Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đang như một cơn lốc tràn qua mọi quốc gia. Vậy đâu là cơ hội, đâu là thách thức với chúng ta thưa ông?

TS. Lê Doãn Hợp: Thời cách mạng công nghệ 4.0 là thời đại khoa học công nghệ phát triển thần tốc, kỳ diệu, ngoạn mục trên mức tưởng tượng của con người. Hồi tôi mới nhậm chức Bộ trưởng Bộ TT&TT (năm 2007), cả nước mới có vài nhà mạng phủ sóng 3G, vậy mà 10 năm sau, 3G đã trở nên lạc hậu và được thay thế bằng mạng 4G. Vài năm sau, mạng 4G đang được tính đến việc sẽ bị thay thế bằng 5G. 

Thời đại công dân toàn cầu đặt ra những thách thức to lớn về kiến thức, kỹ năng, với người lao động. Trong đó, ngoại ngữ là một rào cản không nhỏ. Bù lại, khi nhân lực toàn cầu, cho phép các doanh nhân, doanh nghiệp có thể tìm kiếm những nguồn nhân lực chất lượng cao ở nhiều quốc gia.

TS. Lê Doãn Hợp - nguyên Bộ trưởng Bộ TT&TT

Là thời đại công dân toàn cầu, thị trường toàn cầu và nhân lực toàn cầu. Mỗi khi chúng ta phải dùng cụm từ bị bất ngờ nghĩa là chúng ta đang thiếu thông tin. Thời cách mạng công nghệ 4.0 cho phép chúng ta tiếp cận xã hội mạng để nắm bắt và hiểu biết quần chúng nhanh và chính xác nhất.

Thời đại công dân toàn cầu đặt ra những thách thức to lớn về kiến thức, kỹ năng, với người lao động. Trong đó, ngoại ngữ là một rào cản không nhỏ. Bù lại, khi nhân lực toàn cầu cho phép các doanh nhân, doanh nghiệp có thể tìm kiếm những nguồn nhân lực chất lượng cao ở nhiều quốc gia. Vietnam Airlines; VietJet Air đã tuyển dụng được những phi công có tay nghề cao từ châu Âu nên có thể cạnh tranh sòng phẳng với các hãng hàng không khác. Vingroup có thể phát triển ngành công nghiệp ô tô ngay từ đầu bằng cách sử dụng những chuyên gia số 1 của các hãng danh tiếng như BMW, Renault…

Thị trường toàn cầu khiến chúng ta có thể cung cấp hàng hóa dịch vụ của mình ra ngoài biên giới quốc gia mà không bị giới hạn. Điều quan trọng là chất lượng có được chấp nhận hay không. 

Để có thể vượt qua những thách thức và tận dụng được những cơ hội đó, các nhà đầu tư cần phải làm gì thưa ông?

TS. Lê Doãn Hợp: Tôi rất ấn tượng về những nội dung mà Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra tại Hội thảo Smart IoT Việt Nam hồi tháng 10/2018. Có thể coi đây là tư duy và hành động thời cách mạng công nghiệp 4.0. Với những thông điệp rõ ràng về học và làm thời công nghệ 4.0 là: “Học để làm những điều chưa có trong sách; Học để làm những việc chưa có trong đời; Học và làm những điều chưa ai làm”.

Tôi xin được nói sâu thêm một chút về ba ý này:

Thứ nhất, trong nền kinh tế toàn cầu hóa, làm giống như sách sẽ khó có chỗ đứng, khó có thể cạnh tranh. Để được xã hội chấp nhận cần biết làm ra những sản phẩm, dịch vụ mà chưa có sách vở nào nói tới hoặc ít ra là sách vở còn nói mơ hồ, chưa rõ kết cục.

Thứ hai, là học để làm những việc chưa có trong đời: Nếu bạn chỉ làm những thứ mà bạn có sẵn thói quen từ xưa thì không có gì để nói. Những thói quen cũ là kết quả của một cách tư duy có sẵn từ trước. Những thứ này nếu chứng minh được tính ưu việt, hẳn nền kinh tế chúng ta đã không như hiện nay. Không thể hy vọng làm theo cách cũ để hy vọng có kết quả mới. Muốn có kết quả mới, không có cách nào khác là phải làm những việc chưa từng làm trong đời. Nếu Phạm Nhật Vượng vẫn làm kinh tế chợ như hồi còn ở Kharcov thì sẽ không có VinFast, sẽ không có Vinschool....

Thứ ba là làm những việc mà chưa có ai làm. Nếu thấy người ta làm cái gì, mình làm theo cái đó thì sẽ chẳng có gì mới. Dám làm những điều chưa có ai làm thì mới tạo ra sản phẩm. Sản phẩm mới, chất lượng mới, mới có chỗ đứng trên thị trường. 

Với sự xuất hiện của người máy và trí tuệ nhân tạo với những ưu điểm vượt trội về khả năng làm việc, chúng ta sẽ giải quyết vấn đề việc làm thế nào thưa ông?

TS. Lê Doãn Hợp: Đây là mặt trái của cuộc cách mạng công nghệ. Khi tự động hóa thay thế lao động chân tay, khi robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, hàng triệu lao động trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp. Tuy nhiên, chúng ta luôn nhớ rằng: Người thật làm ra người máy và chỉ huy điều hành người máy. Có nghĩa là người máy ra đời do yêu cầu của người thật và vì lợi ích của người thật.

Người máy sẽ làm những việc mà người thật không thể làm được như làm trong môi trường nhiệt độ quá cao, hoặc quá thấp, làm trên trời, dưới biển, dưới lòng đất thiếu oxy. Người máy sẽ làm những việc mà người thật làm năng suất thấp hơn. Người máy sẽ làm những việc mà người thật làm không an toàn đến tính mạng… Đó là cách tốt nhất để chúng ta tiết kiệm lao động vào làm những việc mà người máy không thể làm được, hoặc chưa cần làm như sáng chế, văn học, nghệ thuật, kinh tế hộ.v.v.

Một cuộc cách mạng về phân công lao động sẽ diễn ra. Điều quan trọng là nhờ người máy mà năng suất lao động sẽ được nâng lên và thành quả lao động sẽ được phân bổ trở lại cho con người. 

Chúng ta cần phải làm gì để thu hẹp khoảng cách phát triển với các quốc gia trên thế giới, thưa ông?

TS. Lê Doãn Hợp: Với Việt Nam, một nước nghèo, không có quá nhiều thứ để mất nên có thể nói là cơ hội nhiều hơn thách thức. Một yếu tố rất tích cực ở Việt Nam là dân số trẻ với khả năng tham gia kết nối mạng Internet rất cao. Khả năng này càng cao thì càng có nhiều người trở thành một phần của CMCN 4.0.

Là quốc gia đang phát triển với thu nhập bình quân đầu người chỉ 2.500 USD nhưng Việt Nam đã tham gia khá sâu rộng trong lĩnh vực Internet và truyền thông, với tỷ lệ người dùng Internet Việt Nam đã đạt 52% dân số. Việt Nam đứng thứ tư trên thế giới về thời gian sử dụng Internet với 5,2 giờ mỗi ngày, đứng thứ 22 trên thế giới tính theo dân số về số người sử dụng mạng xã hội.

Hiện tại, 55% dân số Việt Nam đang sử dụng điện thoại di động. Với một chiếc điện thoại Smart fone được kết nối Internet, chúng ta có thể được cập nhật các tin tức thời sự xã hội tại Việt Nam cũng như trên thế giới. Chúng ta cũng thể đặt vé máy bay, gọi taxi giá rẻ hay lên mạng xã hội tán gẫu với bạn bè… Việt Nam đang được tận hưởng những công nghệ mới nhất của thế giới trong lĩnh vực truyền thông di động. Đây cũng là cơ sở bước đầu để Việt Nam tham gia vào cuộc CMCN 4.0.

Điều quan trọng là chúng ta phải biết cách thổi bùng khát vọng vươn lên trong thế hệ trẻ. Chỉ có khát vọng mãnh liệt mới có thể vượt qua mọi trở ngại để nắm bắt những thành tựu mới nhất của nhân loại, tham gia vào cuộc cạnh tranh toàn cầu. Cùng với đó là hoạt động có hiệu quả của Chính phủ kiến tạo, tạo hành lang thông thoáng cho giới trẻ khởi nghiệp. 

Sự có mặt của Thủ tướng Chính phủ cùng lãnh đạo một số bộ ngành,  lãnh đạo thành phố Hà Nội tại buổi lễ ra mắt các mẫu ô tô và xe máy điện VinFast tại Hà Nộ cho thấy, Chính phủ đang đồng hành với doanh nghiệp trong việc tạo ra những sản phẩm công nghệ mới cho xã hội. 

Các bạn trẻ sẽ không lẻ loi trong cuộc khởi nghiệp vì sự giàu mạnh của bản thân và của đất nước. Điều quan trọng là cách thức kết nối thế nào để khai thác được các nguồn lực sẵn có trong xã hội. 

Xin cám ơn ông!

Bài liên quan

Ông Phạm Phú Ngọc Trai: 'Khởi nghiệp không thể đi ngược xu thế hội nhập'

Cuộc cách mạng 4.0 có đủ chỗ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam

Thứ trưởng Khoa học Công nghệ: 'Khởi nghiệp Việt Nam ngày càng bám sát xu hướng quốc tế'

Nikkei: TP. HCM sẽ trở thành một trung tâm khởi nghiệp lớn ở Đông Nam Á