Đời người phải trồng ít nhất một cái cây, viết một quyển sách. Quyển sách có thể không có ích cho nhiều người, chỉ là để lại cho một vài người thấy cần thiết mà thôi. Một cái cây, tất nhiên không kể những cây trồng ở vườn nhà mình, là đủ tỏa bóng xuống một khoảng đất, là trả nghĩa cho những năm tháng mình có mặt trên đời này, rồi lại biến đi, có khi vô tăm tích. Trồng một cái cây tưởng dễ hơn viết một cuốn sách, nhưng không hẳn thế… 

Cách đây 20 năm, trong lần đi với một phái đoàn cấp bộ trưởng thăm và làm việc với nước bạn, tôi có đến ngôi Chùa Vàng nổi tiếng ở Campuchia. Mọi người đi lên ngắm nghía những vàng son lộng lẫy thì tôi lại tha thẩn thả bước xung quanh ngôi chùa, ngắm nghía những tán cây cổ thụ đang tỏa bóng xuống mát rượi và yên bình. Rồi tôi đứng chôn chân dưới cây ưu đàm đại thụ đang trổ đầy hoa. Đúng mùa hoa nở, ở thân cây, từ lưng chừng lên cao dần, những chùm hoa trổ ra ríu rít. Những bông hoa màu tím đỏ tuyệt đẹp, như những cái đầu lân nhỏ xíu, đang ngẩng lên trước mặt, tỏa mùi thơm thanh khiết, cao sang, dịu dàng...

Cây ưu đàm, còn có tên gọi là cây sa la hay cây vô ưu. Đó là một loài cây của nhà Phật. Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã được sinh ra dưới gốc cây ưu đàm bên ngoài kinh thành Ca Tỳ La Vệ ở Lâm Tỳ Ni. CẢM XÚC ĐẦU XUÂN Hoàng hậu, khi sinh ngài, đã bấu lấy một cành ưu đàm đang nghiêng xuống, thế mà dịu hẳn đi cơn đau sinh thành. Đức Phật là hoàng thái tử, lớn lên, đã từ bỏ cuộc sống vương giả, nhập vào với đời sống của muôn dân, ngài tu tập để thành đạo mà truyền lại cho chúng sinh con đường từ tâm vượt qua bể khổ bằng cách giáo hóa chính từ bản ngã của mỗi người. Khi Đức Phật rời cõi thế để nhập Niết Bàn, cũng là khi ngài nằm giữa hai gốc cây ưu đàm. Khi ngài hóa, từ hai gốc cây ấy bỗng trổ đầy hoa phủ xuống thể phách của ngài, ở hai phía trên bên ngoài hai cái cây, lá cành lại bỗng nhiên héo rũ như để báo với chúng sinh muôn nơi. Từ câu chuyện này mà người ta truyền tụng, hoa ưu đàm đem phơi khô sắc nước uống, thì sẽ dịu đi những cơn đau tâm bệnh, hoặc là dành cho phụ nữ dùng khi có thai và sinh con thì có được cảm giác an lành và che chở như hoàng hậu ở thành Ca Tỳ La Vệ thời xa xưa...

Khi đứng trước cây ưu đàm ở Chùa Vàng, tôi bỗng nhiên nhớ tới làng mình. Ở làng có ngôi chùa nhỏ, có bóng mẹ tôi lui tới hương khói khi người đã về già. Nhớ thế thì trong lòng bỗng buột ra một ao ước, làm sao mình có được một cây con từ gốc ưu đàm đại thụ này để mang về chùa làng mà trồng nhỉ? Thế mà điều ước ấy ứng nghiệm ngay. Chỉ quay đi mới vài bước chân, tôi bỗng thấy một cậu bé, trong tay đang cầm một cái cây nhỏ, thân cây mới chỉ bằng chiếc đũa mảnh, cao chừng hơn gang tay. Tôi hỏi: Đây là cây gì vậy”. Cậu bé đưa cái cây ấy vào tay tôi, nói: “Cây này mọc từ hạt cái cây đang nở hoa mà ông đứng ngắm đấy. Nó được dành cho ông”. Thế là tôi đón lấy. Tôi mở ví thấy còn mấy tờ đô lẻ, liền đưa tặng cho cậu bé. Cả hai cùng hoan hỉ. Về khách sạn, tôi lấy một cái vỏ chai nước khoáng lớn, cắt bỏ phía trên, cho cây vào, đặt bên cửa sổ để nó đón nắng trời trong mấy ngày tôi lưu lại làm khách. Đến khi rời đi, tôi quấn quanh cái chai nhựa bằng một tờ báo rồi đặt vào túi đeo bên người. Cái cây theo tôi suốt hành trình, lên cả máy bay bay đi Ăng Ko Vát, Ăng Ko Thom, về Sài Gòn, ra Hà Nội... 

Về đến Hà Nội, tôi trồng cái cây nhỏ ấy xuống mảnh đất trước hiên nhà đến gần một năm, đợi cây lớn và cứng cáp, thì mới mang về làng trồng ngay trước cửa chính ở sân chùa. Mấy năm sau, cây đã to bằng cánh tay, đã lớn ngang đầu người, thì lại gặp đúng một mùa rét giá kỷ lục. Cái cây run rẩy, rồi khô héo dần đi đến tận gốc. Không còn giữ được, đành phải chặt bỏ. Mẹ tôi và các bõ ở chùa báo tin lên làm cho tôi buồn ngơ ngẩn suốt một dịp Tết...

Thế mà qua mùa xuân sau đó, từ dưới cội rễ cái gốc đã bị chặt bằng đi, lại bật nảy lên một chồi cây mập mạp. Mọi người vui mừng, quây lại, nâng niu, chăm sóc và sau đó, cây cứ thế lớn dần lên.

Gần mười năm sau, tôi đi cùng đoàn nhà văn Việt Nam thăm Ấn Độ. Khi đứng dưới gốc bồ đề linh thiêng ở chùa Bồ Đề Đạo Tràng, tôi ngước mặt lên vòm xanh đang dịu dàng che đi nắng gắt. Tôi đã được biết, Đức Phật đã ngồi tu tập dưới cội bồ đề này và thành đạo ở đây. Cây bồ đề đã nhiều lần bị chặt phá, bị đốt cháy trong các cuộc chiến tranh tôn giáo, trong cả ghen tuông... Cái cây đang tỏa bóng xuống nơi tôi đứng chính là cái mầm cây tái sinh bật lên từ cội rẽ dưới đất sau khi bị đốt cháy cách đây khoảng sáu trăm năm. Bồ đề cùng với ưu đàm, cũng là cây của nhà Phật. Tôi lại bỗng nhiên nhớ tới chùa làng, bóng mẹ tôi và cây ưu đàm mình đã trồng. Nhớ thế thì lại bật ra ao ước như lần đến Chùa Vàng. Và thật kỳ lạ là cũng được ứng nghiệm theo một kiểu khác. Ở đấy không có cây bồ đề con. Ngày hôm sau, tôi được thượng tọa trụ trì Bồ Đề Đạo Tràng mời tới để hàn huyên. Lúc chia tay, bất ngờ ngài đưa ra tặng cho tôi một cây bồ đề nhỏ lấy từ cội gốc bồ đề đại thụ mà ngài đã kỳ công giâm trồng và nói: “Xin hoan hỉ đáp ứng tâm nguyện của anh”. Tôi lại theo như cách cũ đã từng nâng niu cây ưu đàm và mang cây bồ đề về trồng ngay bên đường trước cửa chính dẫn vào chùa làng. Vậy là theo thời gian, hai cái cây ấy giờ đã vươn lên rất cao, tỏa bóng xuống đất chùa. Cây bồ đề lớn nhanh như một phép màu. Nó đã như một trang cổ thụ, cái gốc chiếm một khoảng đất lớn, vòm xanh trên cao vi vu gió hát, ríu ran chim về, không ai nghĩ nó mới được hơn mười năm tuổi. Còn gốc ưu đàm trồng bên trong sân chùa cũng lên thật cao. Đứng nhìn từ ngoài cổng chùa, phải ngửa cổ ra, ánh mắt mới chạm tới ngọn, thân mộc dưới gốc thì đã vừa tròn vòng tay ôm.

Nhưng theo thời gian, tôi vẫn cứ gợn buồn. Năm năm, mười năm, mười lăm năm qua đi mà vẫn chưa thấy cây ưu đàm trổ hoa. Theo quy luật, thì đời cây này vào tuổi ấy, là đã phải có mấy mùa hoa rồi chứ. Mẹ tôi cũng đã khuất bóng hơn một năm rồi. Người từ giã cõi đời mà chưa được nhìn thấy cây ưu đàm trổ hoa. Lòng người trồng cây đã có ý trách cây... Mùa hè này về làng, tôi có ra chùa, nhìn ngắm phong cảnh. Không còn bóng mẹ, lòng bỗng ngậm ngùi, nên tôi đã lướt đi, không còn chăm chú khi qua gốc cái cây ưu đàm ấy... Hôm sau, vợ tôi lại rủ tôi đi cùng đi ra chùa. Vợ tôi đứng dưới gốc cây ưu đàm, ngước nhìn rồi hốt nhiên reo to: “Mình ơi, ưu đàm đã trổ hoa rồi này”. Theo tay vợ tôi chỉ, chao ôi, nhìn kỹ, thì thấy từ thân, từ cành cây ưu đàm đã nảy mấy chùm hoa nhỏ, đang e ấp lắm mà cũng mạnh mẽ lắm... 

Vào dịp làng làm lễ dâng hương lên đài liệt sỹ, được xây dựng ngay bên chùa làng, để tưởng niệm các liệt sỹ và các thế hệ tiền nhân đã hy sinh vì đất nước là người của làng, tôi cũng về dự. Mọi người đông đủ ngồi nơi sân chùa. Ai cũng thích thú chiêm ngưỡng những chùm hoa ưu đàm mới trổ mùa đầu, đang nghiêng xuống. Cho đến bây giờ, đã sắp sang năm mới, tôi lại về làng, thắp hương nhớ ngày giỗ mẹ, rồi lại ra chùa. Thấy hoa ưu đàm vẫn còn đang nở. Những cánh hoa rụng xuống, người nhà chùa đã gom vun lại dưới bồn gốc, vẫn ánh ỏi hai sắc tím đỏ…

Giờ thì tôi đã thấy lòng mình xiết bao thanh thản. Hai mươi năm đợi một mùa hoa trổ từ cái cây mình trồng, thế hóa ra, cũng là không dài. Vậy thì còn nhiều thứ lớn lao hơn, càng cần phải kiên tâm mà chờ đợi chứ nhỉ?

Bài liên quan

Tiếp nối thành công của quỹ 1 triệu cây xanh, Vinamilk tiếp tục trồng cây hướng đến mục tiêu Net Zero 2050

Các công ty Mỹ đang trông cậy vào Trung Quốc để có tăng trưởng mùa COVID-19

Nông dân khốn khổ vì trồng cây mắc ca không có trái, nguyên nhân do đâu?

Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh Đặng Quốc Khánh kiểm tra sản xuất và tham gia tết trồng cây tại Vũ Quang