Vì sao Nhà máy bột giấy gần 10.000 tỷ tại Quảng Ngãi gây nhiều tai tiếng?

Dự án Nhà máy giấy VNT-19 của Công ty CP Bột giấy VNT-19 được UBND tỉnh Quảng Ngãi cấp chứng nhận đầu tư vào ngày 31/3/2011, công suất 250.000 tấn bột giấy tẩy trắng/năm, diện tích đất xây dựng gần 69ha tại thôn Giao Thủy, xã Bình Thới, huyện Bình Sơn. Sau đó, dự án được chuyển đến địa điểm mới là thôn Phú Long, xã Bình Phước, cùng huyện.

Qua 3 lần điều chỉnh, hiện DA được nâng công suất giai đoạn 1 là 350.000 tấn bột giấy tẩy trắng/năm, diện tích đất sử dụng (giai đoạn 1) là 117ha, tổng vốn đầu tư gần 9.900 tỷ đồng, thời gian hoạt động là 50 năm. Dự kiến đến quý IV/2019, Nhà máy giấy VNT-19 sẽ hoàn thành và đi vào hoạt động (khởi công vào quý II/2015).

Ảnh hưởng quyền lợi trực tiếp

Rừng dừa nước ở xã Bình Phước, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi là một phần "lá phổi xanh" của KKT Dung Quất. Thế nhưng 50/70 ha diện tích này sẽ bị phá bỏ để lấy đấy xây dựng dự án nhà máy giấy, trong sự tiếc nuối của người dân địa phương. Đây là một trong những lý do khiến các chuyên gia và người dân sở tại lo ngại.

Không những thế, từ khi khởi công và tiến hành xây dựng tới nay doanh nghiệp thi công làm hỏng đường gây "nắng bụi, mưa bùn", người dân vùng dự án nhà máy giấy VNT-19 bức xúc, đề nghị khắc phục thì bị bảo vệ đe dọa, donh nghiệp chây ì. Cuộc sống của nhiều hộ dân ở xã Bình Phước đang bị xáo trộn vì Công ty cổ phần bột giấy VNT-19 thi công xây dựng nhà máy gây ô nhiễm môi trường, mất đường dân sinh và bồi lấp ruộng lúa...

Chưa hoàn toàn khắc phục thiệt hại cho dân, liên tục trong hai tuần qua, nhiều hộ dân tại đây lại tiếp tục bức xúc vì khi thi công xây dựng nhà máy bột giấy VNT-19, đã xảy ra gây sạt lở đất đá và nước gỉ sét từ thiết bị cũ, chảy tràn gây bồi lấp ruộng, kênh mương và mồ mả. Trong khi đó, nhiều hộ dân sống trong vùng dự án lo ngại nhà máy xây trên đồi cao, lại lắp ráp thiết bị cũ, nếu không may xảy ra sự cố thì các khu dân cư bên dưới sẽ hứng chịu ô nhiễm. Hiện nước gỉ sét của thiết bị đã tuôn thẳng xuống ruộng lúa, nhuộm màu vàng đục.

Trước tình trạng trên, người dân Quảng Ngãi cùng nhiều chuyên gia trong nước đã phản ứng, cảnh báo ô nhiễm môi trường và việc 50ha rừng dừa nước sẽ bị chặt phá khi xây dựng NM giấy VNT-19.

Khi những lùm xùm xung quanh dự án xẩy ra trong thời gian dài, vừa qua đích thân Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi - Trần Ngọc Căng đã chỉ đạo, yêu cầu chủ đầu tư nhà máy Bột giấy VNT-19 khắc phục ruộng lúa bị bồi lấp, hỗ trợ thiệt hại trong thời gian người dân không sản xuất và di dời mồ mả.

Người đứng đầu chính quyền Quảng Ngãi yêu cầu Ban quản lý Khu kinh tế Dung Quất và các KCN Quảng Ngãi phối hợp với địa phương tăng cường quản lý đất đai, môi trường và việc thi công xây dựng các dự án đầu tư trên địa bàn.

Yêu cầu Công ty cổ phần Bột giấy VNT-19 chịu trách nhiệm trong việc chi trả khoản tiền khắc phục hệ thống tưới tiêu, đất sản xuất, hỗ trợ thiệt hại trong thời gian người dân không sản xuất lúa và di dời mồ mả theo phương án đã được duyệt. Khoản này doanh nghiệp không được khấu trừ vào tiền sử dụng đất của dự án.

Từng được "đặc cách" thủ tục pháp lý?

Theo UBND tỉnh Quảng Ngãi, năm 2015 trong thời gian Công ty Cổ phần Bột – Giấy VNT19 hoàn thiện các thủ tục liên quan, xét trên đề nghị của Ban QL KKT Dung Quất nên UBND tĩnh đã đồng ý việc Ban Quản lý KKT Dung Quất đặc cách cấp giấy phép xây dựng một số hạng mục công trình trong phần đất giai đoạn 1 của Dự án như: Hạ tầng kỹ thuật, Nhà nghỉ ca, Nhà xưởng, Kho chứa và bảo trì thiết bị nhằm tạo điều kiện cho Nhà đầu tư triển khai dự án đúng tiến độ.

Chậm nhất sau 6 tháng kể từ ngày được cấp Giấy phép xây dựng, Công ty Cổ phần Bột – Giấy VNT19 phải hoàn tất các thủ tục theo yêu cầu của Ban Quản lý KKT Dung Quất.

Ban Quản lý KKT Dung Quất có trách nhiệm hướng dẫn và đôn đốc Nhà đầu tư sớm hoàn tất các hồ sơ, thủ tục pháp lý liên quan; thực hiện việc cấp Giấy phép xây dựng một số hạng mục công trình nêu trên.

Trước đó, ngày 19/8/2011, Ban Quản lý Khu kinh tế Dung Quất đã trao giấy chứng nhận đầu tư cho Công ty cổ phần Bột giấy VNT 19 để phát triển dự án nhà máy bột giấy. Đây là dự án có quy mô lớn, với công suất (giai đoạn I) khoảng 250 ngàn tấn bột giấy tẩy trắng/năm, tổng vốn đăng ký đầu tư hơn 7.900 tỷ đồng, diện tích đất (giai đoạn I) khoảng 70 ha thuộc địa bàn xã Bình Phước, huyện Bình Sơn, thuộc khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi.

Việc đầu tư xây dựng dự án này được xem là điểm nhấn đối với KKT Dung Quất; Bên cạnh đó, đây còn là động lực góp phần thúc đẩy nhanh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của địa phương theo hướng tích cực, đồng thời tạo công ăn việc làm và tăng thu ngân sách cho Quảng Ngãi.

Tuy nhiên, năm 2014 doanh nghiệp này trình hồ sơ xin điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư theo hướng không yêu cầu thiết bị mới với lý do nguồn vốn quá lớn nếu nhập thiết bị mới 100%. Trước tình hình này, Ban quản lý Khu kinh tế Dung Quất và các KCN Quảng Ngãi thống nhất điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư tuy nhiên yêu cầu doanh nghiệp phải đáp ứng các yêu cầu: Máy móc, thiết bị phải đồng bộ, phải sử dụng công nghệ tiên tiến, máy móc hiện đại; quy trình công nghệ khép kín đáp ứng điều kiện về các chỉ tiêu kinh tế và thực hiện tốt nội dung bảo vệ môi trường.

Nhập thiết bị máy móc hoen gỉ

Sau khi được các ngành chức năng Quảng Ngãi chấp thuận việc điều chỉnh giấy phép đầu tư, từ năm 2015, Công ty cổ phần bột giấy VNT-19 liên tục nhập nhiều lô hàng thiết bị siêu trường, siêu trọng cũ đưa về công trường nhà máy ở Khu kinh tế Dung Quất.

Số lượng máy móc cũ khổng lồ này được phía doanh nghiệp VNT-19 cho biết là sử dụng thiết bị cũ từ Na Uy nhập về. Tuy nhiên, tỷ trọng giá trị sử dụng thiết bị cũ từ nhà máy TOFTE (Na Uy) rất nhỏ (chỉ khoảng 600 tỷ đồng so tổng mức đầu tư của dự án 10.000 tỷ đồng). Doanh nghiệp chỉ sử dụng dây chuyền thiết bị công nghệ hiện đại và bảo đảm an toàn môi trường. Công ty này cũng cam kết sẽ dừng hoạt động nhà máy nếu xả thải xảy ra sự cố môi trường gây ảnh hưởng đến các hộ dân trong vùng dự án.

Trong giấy chứng nhận đầu tư được cấp lần đầu tháng 8/2011, cơ quan chức năng yêu cầu nhà đầu tư phải sử dụng công nghệ tiên tiến, máy móc hiện đại đồng bộ mới 100% đáp ứng các chỉ tiêu kinh tế và thực hiện tốt nội dung bảo vệ môi trường. Sau ba năm, doanh nghiệp trình hồ sơ xin điều chỉnh giấy chứng nhận đầu tư theo hướng không yêu cầu thiết bị mới với lý do nguồn vốn quá lớn nếu nhập thiết bị mới 100%.

Công trường nhà máy giấy VNT- 19 đang vào giai đoạn thi công, ông Lê Hàn Phong, Phó BQL KKT Dung Quất, cho hay dự án đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường, hiện đang vào giai đoạn thi công rầm rộ. Đã thi công thì ít nhiều có ảnh hưởng đến môi trường xung quanh, tuy nhiên mức độ chưa đến mức nghiêm trọng.

Theo Phó trưởng Ban QL KKT Dung Quất, cho biết: "Việc Công ty VNT-19 nhập thiết bị máy móc cũ, hoen gỉ là có nhưng chúng ta chỉ cảm nhận bằng mắt thường nên không thể khẳng định những vật dụng đó sẽ gây ô nhiễm môi trường được. Phía công ty họ cũng có đủ giấy tờ chứng minh thiết bị máy móc nhập về đạt chuẩn để tiến hành xây dựng nhà máy đúng quy chuẩn", ông Phong nhấn mạnh.