30 tập đoàn đầu tư hàng đầu Việt Nam và những rào cản cốt lõi

Công ty Cổ phần Báo cáo Đánh giá Việt Nam (Vietnam Report) vừa chính thức công bố Top 30 Tập đoàn Đầu tư Chiến lược Việt Nam năm 2025 (ALPHA30). Đây là lần đầu tiên Bảng xếp hạng về lĩnh vựa này được Vietnam Report công bố.

Trong 30 cái tên được nhắc đến trong Bảng xếp hạng này có: Viettel, Masan, BRG, PVI, FPT, CMC,T&T, Ecppark, Sovico, Phú Thái, Đất Xanh, .An Phát Holdings...

Đó là những doanh nghiệp có khả năng xây dựng một “vòng tuần hoàn giá trị” tự cường và khép kín, một liên minh tài chính - công nghiệp quyền lực, một mô hình hợp nhất chiến lược, một sức bật phi thường để trở lại đường đua, hay một bậc thầy về truyền thông thương hiệu…

ALPHA30 trong bức tranh kinh tế Việt Nam

Về quy mô, ALPHA30 sở hữu tổng tài sản gần 2,43 triệu tỷ đồng, sử dụng gần 540 nghìn lao động, tạo ra tổng doanh thu hơn 1,1 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 9,5% GDP danh nghĩa Việt Nam năm 2024. Đặc biệt, quy mô tổng tài sản trung bình của mỗi doanh nghiệp ALPHA30 đạt khoảng 81.022 tỷ đồng tài sản, gấp 3,6 lần quy mô trung bình của nhóm doanh nghiệp tiệm cận, khẳng định vị thế và tầm vóc vượt trội của ALPHA30.

Về hiệu quả tài chính, mặc dù tốc độ tăng trưởng doanh thu kép (CAGR) giai đoạn 2020-2024 ở mức 11,6%, thấp hơn so với tăng trưởng GDP danh nghĩa (16,3%), nhưng điều này ẩn chứa câu chuyện sâu sắc hơn về sự trưởng thành và các cuộc tái cấu trúc quyết liệt. Nhiều tập đoàn trong Bảng xếp hạng đã chủ động thoái vốn khỏi các mảng kinh doanh có quy mô lớn nhưng biên lợi nhuận thấp để tập trung vào những lĩnh vực có chất lượng tăng trưởng cao hơn trong tương lai.

ROE trung bình 3 năm gần nhất của ALPHA30 đạt 9,5%, cao hơn đáng kể so với 5,5% của nhóm tiệm cận, cho thấy năng lực tối ưu hóa vốn chủ sở hữu hiệu quả. Trong khi đó, ROA trung bình 3 năm gần nhất của ALPHA30 ở mức 4,7%, thấp hơn so với mức 4,8% của nhóm tiệm cận, phản ánh đặc thù đầu tư dài hạn, quy mô lớn, hướng đến các dự án chiến lược...

Những thách thức cốt lõi của hệ sinh thái

Không thể phủ nhận sự trỗi dậy mạnh mẽ và ngày càng chuyên nghiệp của các tập đoàn đầu tư chiến lược tại Việt Nam. Tuy nhiên, đằng sau bức tranh tăng trưởng đầy ấn tượng vẫn còn những thách thức mang tính hệ thống.

Theo các chuyên gia Vietnam Report, sự phát triển nhanh chóng của các mô hình kinh doanh phức hợp đang tạo ra một sức ép lớn lên nền tảng pháp lý, quản trị và nguồn nhân lực của quốc gia. Đây chính là những rào cản cốt lõi mà các "sếu đầu đàn" phải vượt qua để có thể phát triển bền vững và vươn tầm thế giới.

Rào cản đầu tiên phải kể để là về khung pháp lý. Mặc dù đã có nhiều cải thiện, khung pháp lý hiện hành vẫn đang đi sau so với tốc độ và sự phức tạp trong thực tiễn kinh doanh. Các tập đoàn đang kiến tạo những cấu trúc và thực hiện các giao dịch mà bộ quy tắc hiện hành chưa có đủ công cụ để quản lý một cách hiệu quả.

Một là, khoảng trống về Luật Tập đoàn (Holding Law). Việt Nam vẫn chưa có khung pháp lý chuyên biệt dành cho mô hình Holding. Các quy định hiện hành chủ yếu nằm rải rác trong Luật Doanh nghiệp, Luật Chứng khoán... Điều này tạo ra một "vùng xám", gây khó khăn trong việc xác định quyền và nghĩa vụ của công ty mẹ đối với công ty con, đặc biệt là trong các vấn đề về bảo lãnh chéo, điều chuyển vốn và giao dịch nội bộ.

Hai là, thách thức trong thực thi Luật Cạnh tranh. Sự hình thành của các hệ sinh thái đa ngành khép kín, đặc biệt là mô hình ngân hàng - doanh nghiệp như của Sovico, T&T Group hay BRG Group, đặt ra những câu hỏi phức tạp về chống độc quyền và cạnh tranh không lành mạnh. Việc xác định ranh giới giữa "sức mạnh cộng hưởng" và "lợi thế không công bằng" là một bài toán khó, đòi hỏi cơ quan quản lý phải có năng lực phân tích cao.

Sự thiếu đồng bộ này tạo ra rủi ro pháp lý và sự bất định cho doanh nghiệp. Các tập đoàn có thể đối mặt với nguy cơ thay đổi chính sách đột ngột, ảnh hưởng đến những chiến lược đầu tư dài hạn đã được hoạch định.

Rào cản thứ hai là về minh bạch và quản trị. Minh bạch là nền tảng của niềm tin, nhưng đây vẫn là một trong những điểm yếu lớn nhất của nhiều tập đoàn tư nhân tại Việt Nam. Sức mạnh của mô hình Holding nằm ở khả năng linh hoạt điều chuyển vốn nội bộ cũng chính là nguồn gốc của sự thiếu minh bạch.

Thứ nhất, giao dịch nội bộ phức tạp. Đối với các nhà đầu tư bên ngoài, việc đánh giá hiệu quả thực sự của từng công ty con trong hệ sinh thái là rất khó, chẳng hạn như xác định các giao dịch mua bán dịch vụ, cho vay hoặc chuyển nhượng tài sản giữa các thành viên có được thực hiện theo nguyên tắc thị trường hay không, hay chỉ là các nghiệp vụ nhằm mục đích làm đẹp cho báo cáo tài chính của một đơn vị nào đó.

Thứ hai, rủi ro từ mô hình "sân sau". Mối quan hệ cộng sinh chặt chẽ giữa ngân hàng và doanh nghiệp trong cùng một hệ sinh thái, dù mang lại hiệu quả, cũng luôn tiềm ẩn rủi ro về quản trị. Những quy định về giới hạn tín dụng đối với các bên liên quan ngày càng chặt chẽ, trong khi việc giám sát và thực thi vẫn là một thách thức lớn.

Sự thiếu minh bạch này tạo ra một "hộp đen", làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư quốc tế, và có thể dẫn đến việc thị trường định giá thấp giá trị thực của doanh nghiệp.

Rào cản thứ ba là nhân tài quản lý cấp cao. Một tập đoàn có thể có vốn, có chiến lược, nhưng nếu thiếu những nhà quản lý tốt để thực thi, mọi thứ sẽ chỉ nằm trên giấy. Sự phát triển bùng nổ của các tập đoàn đa ngành đã tạo ra một "cơn khát" nhân sự quản lý cấp cao mà thị trường lao động Việt Nam chưa thể đáp ứng kịp.

Nhu cầu không chỉ là các CEO, CFO đơn thuần, mà là về một thế hệ lãnh đạo mới có khả năng Tư duy hệ thống (quản lý một danh mục đầu tư đa ngành, hiểu sâu sắc về nhiều lĩnh vực khác nhau), Năng lực M&A và hội nhập (dẫn dắt các thương vụ M&A phức tạp, quản lý hiệu quả quá trình hội nhập sau sáp nhập), cùng Tầm nhìn toàn cầu (làm việc với các đối tác quốc tế, hiểu biết về luật pháp, văn hóa kinh doanh toàn cầu).

Sự khan hiếm này dẫn đến một cuộc cạnh tranh khốc liệt để thu hút và giữ chân nhân tài, đồng thời làm gia tăng "rủi ro nhân sự chủ chốt" (key-man risk) tại nhiều tập đoàn, nơi thành công vẫn còn phụ thuộc quá lớn vào tầm nhìn và các mối quan hệ của một vài nhà sáng lập. Việc xây dựng một đội ngũ lãnh đạo kế cận vững mạnh chính là thách thức lớn nhất để đảm bảo sự phát triển bền vững của các đế chế kinh doanh này.

Khi bối cảnh toàn cầu không ngừng biến động, các nhà lãnh đạo những tập đoàn hàng đầu phải luôn thích ứng, đổi mới và chứng tỏ sức bật hướng đến chuẩn mực “Alpha 2.0 – Năng lực kiến tạo”-  một tổ hợp toàn diện của các năng lực cốt lõi: hiệu quả đầu tư, quản trị bền vững, sức bật trước biến động và khả năng kiến tạo hệ sinh thái.

Lễ công bố Top 30 Tập đoàn Đầu tư Chiến lược Việt Nam năm 2025 sẽ được Vietnam Report và Báo VietNamNet tổ chức trọng thể lần đầu tiên vào tháng 10/2025 tại TP. Hà Nội, trong khuôn khổ lễ vinh danh Top 500 Doanh nghiệp lợi nhuận tốt nhất Việt Nam & Top 10 Công ty uy tín các ngành kinh tế trọng điểm.