Kinh tế Việt Nam 2022: Góc nhìn từ các mảng sáng, tối

Chúng ta thích có con số cụ thể, như tăng trưởng năm 2022 của Việt Nam sẽ là bao nhiêu. Đằng sau con số đó là sự lạc quan/bi quan, là lựa chọn chính sách, là kế hoạch sản xuất kinh doanh... Song quan trọng không kém con số dự báo là việc nhìn nhận ra những chiều cạnh chính có thể ảnh hưởng tới triển vọng kinh tế. Đem cân lên điểm cộng/điểm trừ hay mảng sáng/mảng tối trong mỗi chiều cạnh, chúng ta có thể “chốt” lại góc nhìn khái quát, đầy đủ hơn. Với kinh tế Việt Nam 2022 có 4 chiều cạnh nên xem xét; đó là: diễn biến của dịch bệnh; tình hình kinh tế thế giới; các chính sách hỗ trợ của Chính phủ và sức chống chịu, quản trị rủi ro, bất định của doanh nghiệp.

Trước tiên, hãy nói tới dịch bệnh. Tin tốt là nhìn chung các nước trên thế giới và cả Việt Nam đã chuyển sang chiến lược “sống chung” an toàn với Covid-19. Qua 2 năm vật lộn với dịch, chúng ta đã hiểu biết hơn, bình tĩnh hơn; năng lực y tế được nâng cao; độ phủ vaccine rộng khắp hơn; nhiều loại thuốc điều trị bệnh hiệu quả hơn. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, chưa ai có thể khẳng định chắc chắn dịch sẽ kết thúc khi nào, virut có còn biến thể độc hại, lây lan nữa hay không. Bất định vẫn ở phía trước. Và nói “sống chung an toàn” với dịch không có nghĩa là không có rủi ro. Vấn đề là để hoạt động sản xuất kinh doanh, sinh hoạt đời sống trở lại (tương đối) bình thường cùng tăng cường quản trị rủi ro, giảm thiểu tác động xấu của nó. Đó là câu chuyện chung của thế giới, và Việt Nam không phải là ngoại lệ.

Tiếp đó là bối cảnh kinh tế thế giới. Có thể thấy, ít nhiều chúng ta đã lỡ nhịp tăng trưởng thế giới. Năm 2020, trong một thế giới suy thoái nặng nề (tăng trưởng -3,1%), Việt Nam là điểm sáng vì có tăng trưởng kinh tế 2,9%, dù đây là mức rất thấp và thấp xa so với tiềm năng. Năm 2021, kinh tế thế giới phục hồi mạnh (tăng trưởng tới 5,9%, theo IMF), nhất là các đối tác đầu tư, thương mại chủ chốt với Việt Nam thì Việt Nam lại chỉ có tăng trưởng quanh mốc 2%. Năm 2022, thế giới vẫn tiếp tục chứng kiến đà phục hồi kinh tế dù tốc độ tăng trưởng có phần chững lại (IMF dự báo là 4,9%).

Tin “xấu” là quá trình phục hồi của kinh tế thế giới còn không ít trắc trở. Chi phí logistic cao, nguồn cung một số nguyên vật liệu khan hiếm, áp lực lạm phát (nhất là do chi phí đẩy) tăng và có thể kéo dài hơn dự tính ngay vào cuối quí 3/2021. Nhiều nước đã ít nhiều cân nhắc và điều chỉnh chính sách tiền tệ (vốn rất lỏng), các gói hỗ trợ kinh tế (vốn rất lớn) theo hướng chặt lại dần. Điều này làm tiến trình phục hồi khó khăn hơn, nhất là đối với các nước đang phát triển và mới nổi. Đây là một lý do giải thích vì sao dự báo tốc độ tăng trưởng kinh tế thế giới 2022 chậm lại. Cùng với đó, kinh tế thế giới phải đối mặt với những rủi ro khác như vấn đề nợ, nhất là nợ công tăng cao ở hàng loạt quốc gia, nguy cơ dịch chuyển dòng tiền quá nóng vào thị trường chứng khoán, bất động sản.

Thứ ba là câu chuyện về sự hỗ trợ của Chính phủ. Nhìn rộng ra thế giới, 2 năm vừa qua, nhiều nước đã tung ra các gói hỗ trợ/kích thích kinh tế với quy mô chưa từng có cùng nỗ lực triển khai nhanh, quyết liệt. Với Việt Nam, Chính phủ đã sớm vào cuộc. Nhiều giải pháp chính sách tiền tệ, tài khoá, an sinh xã hội được đề ra ngay từ đầu năm 2020; diện hỗ trợ khá rộng cùng một số chính sách được mở rộng/tiếp tục thực thi trong năm 2021. Chính sách hỗ trợ đã có những tác động tích cực nhất định. Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia và một số tổ chức quốc tế, quy mô hỗ trợ của Việt Nam còn tương đối nhỏ so với mức trung bình của các nước trên thế giới xét theo tỷ lệ GDP. Bên cạnh đó, dù đã có chuyển biến tích cực hơn trong năm 2021, nhìn chung tỷ lệ tiếp cận được hỗ trợ Chính phủ của doanh nghiệp, người dân theo chính sách là khá thấp. Điều này cho thấy, phần nào “thiết kế” chính sách và nhất là việc thực thi chính sách còn chậm, thiếu quyết liệt và thiếu hiệu quả.

Tin tích cực là Chính phủ sẽ có cả một Chương trình thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế. Đây là một thông điệp mạnh mẽ với thị trường. Các ý kiến chuyên gia đều tương đối thống nhất rằng, sự hỗ trợ lần này cần có qui mô đủ lớn, thời gian đủ dài (hai năm 2022-2023), phạm vi hỗ trợ đủ rộng đồng thời có trọng tâm, trọng điểm. Với tinh thần đó, Chương trình có thể gắn với: công cuộc phòng, chống dịch và nâng cao năng lực y tế; hỗ trợ doanh nghiệp nói chung và một số lĩnh vực cụ thể (xét theo mức độ thiệt hại; khả năng phục hồi và tính lan tỏa); hỗ trợ người lao động và đảm bảo an sinh xã hội; phát triển cơ sở hạ tầng. Chương trình không chỉ giúp nền kinh tế vượt khó, mà còn góp phần đưa nền kinh tế bắt nhịp lại với đà phục hồi kinh tế thế giới (dù đã chậm) và ít nhiều đáp ứng đòi hỏi mới về phát triển bền vững, sáng tạo.

Đất nước còn khó khăn, chưa dư dả, song không phải là không thể huy động được nguồn lực cần thiết. Rút kinh nghiệm từ các giải pháp hỗ trợ trước, điều quan trọng hơn ở đây là Chương trình phải được thực thi hiệu quả quyết liệt, đúng thời điểm, trúng đối tượng thụ hưởng. Dựa trên các đề xuất Chương trình, một số đánh giá cho rằng, nếu thực thi tốt, tăng trưởng GDP mỗi năm trong hai năm 2022-2023 của Việt Nam có tăng tăng thêm 1,0 đến 1,5 điểm phần trăm.

Tất nhiên, thực hiện một Chương trình thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế như vậy cũng có thể có những hiệu ứng không mong muốn như làm tăng áp lực đối với việc ổn định kinh tế vĩ mô. Lạm phát, tỷ lệ thâm hụt ngân sách, nợ công có thể ít nhiều tăng; nguy cơ tiền chảy sang đầu cơ tài chính mà không đi vào sản xuất, kinh doanh cũng có. Đánh giá và hạn chế những rủi ro vĩ mô là một phần không thể thiếu của Chương trình. Quan trọng là khi thực hiện Chương trình, ổn định kinh tế vĩ mô vẫn trong tầm kiểm soát và thật sự trở nên bền vững trong những năm tiếp theo.

Điểm không thể thiếu, nếu không nói là quan trọng nhất, đó là tinh thần kinh doanh, bản lĩnh và nỗ lực của doanh nghiệp. Hai năm qua, hàng trăm nghìn doanh nghiệp phải tạm thời hay “vĩnh viễn” rời khỏi thị trường. Nhưng đa số vẫn trụ lại được, dù đối mặt muôn vàn khó khăn. Những bài học vượt khó vừa qua vẫn rất có ý nghĩa. Đó là: chuyển đổi mô hình kinh doanh, nhất là nhờ công nghệ số; cắt giảm chi phí nhiều nhất có thể; đổi mới sản phẩm bắt nhịp với nhu cầu; nhanh nhạy trong kết nối đối tác, thị trường; tăng cường hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau; tận dụng sự hỗ trợ từ phía chính phủ...Hơn thế, nhiều doanh nghiệp còn cải tổ, bắt nhịp với xu hướng “xanh”, chuyển đối số và đặc biệt là đòi hỏi phát triển bền vững, bao trùm thể hiện trong cả sản xuất kinh doanh cũng như ứng xử với xã hội, môi trường.

Đặc biệt, trong hoàn cảnh có thể có rất nhiều bất trắc, quản trị rủi ro, xây dựng kịch bản khác nhau cùng tổ chức “tác chiến”, phản ứng linh hoạt là một phần không thể thiếu của vận hành và kế hoạch sản xuất kinh doanh. Đây cũng chính một nhân tố đảm bảo khả năng chống chịu của doanh nghiệp, giảm thiểu thiệt hại từ các cú sốc.

So đo các mảng sáng, tối theo nhiều chiều cạnh khác nhau, chúng ta có thể lạc quan hơn về bức tranh kinh tế 2022. Trắc trở, rủi ro còn hiện hữu, song những yếu tố tích cực, cơ hội cho thúc đẩy phục hồi trở nên rõ ràng hơn. Chúng ta cần sự quyết liệt vào cuộc từ phía các cơ quan nhà nước ở tất cả các cấp các ngành cũng như tinh thần dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm của những người hoạch định và thực thi chính sách. Đã nỗ lực, đã sáng tạo, doanh nghiệp cần nỗ lực, sáng tạo hơn nữa. Hy vọng, Việt Nam sẽ đạt mục tiêu, cũng phù hợp với dự báo của nhiều tổ chức trong nước và quốc tế là tăng trưởng kinh tế đạt 6,0- 6,5% và có thể hơn thế trong năm 2022.

Bài liên quan

Làm gì để GDP 5 năm tới đạt 6,5-7%/năm?

Chính phủ phấn đấu tăng trưởng GDP 6-6,5% năm 2022

GDP cả năm đạt 2,58%, CPI tăng 1,81%

UBCKNN đặt mục tiêu quy mô quản lý tài sản đến hết năm 2030 đạt khoảng 6-10% GDP