Cần đánh giá hiệu quả sử dụng vốn khi mở rộng đầu tư cho Bảo hiểm tiền gửi

Tổ chức Bảo hiểm tiền gửi được mở rộng đầu tư

Sáng 23/10, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội nghe Tờ trình và Báo cáo thẩm tra dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh.

Trình bày tờ trình Dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng nêu rõ, mục đích cốt lõi của dự án Luật là tạo hành lang pháp lý đầy đủ, rõ ràng, củng cố "tấm lá chắn" để tổ chức Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) bảo vệ tốt hơn quyền lợi người gửi tiền, đồng thời đảm bảo duy trì sự ổn định của hệ thống tổ chức tín dụng (TCTD), an ninh, an toàn xã hội.

Đáng chú ý, dự thảo Luật luật quy định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm kể từ một trong các thời điểm sau.

Thứ nhất, phương án phá sản TCTD được phê duyệt NHNN có văn bản xác nhận chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền.

Thứ hai, NHNN có văn bản đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của TCTD được kiểm soát đặc biệt khi TCTD có lỗ lũy kế lớn hơn 100% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ theo báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất.

Thứ ba, thuộc trường hợp chi trả để đảm bảo an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội. Bổ sung thời điểm chi trả BHTG nhằm để xử lý khẩn, vướng mắc trong việc sử dụng Quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức BHTG.

Về hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi, dự thảo Luật bổ sung quy định: khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 21 Luật này, trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (BHTG). Hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi trong trường hợp thực hiện phương án phá sản tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt thực hiện theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng.

Về phí bảo hiểm, để có cơ sở áp dụng cơ chế phí linh hoạt, phù hợp với thực tiễn và vẫn đảm bảo nguồn thu phí BHTG ổn định, dự thảo Luật giao Thống đốc NHNN quy định mức phí BHTG, việc áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phí phù hợp với đặc thù hệ thống TCTD Việt Nam trong từng thời kỳ. Đối với các TCTD được kiểm soát đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung quy định về tạm hoàn nộp tiền nợ phí BHTG phát sinh trước thời điểm đặt vào kiểm soát đặc biệt, qua đó tạo cơ sở để tổ chức này chưa phải thực hiện ngay việc nộp phí nộp thiếu, nộp chậm và khoản tiền chậm nộp (nếu có), TCTD có trách nhiệm xây dựng kế hoạch hoàn trả khoản tiền được tạm hoãn nộp trong phương án cơ cấu lại.

Về hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG, dự thảo kế thừa và bổ sung các hình thức đầu tư an toàn, gồm mua bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi hoặc gửi tiền tại các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước hoặc có vốn doanh nghiệp nhà nước trên 50%. Dự thảo quy định tổ chức BHTG phải kiểm soát, quản lý rủi ro trong đầu tư; Thống đốc NHNN quy định phương thức và quy trình quản lý rủi ro. Quy định về hoạt động đầu tư của tổ chức BHTG tương đồng với hoạt động đầu tư của bảo hiểm xã hội, ngân quỹ nhà nước quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội, Nghị định số 24/2016/NĐ-CP quy định chế độ quản lý ngân quỹ nhà nước (đã sửa đổi, bổ sung), trong đó mở rộng danh mục đầu tư đối với một số hoạt động đầu tư ít có rủi ro (như gửi tiền tại NHTM có vốn nhà nước ...) để tăng hiệu quả đầu tư của các quỹ này.

Nhận diện rõ rủi ro và lên phương án kiểm soát, phòng ngừa

Trình bày Báo cáo thẩm tra dự luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính (UBKTTC) của Quốc hội Phan Văn Mãi cũng tán thành sự cần thiết xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) và đánh giá hồ sơ dự án Luật cơ bản đáp ứng yêu cầu.

Tuy nhiên, UBKTTC cũng đề nghị Cơ quan soạn thảo rà soát, hoàn thiện dự thảo, đặc biệt cần đánh giá kỹ lưỡng hơn về các nguồn lực, điều kiện bảo đảm cho việc thi hành Luật - một yếu tố then chốt để đảm bảo tính khả thi.

Theo đó, quy định rõ vai trò chủ động tính phí của tổ chức tham gia BHTG, và vai trò kiểm tra, đối chiếu của tổ chức BHTG trong tính phí Bảo hiểm tiền gửi, cần có hướng dẫn cụ thể về phương pháp tính.

"Làm rõ giá trị pháp lý của kết quả kiểm tra do tổ chức BHTG thực hiện, đồng thời tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp có hiệu quả giữa các cơ quan có liên quan trong kiểm tra, thanh tra, giám sát TCTD; Phân biệt rõ các trường hợp và điều kiện tổ chức BHTG tiếp nhận hỗ trợ từ ngân sách nhà nước; vay của TCTD, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ hoặc vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN); cân nhắc cách thể hiện, bảo đảm phù hợp với quy trình lập và phân bổ ngân sách nhà nước; Phân biệt rõ nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức BHTG và Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam trong việc bố trí nhân sự tham gia quản lý, điều hành quỹ tín dụng nhân dân (TDND) được kiểm soát đặc biệt", ông Phan Văn Mãi nhấn mạnh.

Đặc biệt, về quy định đầu tư vốn, UBKTTC yêu cầu cần nhận diện và đánh giá đầy đủ những rủi ro khi mở rộng hoạt động đầu tư và xây dựng phương án phòng ngừa, kiểm soát. Đại diện UBKTTC cho rằng, việc đầu tư chỉ được thực hiện khi đã bảo đảm cân đối năng lực và khả năng dự phòng cho hoạt động BHTG cốt lõi; đồng thời làm rõ vai trò của NHNN với tư cách cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước trong việc quyết định tiêu chí danh mục đầu tư, cơ cấu đầu tư và kiểm soát rủi ro.

Về cấp, thu hồi Chứng nhận tham gia BHTG (Điều 15) Ủy ban KTTC đề nghị thuyết minh lý do có sự thay đổi nêu trên, làm rõ việc nộp phí BHTG của tổ chức tham gia BHTG đối với khoản tiền gửi chưa nộp phí trong trường hợp bị thu hồi Chứng nhận tham gia BHTG; quy định rõ thẩm quyền ban hành văn bản hướng dẫn các nội dung liên quan đến Chứng nhận tham gia BHTG để bảo đảm tính pháp lý và cơ sở triển khai thực hiện.

Về phí BHTG (Điều 19), Ủy ban KTTC cơ bản tán thành quy định của dự thảo Luật, đồng thời, đề nghị việc quy định mức phí BHTG phải được nghiên cứu kỹ lưỡng, vừa bảo đảm ổn định nguồn thu cho tổ chức BHTG để thực hiện hiệu quả chính sách BHTG, vừa phù hợp với năng lực tài chính của tổ chức tham gia BHTG; cần thường xuyên rà soát, có lộ trình tính phí BHTG phân biệt dựa trên việc đánh giá và phân loại tổ chức tham gia BHTG, cụ thể hóa tiêu chí đánh giá, phân loại TCTD, cách thức đo lường rủi ro, phương pháp tính phí BHTG dựa trên mức độ rủi ro; cần quy định, làm rõ việc thu phí để bù đắp thâm hụt Quỹ dự phòng nghiệp vụ chỉ được thực hiện trong các trường hợp đặc biệt, có ảnh hưởng đến hệ thống, hạn chế trường hợp tổ chức BHTG phải vay đặc biệt từ NHNN; quy định rõ giới hạn mức tăng phí, thời hạn tăng phí phù hợp với kế hoạch bù đắp khoản vay đặc biệt từ NHNN và quay trở lại mức phí thông thường ngay sau đó.

Đối với chính sách TCTD được kiểm soát đặc biệt được tạm hoãn nộp phí BHTG, đề nghị chính sách này phải có trong phương án cơ cấu lại được cấp có thẩm quyền phê duyệt để bảo đảm tính tổng thể khi xem xét phương án cơ cấu lại TCTD được kiểm soát đặc biệt; làm rõ thời hạn TCTD được tạm hoãn nộp phí BHTG; phương án xử lý trong trường hợp TCTD được kiểm soát đặc biệt không thể hoàn trả đầy đủ khoản tiền được tạm hoãn theo phương án cơ cấu lại.

Về hạn mức trả tiền bảo hiểm (Điều 22), việc Thống đốc NHNN quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ là phù hợp, đồng thời cần có quy định hướng dẫn cụ thể về các nguyên tắc điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp với thực tiễn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Đối với việc chi trả vượt hạn mức, cần quy định cụ thể căn cứ xác định "trường hợp đặc biệt" chi trả vượt hạn mức, nghiên cứu quy trình phê duyệt minh bạch với sự tham gia của các cơ quan có liên quan như NHNN, Bộ Tài chính…