩ rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã học được từ các lỗi trong việc xử lý cuộc khủng hoảng SARS. Dù vậy thật không may, lịch sử dường như đang một lần nữa lặp lại.

Bài viết thể hiện quan điểm của giáo sư Keith B. Richburg, cựu phóng viên của Washington Post, hiện là Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Truyền thông và Báo chí của Đại học Hồng Kông.

THANH THẮNG chuyển ngữ

Bài liên quan

Liệu sự bùng phát của virus Corona có ảnh hưởng đến thỏa thuận thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ?

Formosa Hà Tĩnh tạm thời cấm nhân viên Trung Quốc trở lại nhà máy làm việc sau Tết

Số người chết do virus Corona tại Trung Quốc vượt mốc 100, 1.600 trường hợp nhiễm mới

Giá dầu sụt giảm trong bối cảnh dịch viêm phổi tại Trung Quốc diễn biến khó lường