Chiều 8/11, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường về các báo cáo công tác của Chánh án TAND tối cao, Viện trưởng Viện KSND tối cao; công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022.

Phát biểu cho ý kiến về báo cáo công tác của Chánh án TAND tối cao, đại biểu Vũ Tiến Lộc (đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội) đồng ý cơ bản với báo cáo này.

Tuy nhiên, ông thấy có một nội dung liên quan đến thẩm quyền và trách nhiệm của TAND tối cao thì chưa được đề cập trong bản báo cáo và chưa bao giờ được đề cập trong báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao các năm. Đó là vấn đề thực hiện nhiệm vụ của tòa án trong việc giám sát và hỗ trợ việc thực hiện các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế khác, như là trọng tài hòa giải trong nền kinh tế nước ta.

Ông phân tích, bên cạnh các yếu tố thời gian và chi phí của các thủ tục trọng tài tại tòa án thì sự phát triển của các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế khác như trọng tài hòa giải là một trong những tiêu chí được dùng để đánh giá về chỉ số thực thi hợp đồng. Chỉ số thực thi hợp đồng là một thành tố quan trọng để đánh giá mức độ thuận lợi của môi trường kinh doanh trong một nền kinh tế (theo báo cáo Doing Busines của Ngân hàng Thế giới).

Thực tế suốt trong những năm qua thì chỉ số thực thi hợp đồng của chúng ta luôn xếp hạng ở thứ hạng trung bình, mặc dù chúng ta đã có rất nhiều những nỗ lực.

Để cải thiện chỉ số thực thi hợp đồng, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, trong những năm tới thì bên cạnh việc nâng cao năng lực của hệ thống tòa án, với các giải pháp mà báo cáo của Chánh án đã nêu khá bao quát và cụ thể, thì việc tăng cường các thiết chế hòa giải trọng tài trong nền kinh tế giữ một vai trò quan trọng, thậm chí rất quan trọng, vì xu hướng sử dụng trọng tài và hòa giải thương mại cho các tranh chấp kinh doanh thương mại đa quốc gia, xuyên biên giới đang là xu hướng phổ biến của thế giới hiện đại.

Vị đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội cũng cho hay báo cáo năng lực cạnh tranh cấp tỉnh năm 2017 đã đưa cho con số 92% FDI ở Việt Nam thì họ nói rằng họ đã không lựa chọn phương thức giải quyết tại tòa án mà ưu tiên sử dụng hòa giải trọng tài cho các tranh chấp của mình.

Báo cáo thường niên có uy tín hàng đầu về phương thức giải quyết tranh chấp trên thế giới do Trường Đại học Queen Mary University of London, Vương quốc Anh cũng đưa ra con số tương đồng. 97% các doanh nghiệp được khảo sát trên phạm vi toàn cầu từ năm 2018 đến nay trả lời họ sử dụng phương thức trọng tài hòa giải cho các giao dịch đa quốc gia, xuyên biên giới.

Nhưng ở nước ta có một thực tế cũng đáng buồn, trong một xu thế chung như vậy, nhưng hiện nay rất nhiều các dự án cơ sở tầng trọng điểm của Nhà nước ta có yếu tố nước ngoài, bao gồm vốn vay nước ngoài, nhà thầu nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài phần lớn được đưa thẳng tới phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài nước ngoài ngay ở giai đoạn chuẩn bị hồ sơ mời thầu, soạn mẫu hợp đồng với nhiều lý do, trong đó có một lý do là đối tác nước ngoài đánh giá trọng tài Việt Nam chưa phát triển.

"Lý do này không phải bao giờ cũng là hợp lý, bởi vì Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam hay một số ít trung tâm trọng tài của chúng ta hiện nay hoàn toàn có đủ khả năng để giải quyết các tranh chấp quốc tế. Trung tâm trong tài quốc tế Việt Nam sẽ có tới 60% tranh chấp được đưa ra xử lý ở đây có yếu tố nước ngoài và liên quan đến FDI".

Tuy vậy, ông khẳng định số trung tâm trọng tài chúng ta có đủ năng lực làm việc này chưa nhiều. Chính vì vậy, cần có những nỗ lực rất lớn trong phát triển nền trọng tài hòa giải của Việt Nam, bắt kịp những xu hướng của thế giới.

Điều này liên quan đến chủ trương của chúng ta và vai trò của các cơ quan trong đó có cơ quan quản lý nhà nước là Bộ Tư pháp và liên quan đến Tòa án nhân dân tối cao. Đảng ta cũng có những chủ trương về vấn đề này. Chúng ta có 2 nghị quyết của Bộ Chính trị đều nhấn mạnh tới yêu cầu đẩy mạnh sử dụng phương thức trọng tài. Nghị quyết của Chính phủ cũng khẳng định điều này.

Trong quy định của Luật Tố tụng dân sự, Luật Trọng tài thương mại thì tòa án Việt Nam chính là cơ quan có thẩm quyền hỗ trợ và giám sát các thủ tục trọng tài thương mại ở Việt Nam. Tuy nhiên, trong báo cáo này hoàn toàn không đề cập gì đến chức năng, nhiệm vụ này của tòa án. Cho nên, ôngđề nghị trong thời gian tới ngành tòa án sẽ bổ sung vào báo cáo của mình nội dung này.

Ông cũng kiến nghị một số vấn đề vướng mắc đưa vào trong báo cáo. Thứ nhất, tồn tại trong thẩm quyền hỗ trợ của tòa án đối với ngành trọng tài còn có một số khó khăn sau:

Thời gian giải quyết các việc của trọng tài, của tòa án thì đôi khi còn kéo dài so với quy định của pháp luật. Điều này ảnh hưởng rất lớn tới các giao dịch xuyên biên giới của Việt Nam và các giao dịch của chúng ta liên quan đến khu vực đầu tư nước ngoài và thương mại quốc tế.

việc giải quyết của tòa án chưa thống nhất đối với một số vụ việc, đặc biệt là giữa 2 đầu Tòa án nhân dân TP. Hà Nội và Tòa án nhân dân TP.HCM, gây khó khăn cho công tác trọng tài.

Cơ chế trao đổi thông tin giữa 2 bên cũng chưa thực sự tốt. Tòa án trong một số trường hợp đã không tạo điều kiện cho trọng tài có thể trao đổi thông tin với thẩm phán của tòa án, để tạo điều kiện cho tòa án có thể ra quyết định chính xác về những quyết định liên quan đến trọng tài.

Đại biểu Vũ Tiến Lộc đề nghị ngành tòa án quan tâm tới việc xây dựng các án lệ về trọng tài, giúp hướng dẫn các thẩm phán khi giải quyết các vụ việc về trọng tài có hiệu quả hơn.

Thực hiện công tác tổng kết việc giám sát và hỗ trợ cho hoạt động của trọng tài trong toàn bộ hệ thống tòa án để phát huy các thực tiễn tốt, ủng hộ trọng tài và xử lý các vấn đề còn tồn tại, như thiếu nhất quán trong các quyết định của tòa án với trọng tài.

Xem xét phương án điều hướng xử lý các việc về trọng tài về các tòa án thành phố trực thuộc trung ương, thay vì cho phép tất cả các tòa án các tỉnh thực hiện các việc về trọng tài, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến trọng tài xử lý các tranh chấp quốc tế để nâng cao chất lượng trọng tài trong bước phát triển mạnh mẽ cộng đồng trọng tài và dịch vụ xét xử trọng tài của Việt Nam.

Bài liên quan

Đoàn đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội kiến nghị nhiều giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý giá và đấu thầu

Hà Nội phong tỏa tài sản 762 công ty liên quan vụ án Vạn Thịnh Phát

Hà Nội đề xuất 9 nhóm chính sách sửa đổi Luật Thủ đô

Giám đốc Công an Hà Nội: Đang điều tra vụ lừa đảo, rửa tiền cực lớn