Bất cập tư duy quản lý ngược

Tại hội thảo góp ý kiến hoàn thiện Đề án “Đổi mới toàn diện quản lý nhà nước trong phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam” do Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức chiều 12/3, những điểm tồn tại, hạn chế của khu vực kinh tế tư nhân được các chuyên gia kinh tế nhìn nhận có một phần nguyên nhân xuất phát từ hạn chế, yếu kém của cơ chế, phương thức quản lý nhà nước về kinh tế, đặc biệt là quản lý nhà nước đối với khu vực này.

Theo đó, hệ thống cơ chế, chính sách về phát triển kinh tế tư nhân còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ, chưa sát thực tế; Môi trường kinh doanh còn nhiều hạn chế, tiềm ẩn rủi ro, thiếu minh bạch; Tiếp cận cơ hội kinh doanh, nguồn lực phát triển chưa thực sự bình đẳng, phát sinh nhiều chi phí trung gian, chi phí không chính thức; Sự phối hợp giữa các cấp, các ngành, giữa các cơ quan quản lý nhà nước còn thiếu chặt chẽ, hiệu quả chưa cao...

Phát biểu tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thẳng thắn đánh giá, nhận thức của các cơ quan Trung ương, cho đến người trực tiếp xây dựng pháp luật, thiết lập môi trường kinh doanh, thị trường vẫn rất nặng nề, kìm hãm, mang tính quản lý rất chặt chẽ, nhưng lại quản l‎ý chặt chẽ ở đầu vào chứ không phải ở đầu ra.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, đây là mô hình quản lý đang rất bất cập, kìm kẹp sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân.

"Quản lý‎ nhà nước đúng ra phải theo hình phễu, tạo tự do thuận lợi ở khâu đầu vào, rồi mới dùng các cơ chế, chính sách, tiêu chuẩn để kiểm tra, giám sát, hậu kiểm. Thế nhưng bấy lâu nay chúng ta đang quản lý‎ theo hình nón, vào phát là ghè ngay, nào là đất cát, nào là vốn liếng, doanh nghiệp không thể tiếp cận nguồn lực mà lại hình thành cơ chế xin – cho", Bộ trưởng nói.

Cũng theo Bộ trưởng, thái độ các cấp chính quyền địa phương đối với doanh nghiệp mặc dù có cải thiện nhưng vẫn còn hiện tượng nhũng nhiễu, trên thực tế doanh nghiệp đang phải kêu ca, phàn nàn rất nhiều. Chính thái độ này khiến doanh nghiệp khổ sở, nhiều khi chán nản, bỏ cuộc, có làm được chi phí cũng rất cao nên mong manh dễ vỡ.

"Chúng ta hay nói doanh nghiệp không chịu lớn nhưng phải nhìn nhận họ cũng không có điều kiện để mà lớn. Tư duy quản lý của chúng ta thế, khiến doanh nghiệp kiếm được ít lợi nhuận là chuyển qua tích lũy ngay, không tiếp tục tái đầu tư để nâng cao công nghệ, nâng cao năng suất, vì họ rất sợ rủi ro. Nếu không thay đổi được nhận thức, thái độ của Nhà nước với khu vực tư nhân, thì doanh nghiệp rất khó phát triển, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa", Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhìn nhận.

Cải thiện tính liên kết để phát triển

Một trong các hạn chế về phát triển của khu vực kinh tế tư nhân được Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra là tính liên kết, hợp tác giữa các doanh nghiệp Việt Nam còn yếu. Các doanh nghiệp Việt Nam chưa chú trọng cải thiện khả năng liên kết, nâng cao năng lực cạnh tranh để tham gia chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu.

Báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, hiện chỉ có 21% doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia được một phần chuỗi giá trị toàn cầu, 14% thành công trong việc liên kết với các đối tác nước ngoài, trong khi số doanh nghiệp FDI đầu tư tại Việt Nam là rất nhiều.

Đây là một vấn đề mà Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư tỏ ra rất băn khoăn khi đặt câu hỏi, phải chăng văn hóa liên kết của chúng ta yếu?

"Liên kết giữa các khu vực, giữa các doanh nghiệp yếu đã đành, nhưng bản thân tính liên kết trong nội bộ doanh nghiệp cũng yếu, giữa ngay cá nhân với cá nhân thôi cũng yếu", Bộ trưởng nói.

Bình luận về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cũng đồng tình và cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nâng cấp bản thân, qua đó tìm kiếm và tham gia các chuỗi cung ứng với giá trị gia tăng cao hơn mới hy vọng có thể phát triển. 

Đáng chú ý, bà Phạm Chi Lan đánh giá, không những tính liên kết giữa các doanh nghiệp Việt với nhau hay với khối doanh nghiệp ngoại yếu, mà ngay cả trong bản thân bộ máy Nhà nước cũng chưa có sự gắn kết, chưa vì mục tiêu chung, vẫn bị chi phối bởi các lợi ích cục bộ. 

Vị nữ chuyên gia này thậm chí đề xuất nên hình thành một bộ tổng hợp chuyên theo dõi việc thiết kế, xây dựng và thực thi pháp luật giữa các cơ quan nhà nước để tránh tình trạng chồng chéo, tránh tình trạng "Bộ này cho nhưng Bộ khác lại gạt".

Để tạo thêm cơ hội cho doanh nghiệp Việt tham gia vào các chuỗi giá trị, đặc biệt là chuỗi giá trị toàn cầu, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng bật mí, trong thời gian tới, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang xây dựng gói ưu đãi đặc biệt đối với các doanh nghiệp nước ngoài có cam kết về tỷ lệ tham gia của doanh nghiệp Việt trong chuỗi liên kết của họ.

Dù chi tiết vẫn chưa được công bố, nhưng với thông tin trên, hoàn toàn có thể kỳ vọng vào bước phát triển mới của kinh tế tư nhân trong thời gian tới khi các doanh nghiệp trong nước có thể tham gia nhiều hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Bài liên quan

Thủ tướng: Không biến cơ chế hỗ trợ kinh tế tư nhân phục vụ lợi ích nhóm

Đổi mới toàn diện quản lý nhà nước trong phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam

Thủ tướng: Tạo mọi điều kiện cho kinh tế tư nhân đầu tư, kinh doanh

Phát triển kinh tế tư nhân: Hỗ trợ người thắng cuộc thay vì lựa chọn người thắng cuộc