Thâm hụt thương mại không thể tránh khỏi

Bắc Kinh đã chứng tỏ khả năng vượt trội hơn Washington trong việc thu nhỏ thiệt hại cho người tiêu dùng và nền kinh tế của mình. Nhưng cuộc thương chiến sẽ dễ chấp nhận hơn với Washington nếu sự đối đầu với Trung Quốc hoàn thành được những mục tiêu của ông Trump. Ông nghĩ rằng Trung Quốc đang "xé toạc" nước Mỹ. Ông muốn giảm tổng thâm hụt thương mại của Mỹ bằng cách thay đổi hành vi thương mại của Trung Quốc. 

Bài liên quan

Không có bên thắng trong thương chiến Mỹ - Trung - Phần 1

Nhưng áp thuế vào các mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đã tạo nên hiệu ứng ngược khi thổi phồng thâm hụt thương mại của Mỹ. Theo Cục Điều tra Dân số & Kinh tế Mỹ thì thâm hụt đã tăng 28 tỷ USD trong 7 tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm ngoái. 

Sự thật không mấy dễ chịu với ông Trump là thâm hụt thương mại của Mỹ không xuất phát từ hành vi của những đối tác thương mại. Chúng tới từ thói quen chi tiêu của chính nước Mỹ. Kể từ năm 1975, Mỹ có thâm hụt thương mại lâu dài, trên mọi phương diện và với hầu hết các đối tác thương mại của mình.

Trong 20 năm qua, tiêu dùng nội địa Mỹ luôn vượt quá GDP, kết quả là xuất khẩu ròng âm hay còn gọi là thâm hụt thương mại. Thâm hụt có thay đổi theo thời gian nhưng vẫn giữ ở mức giữa 3-6% GDP. Ông Trump muốn thúc đẩy xuất khẩu của Mỹ để giảm thâm hụt thương mại nhưng thương chiến chắc chắn đã tạo ra sự trả đũa dẫn đến sự suy giảm mạnh trong xuất khẩu.

Hơn nữa, tăng xuất khẩu sẽ không đủ để giảm thâm hụt thương mại. Trừ phi, nó đi kèm với việc giảm chi tiêu của đất nước về tiêu dùng và đầu tư. Cách thức chính xác để giảm thâm hụt thương mại là tăng trưởng nền kinh tế nhanh hơn chi tiêu nội địa, điều chỉ có thể hoàn thành bằng cách thúc đẩy sáng tạo và gia tăng năng suất. 

Cuộc thương chiến đã làm điều ngược lại, gây thiệt hại cho nền kinh tế, cản trở tăng trưởng và gây trở ngại cho sáng tạo đổi mới. 

Ngay cả khi Trung Quốc đầu hàng hoàn toàn trong cuộc thương chiến cũng sẽ không làm giảm thâm hụt thương mại của Mỹ đi chút nào. Nếu Trung Quốc mua nhiều sản phẩm hơn từ Mỹ, họ sẽ mua ít hàng hóa của những nước khác. Những nước này sẽ bán các sản phẩm (phần chênh lệch) cho Mỹ hay cho các đối thủ cạnh tranh của Mỹ.

Ví dụ như việc bán máy bay của công ty Mỹ Boeing và đối thủ Châu Âu là Airbus. Hiện tại, cả 2 công ty đều đang hoạt động hết công suất. Nếu Trung Quốc mua nhiều hơn 1.000 máy bay từ Boeing và ít đi 1.000 máy bay từ Airbus. Hãng máy bay Châu Âu sẽ bán 1.000 máy bay này cho Mỹ hay những nước khác có khả năng mua thay thế cho Boeing.

Trung Quốc hiểu điều này. Đó chính là một lý do họ không áp thuế cao hơn với máy bay Mỹ sản xuất. Dù kết quả của cuộc thương chiến thế nào, thâm hụt thương mại sẽ không thay đổi lớn. 

Một nước Trung Quốc vững chãi

Cuộc thương chiến không thật sự gây thiệt hại nhiều cho Trung Quốc, phần lớn bởi vì Bắc Kinh đã xử lý để giá giá nhập khẩu không tăng cao và cũng vì xuất khẩu của nước này sang Mỹ bị ít ảnh hưởng hơn dự đoán. Điều này sẽ thay đổi khi các nhà nhập khẩu tại Mỹ bắt đầu chuyển sang mua hàng từ những nước thứ 3 thay vì Trung Quốc để tránh phải trả thuế cao. 

Nhưng với GDP của Trung Quốc tiếp tục tăng từ 5-6% trong những năm qua, hiệu ứng của sự thay đổi này sẽ rất nhỏ. Một vài học giả hồ nghi về tính chính xác trong tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc. Nhưng rất nhiều các hãng, các tổ chức nghiên cứu độc lập đã đặt tăng trưởng GDP của Trung Quốc trong khoảng 5-6%.

Những người theo chủ nghĩa hồ nghi cũng bỏ qua bức tranh về nền kinh tế của Trung Quốc đang bị chững lại khi chuyển sang mô hình kinh tế dựa trên sự tiêu thụ. Một vài nhà sản xuất sẽ rời Trung Quốc nếu mức áp thuế cao trở nên lâu dài, nhưng không nên phóng đại tầm quan trọng của sự việc này. 

Đang trở nên độc lập từ những mối lo do việc áp thuế của ông Trump, Trung Quốc dần dần thoát khỏi sự phụ thuộc về tăng trưởng do xuất khẩu đem lại. Xuất khẩu sang Mỹ tính theo tỷ lệ GDP của Trung Quốc đang giảm dần từ con số cao nhất là 11% vào năm 2005 đã hạ xuống dưới 4% vào năm 2018. 

Năm 2006, tổng lượng xuất khẩu chiếm tới 36% GDP của Trung Quốc. Tới năm 2018, đất nước này đã giảm được một nửa ở con số 18%, thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ trung bình 29% của những nước công nghiệp trong tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế OECD. Từ lâu, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tìm cách để lèo lái nền kinh tế từ việc phụ thuộc vào xuất khẩu sang mô hình kinh tế dựa trên tiêu thụ. 

Chắc chắn, thương chiến đã tạo ra rất nhiều ám ảnh tâm lý cho nền kinh tế Trung Quốc. Vào năm 2018, khi lần có tuyên bố đầu tiên về việc áp thuế, đã có sự hoang mang trên thị trường Trung Quốc vào đúng thời gian mà tăng trưởng bị chậm lại do thắt chặt tín dụng. Thị trường chứng khoán đã dính đòn và rơi khoảng 25%. 

Ban đầu, chính phủ cảm thấy áp lực phải thoát khỏi cuộc thương chiến một cách nhanh chóng. Nhưng khi làn khói mờ bị xua tan cho thấy có thiệt hại rất nhỏ, sự tin tưởng vào thị trường quay lại: chỉ số chứng khoảng tăng đến 23%, và 34% trên thị trường hối đoái Thượng Hải và Thâm Quyến vào ngày 12/9/2019. 

Khả năng phục hồi của nền kinh tế Trung Quốc đi đối mặt với cuộc thương chiến giúp giải thích tại sao Bắc Kinh lại cứng rắn khi đứng ở vị trí đàm phán dù ông Trump đang cố tình leo thang cuộc chiến. 

Trong 40 năm vừa qua, Trung Quốc không có một cuộc suy thoái vào và sẽ không xảy ra suy thoái trong tương lai gần. Bởi, nền kinh tế Trung Quốc vẫn trong giai đoạn phát triển với GDP trên đầu người chỉ bằng 1/6 so với Mỹ. Với tỷ lệ sụt giảm do tiết kiệm và lương tăng cao, bộ máy của nền kinh tế Trung Quốc đang chuyển từ đầu tư và xuất khẩu sang tiêu dùng cá nhân.

Kết quả là tăng trưởng kinh tế sẽ chậm lại. IMF cho rằng tăng trưởng GDP thực tế sẽ giảm từ 6,6% năm 2018 xuống mức 5,5% vào năm 2024. Những dự đoán khác cho rằng con số này còn thấp hơn. Mặc dù, tỷ lệ tăng trưởng của Trung Quốc đi xuống. Mặc dù, tỷ lệ tăng trưởng của Trung Quốc hạ thấp, có rất ít rủi ro về việc nền kinh tế Trung Quốc sẽ bị thu hẹp lại trong tương lai gần.

Trong một diễn biến mới nhất, Washington vừa thông tin đã hoàn thành "pha 1" trong đàm phán thương mại với Trung Quốc. Họ sẽ tạm thời dừng áp thuế lên 250 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc vào tuần tới.

(Còn tiếp)

Bài liên quan

Những bài học từ thương chiến Nhật - Mỹ

Liệu Mỹ và Trung Quốc có đạt được thỏa hiệp trong thương chiến?

Kinh tế toàn cầu đang là nạn nhân của thương chiến Mỹ - Trung?

5 yếu tố cơ bản trong thương chiến Mỹ - Trung