'Cần bỏ thủ tục công bố hợp quy vì gây tốn kém cho doanh nghiệp'

Sáng 10/5, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội tiến hành thảo luận dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật.

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự luật, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy cho biết, có ý kiến cho rằng việc thử nghiệm, chứng nhận, công bố hợp quy đối với sản phẩm, hàng hóa trong nhiều trường hợp bị lặp lại, gây tốn kém chi phí, tăng thời gian cho doanh nghiệp, làm cản trở, chậm trễ hoạt động xuất khẩu.

Do đó, tại Điều 48 dự thảo Luật đã bổ sung quy định về công bố hợp quy được dựa trên kết quả chứng nhận hợp quy của tổ chức chứng nhận được công nhận hoặc đăng ký theo quy định của pháp luật để hạn chế việc phải thực hiện thử nghiệm, chứng nhận lặp lại, gây tốn kém cho doanh nghiệp.

Đồng thời, tại Điều 57, dự thảo Luật đã chỉnh lý theo hướng bổ sung quy định về thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau, cho phép được thừa nhận đơn phương kết quả đánh giá sự phù hợp của tổ chức nước ngoài nhằm tạo thuận lợi cho hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu, phù hợp thông lệ quốc tế và cam kết FTA thế hệ mới.

Thảo luận tại hội trường, các đại biểu Quốc hội cho rằng cần phải bãi bỏ toàn bộ các thủ tục về công bố hợp quy vì loại thủ tục này không phát huy hiệu quả trong thực tế, gây phiền hà, phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.

Tham gia ý kiến, Đại biểu Nguyễn Duy Thanh (đoàn Cà Mau) cho biết, có nhiều vấn đề còn tồn tại chưa được tiếp thu chỉnh sửa, phù hợp với yêu cầu quản lý và hội nhập quốc tế.

Cụ thể, về công bố hợp quy sản phẩm, hàng hóa cần bãi bỏ quy định công bố hợp quy đối với hàng hoá có quy chuẩn kỹ thuật. Lý do là chuẩn mực quốc tế về yêu cầu kỹ thuật liên quan đến chất lượng, an toàn sản phẩm hàng hoá quy định các nước được quyền đưa ra các tiêu chuẩn và quy định kỹ thuật của sản phẩm, hàng hóa (Việt Nam gọi là quy chuẩn kỹ thuật) để tổ chức, cá nhân tham chiếu áp dụng trong sản xuất kinh doanh sản phẩm hàng hoá và để nhà nước làm căn cứ kiểm tra, xử lý vi phạm trong hoạt động kiểm tra.

Đại biểu nêu, không có quốc gia nào quy định người sản xuất, kinh doanh phải công bố hợp quy sản phẩm hàng hóa trước khi sản xuất kinh doanh và đưa hàng hoá ra thị trường như Việt Nam. Việc quy định công bố hợp quy sản phẩm hàng hóa trong Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật là không có ý nghĩa trong quản lý, chồng chéo, phát sinh thủ tục hành chính, chi phí, thời gian vô lý cho doanh nghiệp.

"Thực sự đây đang là một khó khăn cho doanh nghiệp, làm tăng chi phí, giảm sức cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa Việt Nam và gánh nặng cho người tiêu dùng trong nước", đại biểu nói.

"Ném tiền qua cửa sổ" bởi thủ tục không đáng có

Tiếp theo, đại biểu cho rằng, tồn tại của quy định công bố hợp quy còn đi ngược với chủ trương của Đảng và Nhà nước là "chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm". Các đối tác quốc tế sẽ lấy làm căn cứ phản ứng, Việt Nam đang tạo ra hàng rào phi thuế quan không có cơ sở để cản trở thương mại.

Các cơ quan quản lý nhà nước chủ yếu tập trung vào kiểm soát thủ tục công bố hợp quy và các yêu cầu điều kiện tiền kiểm trước khi đưa sản phẩm hàng hóa vào sản xuất mà lơ là các biện pháp hậu kiệm. "Người tiêu dùng lại bị đánh lừa, bởi các chiêu bài quảng cáo là "chất lượng và an toàn sản phẩm đã được công nhận bởi bộ nọ, ngành kia"... Bài học của vụ sữa giả, kém chất lượng vừa qua là điển hình của việc lơ là trong hậu kiểm", ông dẫn chứng.

Một bất cập nữa, đại biểu chỉ ra là phân loại sản phẩm hàng hóa theo mức độ rủi ro. Để có căn cứ khoa học và pháp lý trong hoạt động kiểm soát chất lượng và an toàn sản phẩm hàng hóa, các nước phát triển và các hệ thống chất lượng của quốc tế đều chia hàng hóa thành 3 nhóm: Rủi ro thấp; rủi ro trung bình; rủi ro cao. Từ đó người sản xuất có căn cứ để đưa ra các biện pháp kiểm soát chất lượng, an toàn sản phẩm và nhà nước có căn cứ đưa ra chế độ (tần suất) kiểm tra phù hợp.

Tuy nhiên, về cách thức công bố chất lượng và chế độ kiểm tra sản phẩm hàng hóa là chưa phù hợp với yêu cầu quản lý và hội nhập quốc tế, vì vẫn yêu cầu người sản xuất, kinh doanh phải công bố hợp quy sản phẩm.

"Điều này chẳng khác gì ném tiền qua cửa sổ cho các tổ chức chứng nhận và phòng thử nghiệm. Trong khi, họ chỉ cần công bố tiêu chuẩn chất lượng và quy chuẩn kỹ thuật áp dụng", đại biểu cho hay.

Theo đại biểu, công bố quy chuẩn áp dụng khác về bản chất so với công bố hợp quy. Công bố tiêu chuẩn áp dụng là người sản xuất chỉ việc thông báo là hàng hóa của mình làm theo quy chuẩn kỹ thuật tương ứng của nhà nước, còn công bố hợp quy là người sản xuất (hoặc thuê tổ chức) lấy mẫu, bỏ chi phí xét nghiệm cho sản phẩm của mình khi đi vào sản xuất - không để làm gì, vì lấy mẫu một lần để công nhận cho nhiều năm không ý nghĩa gì - như vụ sữa giả vừa qua.

"Đây mới là điểm nghẽn của những điểm nghẽn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và sản phẩm hàng hóa Việt Nam hiện nay", ông bức xúc và bày tỏ, giảm chi phí và giá thành sản phẩm sẽ là một đòi hỏi sống còn cho khả năng cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam, khi các nước đang dựng lên hàng rào thuế quan rất cao.

Nam đại biểu đoàn Cà Mau nhấn mạnh, không thể cùng một vấn đề mà mỗi bộ, mỗi địa phương, thậm trí trong cùng một bộ, thì mỗi đơn vị làm một cách. Do đó, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật phải là "luật gốc", đưa ra được những nguyên tắc chung và tiến bộ về cách thức tiếp cận và phương thức quản lý chất lượng, an toàn sản phẩm hàng hóa của Việt Nam.

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh) nêu, hiện nay có khoảng 20 hiệp hội, đại diện cho rất nhiều doanh nghiệp thành viên đã có chung kiến nghị nên bãi bỏ thủ tục hợp quy vì gây phiền hà, gia tăng chi phí cho doanh nghiệp. Trước đó, tại kỳ họp 8, khi thảo luận về dự luật này tại tổ và hội trường, nhiều đại biểu Quốc hội cũng đã có đề xuất bãi bỏ quy định này.

Vì vậy, đại biểu nhìn nhận, trong bối cảnh Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân vừa được ban hành, thì việc bãi bỏ loại thủ tục vô lý, gây gia tăng chi phí, phiền hà cho doanh nghiệp cần phải làm sớm.