Kỹ sư Hồ Quang Cua, cha đẻ giống gạo ngon nhất thế giới: 'Làm chơi, thành thiệt'

PHƯƠNG LINH
13:53 25/01/2020

Với giống lúa ST25, Việt Nam lần đầu tiên đạt giải thưởng Gạo ngon nhất thế giới. Kỹ sư Hồ Quang Cua, cha đẻ của ST25 cũng "không ngờ rằng sự kiện này lại chấn động đến giới truyền thông cũng như người tiêu dùng. Khởi động từ năm 1991, ông tưởng 'làm chơi', không theo cách hàn lâm, nhưng kết quả lại thành thiệt.

Những ngày cuối năm 2019, cha đẻ của giống gạo ngon nhất thế giới Hồ Quang Cua có mặt ở Hà Nội để tham dự buổi lễ bình chọn 10 sự kiện nổi bật của CLB Nhà báo Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Tại đây, kỹ sư Hồ Quang Cua đã có những chia sẻ về hành trình tạo ra giống gạo ngon nhất thế giới, cũng như kế hoạch tương lai cho giống lúa này.

ky_sy_ho_quang_cua_ynaq

Ông có cảm nghĩ gì sau khi giống gạo ST25 được giải gạo ngon nhất thế giới?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Tôi không ngờ đây lại là sự kiện chấn động đến giới truyền thông cũng như người tiêu dùng. Hoá ra người tiêu dùng trong nước không có vọng ngoại.

Trước giờ họ đuổi theo gạo Miên, gạo Thái để ăn chẳng qua do Việt Nam chưa có hạt gạo nào được công nhận có đẳng cấp trên thế giới. Thái Lan, Campuchia từ lâu đã được vinh danh rồi. Gạo Việt Nam gần đây 3 lần lọt vào top 3 rồi, vào các năm 2017, 2018, đặc biệt năm 2019 thì đạt giải nhất. Người Việt cũng quay trở về với khuynh hướng dùng hàng nội. Họ bảo nhau rằng gạo Việt Nam ngon nhất thế giới rồi thì tại sao chúng ta phải đi tìm gạo nước khác mà ăn, tại sao không chọn gạo Việt

Điểm đặc biệt của hạt gạo ngon nhất thế giới là gì, thưa ông?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Khi nói đến gạo ngon phải cảm nhận bằng ngũ quan. Đầu tiên là dùng mắt để nhìn: đó là hạt gạo dài, trắng, trong. Rồi khi ngửi thì nó phải thơm, ăn thì mềm, có vị ngọt. Điểm rất khác so với gạo thường là lượng hấp thụ nước rất thấp. Ví dụ như với ST24, ST 25 thì tỷ lệ nấu cơm là 1 gạo – 0,8 nước. Hột cơm khi nấu ra không bể bung, nó chỉ dãn dài ra, trông như đang sắp hàng trong nồi cơm.

Các tiêu chí ngon trước đây mình thường dựa vào chuẩn từ gạo ngon Thái Lan. Nhưng sau này khi nghiên cứu thì chúng tôi tìm cách lai tạo những dòng "bố mẹ" khác để có được sự khác biệt.

Năm nay, Tổ chức thương mại gạo thế giới công nhận gạo Việt Nam đã hơn gạo Thái. Cũng có một điều đặc biệt khác, trong 11 năm tổ chức thì họ chỉ công nhận giống gạo mùa cổ truyền, tuy thơm ngon nhưng năng suất thấp. Mỗi năm chỉ được một vụ. Còn hai giống ST24 và ST25 thì có thể trồng 2 vụ một năm. Trên cùng một đơn vị diện tích, trong một năm, ST25 có thể cung cấp sản lượng gạo ngon gấp 5 lần gạo lúa mùa của các nước xung quanh.

Làm thế nào để ông và các cộng sự có thể tạo ra được giống gạo ngon nhất thế giới?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Nghiên cứu giống như học tập, khi làm phải đi từng bước. Lúc đầu nhận thức, kỹ năng của mình chưa cao nhưng dần dần với quá trình rất dài thì sẽ tốt lên. Thật ra mọi thứ được làm, được định hướng trên 1/4 thế kỷ trước rồi. Chúng tôi khởi động từ năm 1991 nhưng hồi đó làm không kiểu hàn lâm, chỉ là nhà khoa học nông dân thôi. Trong Nam có khái niệm là "làm chơi" thôi, nhưng từ từ nó thành thiệt, cũng như trình độ mình cũng được từng bước nâng cấp.

Giai đoạn đầu chủ yếu chúng tôi tìm hiểu về yếu tố lịch sử vùng đất. Khi xưa Nam Kỳ đã nổi tiếng với gạo ngon, xuất khẩu đi Âu châu từ những năm 1914. Nhưng do chiến tranh, đến thời kỳ bao cấp phải tăng sản lượng khiến những chủng loại gạo đó dần bị mai một. Rồi sau này khi thử trồng lại một số giống lúa thơm thì nó cho phẩm chất tốt, năng suất cao. Những điều này cho thấy tiền đề để Việt Nam tạo ra gạo ngon là có. Chúng tôi nhen nhóm ý tưởng từ đó. Đến năm 1997, khi nghe tin Thái Lan tạo được 2 giống lúa thơm mà họ gọi là hạt vàng, tôi đặt vấn đề là tại sao họ làm được mà mình thì không. Thế là bắt tay làm.

Anh em bắt đầu học tập, nâng cao trình độ, tìm vật liệu di truyền... từ năm 2002 bắt đầu lai tạo lúa. Trong vòng 6 năm thì chúng tôi có những thành quả đầu tiên. Đến năm 2014 thì nhóm bắt đầu đưa ra được những giống nổi tiếng ở thời điểm hiện tại. Sau năm đó thì đến giai đoạn khảo nghiệm quốc gia, cũng mất thời gian dài. Đến năm 2017 chúng tôi mang gạo đi thi quốc tế ở Ma Cao thì lần đầu tiên lọt vào top 3. Năm 2018 khi thi ở Hà Nội tiếp tục nằm trong top này. Đến năm 2019 thì đạt hạng nhất.

Đây là quá trình dài vừa học vừa làm, vừa cải tiến vừa nâng cao năng suất, chất lượng toàn diện của một cây lúa, để nó trở thành một hạt gạo ngon trên bàn cơm. Nó cần sự kiên trì, chuyên tâm học hỏi. Và một điều nữa, thật ra cũng giống như thống kê vậy, phải có yếu tố may mắn chứ không phải cứ làm là được.

Kế hoạch trong tương lai với giống lúa ST25 của ông là gì?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Về phương diện bảo tồn, là tác giả tôi sẽ phải làm. Ai là tác giả của giống cũng biết cách thôi, đó là việc đương nhiên.

Nhưng ở phương diện phát triển thành tựu đó, như tôi nói, cần có chính sách của nhà nước với sự tham gia của cộng đồng doanh nghiệp. Hạt gạo cần bộ quy chuẩn, cần những thứ liên quan để xây dựng một thương hiệu gạo Việt. Đó là những vấn đề lớn, vượt tầm một người làm khoa học nên tôi cũng chỉ đề xuất một số thứ thôi.

Hiện Bộ Nông Nghiệp và Phát triển nông thôn đã tuyên bố đặc cách công nhận giống lúa thơm ST25. Bộ trưởng KH&CN cũng xung phong đăng ký tác quyền cho giống này.

Có một Việt kiều Mỹ liên lạc với tôi hứa sẽ giúp phân tích bộ gen của gạo để sớm công bố trên thế giới.

Điều gì khiến ông lựa chọn ngành nông nghiệp?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Chả có lý do nào cả. Tôi không thể nào nghĩ chuyện lý tưởng cao siêu khi vừa mới qua lứa tuổi teen. Kỳ thực ngày xưa ít có cơ hội như giờ. Cả vùng Đồng bằng sông Cửu Long hồi đó chỉ có một trường đại học thành lập năm 1966 với 2 khoa, nông nghiệp và sư phạm tuyển sinh thôi.

Tôi nếu không muốn làm thầy giáo thì phải đi lội ruộng thôi chứ không có lý tưởng cao xa gì! (Cười).

Mà cũng may nha, khi xưa muốn đậu khó lắm, 900 mấy tú tài mà chỉ lấy có 70 người. Tôi cũng không phải chọn làm nghiên cứu đâu. Nghề tôi là kỹ sư nông nghiệp, muốn đạt được đẳng cấp lên nghiên cứu thì đó là quá trình sàng lọc và có đam mê dần mới bước lên.

Bắt đầu có thể là tình cờ, nhưng trong suốt 25 năm gắn bó với đồng ruộng, có lúc nào ông muốn tìm cho mình hướng đi khác?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Chuyển thì coi bộ khó. Hồi xưa tôi không bao giờ có ý tưởng đó. Mà cái nghề nào cũng vậy thôi, muốn tinh thông thì cần kiên trì, cố gắng và nói chung cũng cực khổ chứ không cứ bảo khó, mệt là chuyển được.

Người ta thường gắn hình ảnh những nhà khoa học làm với đồng ruộng, bà con nông dân thường nghèo. Cá nhân ông nghĩ mình nghèo hay giàu?

Kỹ sư Hồ Quang Cua: Chuyện giàu nghèo không thành vấn đề. Tôi nghĩ là muốn giàu thì làm kinh doanh.

Thật ra làm chuyên môn cũng có thể được, nhưng phải làm chủ. Còn nói chung chung thì chuyên môn nếu làm tốt, cũng đỡ đỡ.

Xin cảm ơn ông!

  • Cùng chuyên mục
Cách một hãng cà phê Việt mở rộng thị phần, giữa bão giá mặt bằng

Cách một hãng cà phê Việt mở rộng thị phần, giữa bão giá mặt bằng

Nhiều ý kiến cho rằng, việc vận hành Drive-thru của Highlands Coffee là một cách thức kinh doanh hay, nhiều cửa hàng F&B của Việt Nam có thể học hỏi để tối ưu chi phí thời bão giá.

Phong cách - 02/07/2025 15:14

Ông Trump leo thang căng thẳng với Elon Musk, dọa cắt hỗ trợ cho Tesla và SpaceX

Ông Trump leo thang căng thẳng với Elon Musk, dọa cắt hỗ trợ cho Tesla và SpaceX

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Ba đã đe dọa cắt giảm hàng tỷ USD tiền trợ cấp mà các công ty của Elon Musk nhận được từ chính phủ liên bang, trong bối cảnh mâu thuẫn giữa ông và người giàu nhất thế giới tiếp tục leo thang.

Phong cách - 02/07/2025 08:24

Tỷ phú Elon Musk tiếp tục khẩu chiến với Tổng thống Trump

Tỷ phú Elon Musk tiếp tục khẩu chiến với Tổng thống Trump

Tỷ phú Elon Musk hôm 30/6 đăng các dòng trạng thái, chỉ trích gay gắt‎ dự luật cắt giảm thuế và chi tiêu chính phủ của Tổng thống Donald Trump, đồng thời kêu gọi thành lập một đảng chính trị mới ở Mỹ.

Phong cách - 01/07/2025 13:44

Các thành phố giàu nhất châu Âu trong năm 2025

Các thành phố giàu nhất châu Âu trong năm 2025

Cho dù bạn đang nghĩ đến việc chuyển đến nơi làm việc, khám phá nơi đầu tư hay chỉ quan tâm đến các điểm nóng kinh tế của châu Âu, việc biết được thành phố nào dẫn đầu về sự giàu có sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ ràng hơn về tương lai tài chính của khu vực.

Phong cách - 01/07/2025 07:42

Lần đầu tiên Việt Nam có mặt trong đêm chung kết DIFF

Lần đầu tiên Việt Nam có mặt trong đêm chung kết DIFF

Đội Z121 Vina Pyrotech (Việt Nam) và đội Jiangxi Yanfeng (Trung Quốc) đã giành quyền tranh tài vào đêm chung kết Lễ hội pháo hoa Quốc tế Đà Nẵng - DIFF 2025.

Phong cách - 30/06/2025 07:00

Vòng loại DIFF 2025 khép lại ngoạn mục với pháo hoa Hàn Quốc - Ý

Vòng loại DIFF 2025 khép lại ngoạn mục với pháo hoa Hàn Quốc - Ý

Sau năm đêm tranh tài mãn nhãn, vòng loại Lễ hội pháo hoa Đà Nẵng - DIFF 2025 chính thức khép lại tối 28/6, bằng màn thi đấu rực lửa giữa hai đại diện Hàn Quốc và Ý.

Phong cách - 29/06/2025 08:25

Bên trong những dinh thự xa hoa của các ông trùm dầu mỏ thế giới (phần 2)

Bên trong những dinh thự xa hoa của các ông trùm dầu mỏ thế giới (phần 2)

Khi nói đến các dinh thự của các ông trùm dầu mỏ thế giới, người ta nói đến sự xa hoa, xa xỉ và đắt đỏ mà người bình thường khó có thể hình dung được.

Phong cách - 28/06/2025 09:03

Hà Nội tuyên dương 80 gia đình văn hóa

Hà Nội tuyên dương 80 gia đình văn hóa

Ngày 26/6, UBND TP. Hà Nội tổ chức hội nghị tuyên dương gia đình văn hóa Thủ đô tiêu biểu năm 2025, nhân dịp kỷ niệm 24 năm ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001 - 28/6/2025).

Phong cách - 27/06/2025 11:04

Át chủ bài của Apple có giúp hãng này giành lại vị thế?

Át chủ bài của Apple có giúp hãng này giành lại vị thế?

"Những người anh em" iPhone 17 dự kiến ra mắt tháng 9 được kỳ vọng sẽ mang lại cú hích lớn cho Apple. Tuy nhiên, át chủ bài thực sự của hãng này, là chiếc điện thoại gập sẽ sản xuất vào năm sau.

Phong cách - 27/06/2025 06:45

Hà Nội tuyên dương 80 gia đình văn hóa

Hà Nội tuyên dương 80 gia đình văn hóa

Ngày 26/6, UBND TP. Hà Nội tổ chức Hội nghị Tuyên dương Gia đình văn hóa Thủ đô tiêu biểu năm 2025, nhân dịp kỷ niệm 24 năm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001 – 28/6/2025).

Phong cách - 26/06/2025 15:13

Bên trong những dinh thự xa hoa của các ông trùm dầu mỏ thế giới

Bên trong những dinh thự xa hoa của các ông trùm dầu mỏ thế giới

Những ông trùm dầu mỏ của hành tinh nổi tiếng là xa hoa khi nói đến bất động sản. Họ đã xây dựng hoặc mua mọi thứ, từ những dinh thự và nhà phố rộng lớn cho đến một tòa nhà chọc trời.

Phong cách - 26/06/2025 07:56

Nỗi lo 'cha làm con phá' trong gia đình giàu nhất châu Á

Nỗi lo 'cha làm con phá' trong gia đình giàu nhất châu Á

Khi sắp bước sang độ tuổi 70, tỷ phú giàu nhất châu Á Mukesh Ambani đang lên kế hoạch để chuyển giao quyền lực cho 3 người con. Quá trình được dự đoán gặp nhiều khó khăn.

Phong cách - 25/06/2025 15:43

Một trường Đại học tại TP.HCM muốn giảm 50% học phí cho doanh nghiệp để thúc đẩy kinh tế tư nhân

Một trường Đại học tại TP.HCM muốn giảm 50% học phí cho doanh nghiệp để thúc đẩy kinh tế tư nhân

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ và startup sẽ được hưởng chính sách ưu đãi 50% học phí cho chương trình E-MBA chuyên biệt về lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp, đổi mới công nghệ và phát triển thương hiệu, để cùng nhau thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân.

Phong cách - 25/06/2025 07:30

10 đất nước có nhiều triệu phú nhất thế giới

10 đất nước có nhiều triệu phú nhất thế giới

Đối với nhiều người trong chúng ta, có hàng triệu USD trong ngân hàng là một giấc mơ nhưng thực tế là trên thế giới, số lượng triệu phú ngày càng nhiều hơn.

Phong cách - 24/06/2025 10:31

Những điểm du lịch sang chảnh nhất thế giới và lựa chọn tiết kiệm nhất

Những điểm du lịch sang chảnh nhất thế giới và lựa chọn tiết kiệm nhất

Bạn không có nhiều tiền nhưng vẫn muốn trải nghiệm tại một số điểm du lịch sang chảnh và đắt đỏ nhất thế giới? Dưới đây là gợi ý các lựa chọn thay thế miễn phí hoặc rẻ hơn, nhưng cũng tuyệt vời không kém.

Phong cách - 23/06/2025 10:26

Bồ Đào Nha và Anh tranh tài pháo hoa trên sông Hàn

Bồ Đào Nha và Anh tranh tài pháo hoa trên sông Hàn

Tối 21/6, khán giả và du khách tận hưởng đêm thi có số lượng pháo hoa nhiều nhất vòng loại, với hai màn trình diễn đầy bất ngờ của hai đội thi Bồ Đào Nha và Vương quốc Anh.

Phong cách - 22/06/2025 07:02