[Gặp gỡ thứ Tư] 'Thu hút nhân tài quyết định sự thành công của Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam'

Quốc hội vừa qua đã thông qua nghị quyết về việc thành lập Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng. Nhadautu.vn đã phỏng vấn ông Damian Hickey, Giám đốc điều hành khu vực Đông Nam Á, Viện Tony Blair vì Sự thay đổi toàn cầu (TBI), xung quanh nghị quyết này.

Mô hình hai cơ sở Trung tâm tài chính ở Việt Nam có nhiều lợi ích

Có lẽ lần đầu tiên trên thế giới, một Trung tâm Tài chính quốc tế (TTTCQT) sẽ được thành lập tại hai thành phố trong cùng một quốc gia, cụ thể là tại Việt Nam. Theo công cuộc tái cấu trúc bộ máy chính trị, Đà Nẵng và Quảng Nam đã sáp nhập để thành lập thành phố Đà Nẵng mới, hiện là thành phố trực thuộc trung ương lớn nhất tính về diện tích.

Trong bối cảnh này, ông đánh giá thế nào về những lợi thế và bất lợi tiềm ẩn của việc thành lập một TTTCQT? Những lĩnh vực hoặc loại hình doanh nghiệp nào nên được ưu tiên tại Đà Nẵng và TPHCM?

Ông Damian Hickey: Việc một quốc gia có nhiều hơn một trung tâm tài chính trên toàn cầu không phải là điều mới mẻ. Chúng ta có thể thấy những ví dụ như New York và Chicago ở Mỹ, Dubai và Abu Dhabi ở UAE, Thượng Hải và Thâm Quyến ở Trung Quốc, hay Seoul và Busan ở Hàn Quốc.

Tuy nhiên, điều làm cho trường hợp của Việt Nam trở nên độc đáo là nó không phải là hai trung tâm tài chính riêng biệt. Thay vào đó, đó là một TTTCQT thống nhất có trụ sở chính tại TPHCM và một chi nhánh tại Đà Nẵng, được quản lý theo một khuôn khổ pháp lý, quy định và vận hành duy nhất.

Mô hình này có những lợi thế rõ ràng. Thứ nhất, nó cho phép Việt Nam tận dụng những thế mạnh bổ sung của mỗi thành phố. TPHCM vốn là trung tâm tài chính của cả nước với bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực ngân hàng, quản lý tài sản, thị trường vốn và cơ mạng lưới nhà đầu tư rộng khắp. Các đặc điểm này sẽ giúp thành phố trở thành nơi lý tưởng để tài chính truyền thống phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu.

Điều khiến TTTCQT ở Việt Nam độc đáo là nó có trụ sở chính tại TPHCM và một chi nhánh tại Đà Nẵng, được quản lý theo một khuôn khổ pháp lý, quy định và vận hành duy nhất.

Mặt khác, Đà Nẵng đang nhanh chóng khẳng định vị thế là trung tâm đổi mới sáng tạo số. Thành phố đã đạt được những bước tiến ấn tượng - chỉ mới đầu năm nay, Đà Nẵng đã tăng 130 bậc trong Chỉ số Hệ sinh thái khởi nghiệp toàn cầu của StartupBlink. Sự kiện này chứng minh sức hấp dẫn ngày càng tăng của Đà Nẵng đối với các công ty công nghệ toàn cầu và các startup. Động lực này tạo cho thành phố một nền tảng vững chắc để tập trung vào các lĩnh vực mới nổi như công nghệ tài chính, tài sản số và tài chính ESG.

Một điểm đáng chú ý khác là vị trí chiến lược của Đà Nẵng ở miền Trung Việt Nam. Thành phố đã có mạng lưới logistics phát triển. Với việc Khu Thương mại tự do (FTZ) vừa được phê duyệt, thành phố đang ở vị thế rất thuận lợi để đi đầu trong các dịch vụ tài chính liên quan đến thương mại.

Sau khi sáp nhập với Quảng Nam, tiềm năng của thành phố mới còn lớn hơn nữa nếu xem xét cả việc mở rộng đất công nghiệp và khả năng tiếp cận Khu kinh tế Chu Lai. Điều này mở ra cho Đà Nẵng không gian để xây dựng các khu tài chính chuyên biệt nằm cạnh các trung tâm công nghiệp và logistics, tạo ra một hệ sinh thái tự nhiên cho tài chính thương mại, tài chính chuỗi cung ứng và các dịch vụ tài chính tập trung cho xuất khẩu.

Ngoài ra, với việc gần đây Việt Nam ban hành các kế hoạch nhằm đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh và đầu tư công nghệ cao, cùng với nỗ lực toàn cầu thúc đẩy tài chính xanh, Việt Nam có thể sử dụng TTTCQT làm nền tảng thử nghiệm cho các khoản vay xanh mới và các sáng kiến tài chính gắn liền với phát triển bền vững. 

Một lợi ích khác của việc thiết lập mô hình hai cơ sở là giúp tránh trùng lặp công sức và nguồn lực. Các bạn không cần đến hai bộ luật, cơ quan quản lý hoặc chiến lược xây dựng thương hiệu. Cấu trúc thống nhất này giúp tiết kiệm chi phí hơn và thân thiện hơn với nhà đầu tư. Khi các nhà đầu tư quốc tế tìm đến TTTCQT của Việt Nam, họ sẽ thấy một bộ quy tắc, một cơ quan quản lý, một thương hiệu, bất kể họ ở TP.HCM hay Đà Nẵng.

Tuy nhiên, có những thách thức mà chúng tôi đã lưu ý chính phủ cần chuẩn bị. Một trong số đó là sự phức tạp trong quản trị. Ban lãnh đạo TTTCQT cần đảm bảo sự rõ ràng và thống nhất toàn diện giữa trung ương và hai thành phố, đồng thời cả hai địa phương này cần thống nhất để tránh sự chậm trễ hoặc chồng chéo trong triển khai hoạt động. 

Bên cạnh đó, cạnh tranh nội bộ cũng tiềm ẩn nguy cơ nếu hai thành phố không phân biệt rõ ràng trọng tâm và cách tiếp cận theo ngành. Cuối cùng, sự minh bạch về mặt pháp lý rất quan trọng. Điều này có nghĩa là cơ quan quản lý của TTTCQT cần đảm bảo một khuôn khổ pháp lý và giải quyết tranh chấp thống nhất, mạnh mẽ để tránh gây nhầm lẫn hoặc chậm trễ trong vận hành.

Có ý kiến cho rằng Nghị quyết Quốc hội vừa được thông qua về TTTCQT bao gồm những ưu đãi mang tính đột phá so với các trung tâm tài chính quốc tế khác trên thế giới. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào? Ông có cho rằng cần xem xét thêm những ưu đãi nào khác không?

Ông Damian Hickey: Nghị quyết gần đây về TTTCQT mở ra rất nhiều tiềm năng cho Việt Nam vì nó kết hợp quyền tự chủ về thể chế, đơn giản hóa thủ tục pháp lý, cải thiện khả năng tiếp cận thị trường và sự quen thuộc về hoạt động cho các nhà đầu tư quốc tế - tất cả đều trong một khuôn khổ pháp lý thống nhất.

Nghị quyết phản ánh quyết tâm chính trị mạnh mẽ từ các cấp chính quyền cao nhất nhằm xây dựng một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch và cạnh tranh toàn cầu. Đối với bất kỳ nhà đầu tư nào đang cân nhắc đầu tư vào Việt Nam, điều này gửi đi một tín hiệu rất mạnh mẽ.

Tuy nhiên, câu hỏi thực sự bây giờ là, những chính sách này sẽ được đưa vào thực tiễn ra sao? Thành công của TTTCQT này không chỉ dựa trên văn bản mà còn phụ thuộc vào việc triển khai hiệu quả. Điều đó có nghĩa là việc thực hiện hiệu quả tại cả hai cơ sở - TP.HCM và Đà Nẵng - và đảm bảo rằng các hệ thống vận hành và quy trình quản lý thực sự mang lại những lợi ích như đã đề ra.

Nếu Việt Nam muốn xem xét các ưu đãi bổ sung, chúng nên mang tính chiến lược và phù hợp chặt chẽ với các đề xuất mang tính đặc thù của từng cơ sở.

Ngay từ đầu, TBI đã tham gia hỗ trợ chính phủ Việt Nam xây dựng chiến lược TTTCQT, bao gồm tư vấn về thiết kế thể chế, xác định các lĩnh vực trọng tâm và định hình khuôn khổ pháp lý thuận lợi cho việc phát triển của hệ sinh thái tài chính. Ngay cả khi nghị quyết đã được thông qua, TBI vẫn sẽ hỗ trợ việc triển khai các chính sách đi kèm.

Nếu Việt Nam muốn xem xét các ưu đãi bổ sung, chúng nên mang tính chiến lược và phù hợp chặt chẽ với các đề xuất mang tính đặc thù của từng cơ sở. Các ưu đãi được thiết kế riêng nhằm hỗ trợ trực tiếp cho đúng đối tượng có thể sẽ mang lại tác động lớn nhất.

Tuy nhiên, chỉ riêng ưu đãi thì chưa đủ để tạo nên thành công của TTTCQT. Hiệu quả của chúng gắn liền với môi trường kiến tạo rộng lớn hơn, bao gồm các yếu tố như cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và cơ sở hạ tầng vật lý, quản trị minh bạch và có tính phản hồi, thu hút nhân tài lành nghề và ổn định kinh tế vĩ mô. Nếu những yếu tố đó không đủ, ngay cả những ưu đãi tốt nhất cũng khó có thể mang lại hiệu quả.

Chúng tôi đã thấy các TTTCQT khác áp dụng cách tiếp cận tương tự. Ví dụ như Singapore đã thành lập Quỹ Phát triển Khu vực Tài chính để cung cấp các khoản tài trợ cho quản lý tài sản, thị trường vốn và đổi mới công nghệ tài chính. Chương trình Công nghệ và Đổi mới khu vực tài chính (FSTI) 3.0 của nước này thậm chí còn tiên tiến hơn khi khuyến khích áp dụng các công nghệ tài chính mới nổi như AI, điện toán lượng tử và công nghệ tài chính tập trung vào ESG.

Ngoài ra, thông qua Kế hoạch Hành động Tài chính xanh, Singapore đã tích hợp tính bền vững vào tài chính thông qua các chương trình tài trợ chuyên biệt và các công cụ tài chính kết hợp. Việc hỗ trợ có mục tiêu, kết hợp với cơ sở hạ tầng và nhân tài đẳng cấp thế giới, là cách giúp TTTCQT Singapore tạo nên sự khác biệt so với các TTTCQT khác.

Mức độ quan tâm đến Trung tâm tài chình quốc tế Việt Nam rất lớn

Trong lĩnh vực của mình, có lẽ ông đã gặp gỡ một số nhà đầu tư tiềm năng đang tìm hiểu các cơ hội tại TTTCQT Việt Nam. Xin ông cho biết mức độ quan tâm của họ cũng như các mối quan ngại mà họ đã bày tỏ?

Ông Damian Hickey: TBI đã và đang hợp tác với nhiều nhà đầu tư thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau - từ các ngân hàng toàn cầu, các công ty công nghệ và công nghệ tài chính đến các nhà quản lý quỹ và nhà đầu tư cơ sở hạ tầng. Nhìn chung, mức độ quan tâm đến TTTCQT Việt Nam rất lớn, nhưng vẫn đang ở giai đoạn đầu. Nhiều người đánh giá Việt Nam là một trong những nền kinh tế năng động nhất khu vực, với nền kinh tế tăng trưởng nhanh và cải cách hành chính mạnh mẽ đang diễn ra ở quy mô toàn quốc.

Kế hoạch phát triển TTTCQT càng chứng minh cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc nâng cao chuỗi giá trị, định vị mình không chỉ là một cơ sở sản xuất hàng đầu mà còn là một trung tâm tài chính và đổi mới sáng tạo mới nổi của khu vực.

Tuy nhiên, TTTCQT vẫn đang ở giai đoạn sơ khởi, và nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư ngoài châu Á, vẫn chưa hiểu đầy đủ về các kế hoạch phát triển TTTCQT của Việt Nam và ý nghĩa của nó đối với các nhà đầu tư toàn cầu. Ngay cả một số công ty trong khu vực cũng mới chỉ bắt đầu biết đến. Mặc dù đề án đã được công nhận trong các giới chính sách và một số mạng lưới đầu tư, nhưng cộng đồng nhà đầu tư nói chung cần tìm hiểu nhiều hơn. Đây chính là lúc xây dựng thương hiệu và truyền thông chiến lược đóng vai trò quan trọng. Việt Nam cần một chiến dịch tiếp cận và xây dựng thương hiệu toàn cầu, có mục tiêu cụ thể để truyền tải rõ ràng giá trị và lợi thế cạnh tranh của mình, cũng như các cải cách và ưu đãi mà chính phủ đang thực hiện để giúp Việt Nam thu hút các nhà đầu tư toàn cầu.

Việt Nam cần một chiến dịch tiếp cận và xây dựng thương hiệu toàn cầu cho TTTCQT.

Việc các nhà đầu tư vẫn đang thận trọng, chờ đợi và quan sát có một số lý do như sau:

Thứ nhất là thực thi. Như đã đề cập ở trên, các nhà đầu tư đang lắng nghe xem các kế hoạch sẽ được cụ thể hóa như thế nào - đặc biệt là một cách nhất quán và mang tính phối hợp. Ví dụ, các nhà đầu tư muốn xem liệu Cơ quan Quản lý TTTCQT Việt Nam - một khi được thành lập - có thực sự tự chủ, có nhiệm vụ rõ ràng và có đủ thẩm quyền để thực hiện các chính sách trong Nghị quyết mà không gặp phải thủ tục rườm rà hay không.

Thứ hai là sự rõ ràng và nhất quán. Các nhà đầu tư muốn biết liệu khuôn khổ pháp lý có thể dự đoán được, thống nhất giữa hai thành phố và được thực thi một cách thông suốt giữa trung ương và địa phương hay không? Đồng thời, họ cũng quan tâm đến hiệu ứng lan tỏa đến phần còn lại của nền kinh tế, và triển vọng dài hạn của việc lồng ghép một số chính sách nhất định giúp Việt Nam trở thành một môi trường thân thiện hơn với nhà đầu tư.

Thứ ba là khả năng chuyển đổi và khả năng lưu chuyển dòng vốn. Nếu bạn đang điều hành một quỹ hoặc quản lý vốn toàn cầu, bạn cần có khả năng chuyển tiền vào và ra một cách tự do và không có bất ngờ. Việt Nam đang rất đúng đắn trong việc thực hiện một cách tiếp cận thận trọng để tự do hóa ngoại hối, quy trình chuyển vốn về nước, đi kèm các biện pháp phòng ngừa rủi ro.

Đây sẽ là một quá trình dài hạn cần được tiếp cận theo từng giai đoạn. Tuy nhiên, điều quan trọng là Cơ quan Quản lý TTTCQT phải truyền tải một thông điệp rõ ràng về các bước mà Việt Nam đang thực hiện để dần hội nhập trong khi vẫn quản lý rủi ro.

Thu hút nhân tài đẳng cấp thế giới quyết định sự thành công của Trung tâm tài chính quốc tế

Việc xây dựng một TTTCQT thành công tại Việt Nam chắc chắn sẽ đòi hỏi nhân tài toàn cầu. Ông có cho rằng các ưu đãi được nêu trong Nghị quyết, chẳng hạn như tạo điều kiện thuận lợi cho thị thực, ưu đãi thuế thu nhập cá nhân và miễn trừ giấy phép lao động, đã đủ để thu hút các chuyên gia quốc tế hàng đầu không?

Ông Damian Hickey: Đó là một câu hỏi thực sự quan trọng bởi vì bạn không thể xây dựng một trung tâm tài chính đẳng cấp thế giới nếu không có nhân tài đẳng cấp thế giới. Vấn đề không chỉ là tiền bạc hay các tòa nhà, mà còn là con người. Đó là những chuyên gia mang đến chuyên môn kỹ thuật sâu rộng, kinh nghiệm toàn cầu, uy tín và mạng lưới quan hệ. Vì vậy, việc thu hút những cá nhân này là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của TTTCQT Việt Nam.

Một ý tưởng mà chúng tôi nghĩ có thể khả thi là Cổng thông tin Nhân tài toàn cầu một cửa.

Giờ đây, các ưu đãi trong Nghị quyết, chẳng hạn như thủ tục thị thực dễ dàng hơn, giảm thuế thu nhập cá nhân và miễn giấy phép lao động, là những bước đi đúng hướng.

Tuy nhiên, nếu nhìn vào một số TTTCQT thành công nhất như Singapore, DIFC của Dubai hay ADGM của Abu Dhabi, điều thực sự tạo nên sự khác biệt của họ chính là hệ sinh thái toàn diện mà họ đã tạo ra để hỗ trợ các chuyên gia quốc tế và gia đình của họ. Vấn đề không chỉ nằm ở thuế và thị thực. Vấn đề nằm ở những yếu tố như: Tình trạng cư trú thuế rõ ràng và các cấu trúc pháp lý để bảo vệ tài sản cá nhân và doanh nghiệp;

Các trường học quốc tế hàng đầu, dịch vụ chăm sóc sức khỏe và giải trí - bởi vì thực tế là, mọi người di trú cùng gia đình, chứ không chỉ đơn thuần là công việc; và thậm chí cả những dịch vụ như hỗ trợ định cư và dịch vụ hỗ trợ giúp người mới đến ổn định cuộc sống nhanh chóng và thuận lợi.

Một ý tưởng mà chúng tôi nghĩ có thể khả thi là Cổng thông tin Nhân tài toàn cầu một cửa. Đó là một nền tảng duy nhất nơi các chuyên gia có thể xử lý các dịch vụ nhập cư, giấy phép lao động, hướng dẫn thuế và định cư, tất cả tại một nơi, bằng tiếng Anh, theo quy trình nhanh chóng. Điều này sẽ gửi đi một thông điệp mạnh mẽ rằng Việt Nam cởi mở, sẵn sàng và nghiêm túc chào đón nhân tài toàn cầu.

Xin trân trọng cảm ơn ông!