Dự án cao tốc Bắc - Nam: Kiểm toán đồng hành gỡ khó cho nhà đầu tư

Thông tin tại Tọa đàm "Vượt nắng, thắng mưa đưa cao tốc Bắc - Nam về đích" do Báo Kiểm toán tổ chức, ông Vũ Duy Bắc, Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành IV cho biết, ngay từ năm 2023, KTNN đã đưa vào kế hoạch kiểm toán trung hạn, Kế hoạch kiểm toán năm 2024, nội dung kiểm toán đối với các dự án giao thông trọng điểm, trong đó có tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025. Theo đó, năm 2024, KTNN thực hiện kiểm toán 11/12 dự án thành phần, năm 2025 sẽ kiểm toán một dự án thành phần còn lại.

Từ kết quả khảo sát, kiểm toán đối với một số dự án thành phần, ông Vũ Duy Bắc cho biết, một trong những kết quả nổi bật trong triển khai Dự án giai đoạn 2021-2025, đó là các dự án được triển khai với tiến độ nhanh và đảm bảo hơn so với giai đoạn trước. Tuy nhiên, tiến độ chung của một số dự án thành phần còn chậm, vẫn đang trong thời gian tiến độ được duyệt theo Quyết định đầu tư, so sánh khối lượng thi công các gói thầu xây lắp thì đang chậm so với tiến độ chi tiết của hợp đồng nhiều tháng.

Đại diện KTNN đánh giá, qua kết quả kiểm toán một số dự án thành phần thuộc Dự án cao tốc Bắc- Nam phía Đông cũng như một số dự án cao tốc khác cho thấy, cơ chế đặc thù đã tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho quá trình tổ chức thực hiện Dự án. Tuy nhiên, việc triển khai tổ chức thực hiện một số nội dung đặt ra trong Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ còn có những khó khăn và bất cập, mà nổi cộm là việc xác định vật liệu đắp nền, giá vật liệu tại mỏ.

Liên quan đến việc kiểm toán đánh giá hiệu quả triển khai cơ chế đặc thù, Phó Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành IV Vũ Duy Bắc cho hay, tại một số dự án thành phần trên địa bàn Tây Nam Bộ, nguồn cát sông của một số địa phương lân cận có mỏ chỉ đủ cấp cho các dự án của địa phương đang triển khai, không cung cấp được cho dự án cao tốc, trong khi đó thủ tục mở các mỏ cát mới mất nhiều thời gian (từ 4- 6 tháng) làm ảnh hưởng lớn đến tiến độ Dự án. Còn tại các dự án thành phần nơi có mỏ vật liệu đắp, nhiều mỏ dự kiến giao cho nhà thầu khai thác hiện đang gặp khó khăn trong bồi thường, giải phóng mặt bằng do chưa thỏa thuận được với người dân về đơn giá bồi thường, khó khăn trong việc xây dựng tuyến đường tiếp cận mỏ …

Bên cạnh đó, đến nay, các địa phương chưa xác định được chi phí liên quan đến cấp mỏ cũng như chi phí liên quan đến việc khai thác vật liệu theo cơ chế đặc thù, dẫn đến các ban quản lý dự án chỉ tạm thanh toán theo giá hợp đồng cho nhà thầu và cũng chưa đủ cơ sở để KTNN xác nhận chi phí đầu tư đó.

"Chúng tôi rất chia sẻ với Bộ Giao thông vận tải (GTVT) và khó khăn của các nhà thầu khi thi công một dự án lớn, trong điều kiện địa hình nhiều nơi khó khăn, phức tạp, khó khăn về nguyên vật liệu…" - ông Bắc nói.

Chia sẻ khó khăn về vật liệu đắp nền, ông Ngọ Trường Nam, Tổng Giám đốc Tập đoàn Đèo Cả cho biết, nhiều mỏ được đánh giá là có khả năng khai thác, nhưng thực tế nhiều mỏ không đủ điều kiện khai thác như hồ sơ mỏ vật liệu ban đầu, hoặc bị chồng lấn quy hoạch của địa phương, phải làm thủ tục điều chỉnh hồ sơ mỏ vật liệu, dẫn đến kéo dài thời gian, ảnh hưởng lớn đến tiến độ thi công Dự án.

"Đơn cử như tại Dự án Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, nhà thầu phải trình bổ sung 4 mỏ đất, 2 mỏ cát so với thiết kế thì mới đảm bảo đủ trữ lượng vật liệu cung cấp cho dự án…", ông Nam cho biết.

Đại tá Nguyễn Tuấn Anh - Phó Tư lệnh, Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn cũng chia sẻ, vấn đề khai thác mỏ vật liệu đang là thách thức rất lớn đối với triển khai Dự án. Theo ông, cái khó hiện nay là việc xác định giá vật liệu khai thác tại mỏ theo cơ chế đặc thù chưa rõ ràng và cụ thể nên việc nghiệm thu thanh toán chưa có sự thống nhất, rất khó khăn cho nhà thầu…

Thông tin thêm tại Tọa đàm, ông Nguyễn Thế Minh, Cục Quản lý đầu tư xây dựng, Bộ GTVT cho biết, đến nay, công tác giải phóng mặt bằng Dự án đã cơ bản hoàn thành trên toàn tuyến (đạt 99,7%), nguồn vật liệu cho Dự án đã xác định đủ nguồn, đáp ứng tiến độ thi công, sản lượng thi công toàn Dự án đến nay đã đạt bình quân gần 50%.

Đại diện Bộ GTVT bày tỏ mong muốn qua quá trình kiểm toán, ngoài việc chỉ ra những sai sót, bất cập trong quá trình triển khai Dự án để các đơn vị liên quan rút kinh nghiệm, khắc phục kịp thời, KTNN đồng hành cùng Bộ GTVT kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ có chỉ đạo tháo gỡ sớm nhất các khó khăn, vướng mắc đã được chỉ ra qua kiểm toán, sớm hoàn thiện các quy định pháp luật để thuận lợi hơn trong việc triển khai các dự án sau này.