Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra nhiều phương án để "thúc" các đơn vị nhưng tiến độ cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước vẫn chưa đạt yêu cầu đề ra. Để làm rõ hơn nguyên do, Nhadautu.vn đã có cuộc trao đổi với GS-TS. Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân, về xử lý trách nhiệm trong việc chậm thực hiện cổ phần hóa (CPH) thời gian qua.

"Nhiều doanh nghiệp ngại định giá để cổ phần hóa vì sợ sai"

Thưa ông, thời gian qua, công tác cố phần hóa doanh nghiệp Nhà nước được thực hiện như thế nào?

GS-TS. Hoàng Văn Cường: Quá trình cổ phần hóa đã đạt được một số kết quả tích cực, song so với yêu cầu kế hoạch đặt ra thì tiến độ còn chậm. Đến nay, còn 91 doanh nghiệp chưa cổ phần hóa theo danh mục phê duyệt tại Công văn số 991/TTg-ĐMDN và Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Với 91 doanh nghiệp không hoàn thành kế hoạch, trước hết chúng ta phải xem xét lại một vấn đề khách quan là kế hoạch phê duyệt đã phù hợp hay chưa. Nguyên nhân khiến việc cổ phần hóa không đạt tiến độ thì Bộ Tài chính đã nhiều lần đề cập.

Tôi cho rằng với 91 doanh nghiệp nói trên, cần có sự xem xét tổng thể để xử lý dứt điểm, phân loại doanh nghiệp đẩy nhanh tiến độ, không thể giữ mãi tình trạng "vô can" dù chậm tiến độ như hiện nay, phải quy được trách nhiệm.

Vậy cần phải phân loại nhóm 91 doanh nghiệp chậm cổ phần hóa này ra sao?

GS-TS. Hoàng Văn Cường: Theo tôi cần phân ra 2 nhóm. Nhóm thứ nhất là những doanh nghiệp có vấn đề nội tại phức tạp, khó giải quyết như tình trạng thua lỗ, công nợ, tình hình tài chính phức tạp, hồ sơ không đầy đủ để định giá tài sản, xác định giá trị doanh nghiệp.

Nhóm thứ hai là những doanh nghiệp không vướng mắc ở nội tại, mà gặp vấn đề về việc định giá tài sản như thế nào, định giá giá trị doanh nghiệp ra sao cho đúng quy định và các vướng mắc khác về thủ tục, quy trình.

Nhiều doanh nghiệp ngại cổ phần hóa vì chưa định giá được tài sản, ngại định giá vì sợ sai, thiếu hoặc thấp. Người đứng đầu doanh nghiệp e ngại đến lúc nào đó sẽ bị quy trách nhiệm trong quá trình định giá vì làm thất thoát tài sản, đặc biệt trong vấn đề đất đai.

Rõ ràng trong bối cảnh hiện nay, không ai mong muốn làm nhanh cổ phần hóa nhanh, bởi nền kinh tế chưa phục hồi tốt do dịch COVID-19, xác định giá trị doanh nghiệp còn khó khăn.

Nếu làm không cẩn trọng có thể mắc sai lầm. Nếu có ý đồ không trong sáng thì rất dễ bị truy cứu trách nhiệm. Thà rằng cứ để như vậy thì họ vẫn là người quản lý doanh nghiệp Nhà nước, được hưởng các lợi ích nên không mặn mà việc cổ phần hóa.

Quy trách nhiệm người đứng đầu

Để đẩy nhanh tiến độ, mỗi nhóm doanh nghiệp nói trên cần các phương án xử lý khác nhau?

GS-TS. Hoàng Văn Cường: Nhóm doanh nghiệp thứ nhất thì phải quy trách nhiệm, xử lý ngay những người đứng đầu. Nếu chưa xử lý được về mặt hành chính hoặc hình sự thì trước mắt cần thay thế ngay nhân sự. Tôi cho rằng việc cần thiết là phải xử lý dứt điểm vì càng để lâu càng làm mất mát tài sản, thiệt hại cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.

Nhóm thứ hai thì doanh nghiệp nói vướng thì phải chỉ được vướng ở đâu, nơi nào xử lý, từ đó có kiến nghị để được giải quyết. Ví dụ, nếu vướng về đất đai thì phải chỉ rõ là vướng về xác định giá trị, về quy hoạch hay về nguồn gốc đất đai để tìm đúng cơ quan giải quyết. Trong trường hợp nếu vướng về đất đai, cần đề nghị cơ quan tài nguyên - môi trường giải quyết. Nếu không giải quyết thì khi đó họ phải chịu trách nhiệm.

Về vấn sắp xếp, xử lý đất đai, cần hết sức lưu ý để không xảy ra tình trạng nhà đầu tư tham gia cổ phần hóa chỉ nhằm thâu tóm đất "vàng". Theo tôi, cần có điều kiện đi kèm khi phê duyệt kế hoạch cổ phần hóa, không thể nói chung là doanh nghiệp này thuộc diện cổ phần hóa mà phải phê duyệt rõ, sau khi cổ phần hóa xong thì đất đai, tài sản doanh nghiệp sẽ có sự thay đổi mục đích sử dụng ra sao.

Khi bị truy vấn trách nhiệm chậm cổ phần hóa, nhiều doanh nghiệp lý giải do vướng cơ chế. Giải thích này có hợp lý hay không và cần xử lý trách nhiệm như thế nào?

GS-TS. Hoàng Văn Cường: Không thể nói chung chung là vướng cơ chế, vậy cơ chế là ai, không có người chịu trách nhiệm giải quyết hay sao? Một việc không hoàn thành, vướng mắc thì ắt phải có cơ quan nào đó chịu trách nhiệm, không thể nói là do vướng cơ chế được.

Chúng ta phải phân định rõ vướng mắc là do nội tại doanh nghiệp, do cơ quan chủ quản, bộ - ngành hay địa phương nào, từ đó chỉ rõ địa chỉ chịu trách nhiệm. 

Kế hoạch, danh mục doanh nghiệp đã được Thủ tướng phê duyệt, các doanh nghiệp phải thực hiện và xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm. Vậy, khi doanh nghiệp không hoàn thành nhiệm vụ trọng tâm thì người đứng đầu doanh nghiệp phải bị xử lý trách nhiệm, thậm chí là thay thế ngay.

Còn chế tài không phải không có bởi Luật Cán bộ, công chức đã quy định nếu 2 năm liên tục không hoàn thành nhiệm vụ thì cho thôi việc. Chỉ có điều khi người đứng đầu không thực hiện đúng tiến độ cổ phần hóa thì phải coi đó là không hoàn thành nhiệm vụ. Cần quy trách nhiệm rõ ràng, không có chuyện vướng rồi đẩy lên trên để thoái thác.

Cũng có nhiều ý kiến về sự thiếu minh bạch trong cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước trong thời qua. Ông đánh giá gì về vấn đề này?

GS-TS. Hoàng Văn Cường: Tôi cho rằng cho rằng cổ phần hóa là quá trình chuyển tài sản từ công sang tư, muốn công sang tư không bị thất thoát thì phải thực hiện cơ chế thị trường. Muốn có cơ chế thị trường thì phải công khai minh bạch, cạnh tranh bình đẳng, được cung cấp thông tin đầy đủ.

Nếu làm đủ như vậy, để cho tất cả lực lượng trên thị trường tham gia vào, cạnh tranh với nhau, có đầy đủ thông tin để tìm hiểu về doanh nghiệp thì sẽ không còn chuyện tài sản bị thất thoát, không còn tình trạng vướng mắc thủ tục. Do đó, cần coi trọng hơn yếu tố sử dụng các công cụ thị trường vào cổ phần hóa trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!

Chuyển giao nhiệm kỳ Chính phủ không ảnh hưởng lớn đến tiến độ cổ phần hóa

Về việc trong năm 2021, việc chuyển giao nhiệm kỳ của Chính phủ có ảnh hưởng đến tiến độ cổ phần hóa, GS-TS. Hoàng Văn Cường cho rằng, sẽ có sự chậm trễ nhất định không phải là vấn đề lớn. Bởi người phụ trách về cổ phần hóa ở nhiệm kỳ trước phải kiểm điểm trách nhiệm đến cuối nhiệm kỳ, còn người mới tiếp nhận nhiệm vụ cũng phải thực hiện ngay để kịp tiến độ.

Khoảng trống giữa 2 nhiệm kỳ không phải vấn đề quá lớn, cồ phần hóa là quá trình liên tục, không phải tính thời điểm, nên việc chuyển giao nhiệm kỳ có thể sẽ làm gián đoạn việc cổ phần hóa trong khoảng thời gian rất ngắn.

Bài liên quan

Đề xuất giải pháp đẩy nhanh cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước

Chặng đường cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước và 'điểm trừ' đất đai

Gỡ khó cho thoái vốn, cổ phần hoá

Cổ phần hoá vẫn còn tạo kẽ hở cho nhóm lợi ích, tham nhũng