Vì sao Mỹ lo sợ Huawei kiểm soát hệ thống 5G toàn cầu?

Công cuộc vận động hành lang của Mỹ nhằm chống lại Huawei, một trong những nhà sản xuất điện thoại và nhà cung cấp thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới, đã đạt một cấp độ mới trong tuần này trong hội nghị lớn nhất hằng năm của ngành công nghiệp điện thoại.

Khoảng 100.000 nhà cung cấp công nghệ, nhà mạng và nhà sản xuất thiết bị đang hướng sự chú ý của họ tới Hội nghị Di động Thế giới (Mobile World Congress/MWC), diễn ra hằng năm ở Barcelona để hoàn tất các thỏa thuận kinh doanh và giới thiệu các công nghệ mới nổi. Năm nay, các hệ thống mạng siêu tốc 5G dường như chi phối mọi cuộc bàn thảo trong hội nghị, khi các nhà mạng tìm cách giới thiệu các mạng di động siêu tốc thế hệ kế tiếp.

Hội nghị cũng phần lớn được Huawei tài trợ, trong bối cảnh công ty này đạt được các tiến bộ rõ rệt trong khả năng cung cấp các hệ thống mạng 5G.

Nhưng lờ mờ phía sau đó vẫn là các thông tin diễn ra trong nhiều tháng trời trên báo chí về việc liệu Huawei có thể cung cấp một cửa hậu cho phép Chính phủ Trung Quốc theo dõi người dân hay không?

Bà Mạnh Vãn Chu, Giám đốc tài chính của Huewei hiện đang phải chờ phán quyết của tòa án Canada xem liệu bà có bị dẫn độ sang Hoa Kỳ, khi nước này cáo buộc bà vi phạm các lệnh trừng phạt. Và công ty của bà cũng bị Hoa Kỳ cáo buộc đã trộm cắp các bí mật công nghệ.

Hôm thứ Ba tuần rồi, Chủ tịch luân phiên của Huawei, ông Quách Bình (Gua Ping) đã lên sân khấu của Hội nghị Di động Thế giới để nói về các hoạt động kinh doanh 5G của Huawei trước một khán phòng rộng lớn trong đó có sự hiện diện đầy đủ lãnh đạo các công ty viễn thông và các nhà báo.

Bài phát biểu của ông, khi đến đoạn lưng chừng đã có một bước ngoặt bất ngờ khi ông phản pháo cho rằng chính nước Mỹ đang tiến hành các hoạt động gián điệp chứ không phải là Huawei làm gián điệp cho Trung Quốc như các cáo buộc của Chính phủ Mỹ.

"Với hệ thống PRISM trên tường thì ai mới là người đáng tin cậy nhất?", ông Quách Bình nói trên sân khấu, ám chỉ tới hệ thống giám sát PRISM của cơ quan tình báo Mỹ. "Huawei đã có hồ sơ theo dõi an ninh đầy đủ nhất trong suốt 3 thập kỷ qua. Tới 3 tỷ người trên toàn thế giới. Các cáo buộc về an ninh của Mỹ với các hệ thống 5G của Huawei hoàn toàn không có bằng chứng, không có gì cả", ông Quách Bình nhấn mạnh.

Sau lưng ông, một bản trình chiếu trên màn hình nổi bật dòng chữ: "Huawei không và sẽ không bao giờ tạo ra các cửa hậu", và trong khán phòng lào xào các tiếng cười không thành tiếng. 

Logo của Huawei tô điểm các con đường đi lại trong khắp hội nghị trong lúc người tham quan hội nghị, ngay từ khi bước vào cửa tòa nhà hội nghị đã đập ngay mắt vào quảng cáo của điện thoại có thể gập Mate X của hãng.

Chỉ sau 5 giờ kể từ khi ông Quách Bình có bài phát biểu trên sân khấu, các quan chức Chính phủ Mỹ đã có cuộc họp báo nhỏ trong đó đưa ra quan điểm của họ đối với Huawei. Ngoài cuộc họp báo vội vã này, người ta hầu như không thấy có thêm sự hiện diện của phái đoàn Chính phủ Mỹ, dường như họ đang lặng lẽ hoạt động tại Hội nghị Di động Thế giới để vận động các đồng minh Châu Âu không sử dụng các thiết bị Huawei trong các mạng viễn thông của mình.

Đọc một bản tuyên bố đã in sẵn ra giấy, Robert Strayer, quan chức hàng đầu về mạng viễn thông của Mỹ cho biết: "Hoa Kỳ đang yêu cầu các chính phủ và khu vực tư nhân khác xem xét mối đe dọa từ Huawei, cũng như các công ty công nghệ thông tin khác của Trung Quốc".

Khi bị các phóng viên chất vấn, ông Strayer từ chối cho biết liệu Mỹ có bằng chứng cho thấy liệu Huawei có thể đã gắn các cửa hậu vào thiết bị viễn thông của họ hay không.

Và khi được hỏi liệu Mỹ có lo lắng quá nhiều về việc dựa vào một công ty công nghệ nước ngoài hay không, Strayer nói: "Thực sự thì tôi nghĩ ý của câu hỏi này là: Bạn có muốn được trang bị một hệ thống có khả năng bị Chính phủ Trung Quốc xâm phạm hay bạn muốn song hành với một hệ thống thay thế an toàn hơn?"

Hoa Kỳ sẽ hy vọng rằng những bình luận của Strayer và các cuộc vận động hành lang hậu trường của họ, sẽ hiệu quả hơn đối với các đồng minh so với cuộc tấn công của Huawei trên sân khấu lớn tại MWC.

Các chuyên gia an ninh công nghệ có mối quan hệ với Chính phủ Mỹ cho rằng các nỗ lực vận động hành lang của Mỹ không chỉ đơn thuần là việc bảo vệ sự hình thành của các hệ thống mạng 5G non trẻ của phương Tây khỏi sự do thám có thể xảy ra từ phía Trung Quốc.

Joseph Campbell, Giám đốc phụ trách điều tra toàn cầu và tuân thủ thực hành tại hãng luật Navigant Consulting, vốn là một cựu trợ lý về điều tra tội phạm của FBI nói cuộc chiến với Huawei thực ra chỉ là hình ảnh ẩn dụ một nỗi lo sợ lớn hơn nhiều của nước Mỹ trước tham vọng của Trung Quốc.

"Với tư cách công dân thì chúng tôi hoàn toàn không biết gì về toàn bộ các thông tin tình báo của Hoa Kỳ và các đồng minh đã thu thập được liên quan tới Trung Quốc và Huawei", Campell trả lời phỏng vấn qua điện thoại với Business Insider. "Tuy nhiên, không nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc là một mối đe dọa đáng kể với Mỹ khi họ đang quyết tâm trở thành một cường quốc kinh tế và quân sự trên thế giới".

Ông cũng nói thêm: "Dữ liệu là sức mạnh, khi mà Huawei ở một vị trí có thể can thiệp vào lưu lượng dữ liệu, chia sẻ việc sử dụng, thậm chí tham gia vào hoạt động chủ động để trích xuất thông tin đó và sử dụng nó cho lợi ích riêng của họ".

Ang Cui, Giám đốc điều hành công ty bảo mật Red Balloon cho biết thêm bất cứ ai thống trị được mạng viễn thông 5G thì đều có khả năng truy cập vào hàng tỷ thiết bị kết nối với hệ thống đó, vốn để gia tăng tốc độ của mạng viễn thông. Theo tính toán của Ericsson, đến năm 2022 sẽ có tới 29 tỷ thiết bị viễn thông được kết nối với nhau như vậy. 

"Bất cứ ai thống trị được hệ thống cơ sở hạ tầng của công nghệ 5G sẽ trở thành chủ sở hữu của hệ thống hạ tầng viễn thông thế hệ kế tiếp", Ang Cui nhấn mạnh và nói thêm: "Nhìn lại 30 năm trước, thứ mà [Bộ Quốc phòng Mỹ] tài trợ đã trở thành mạng internet. Các công ty của Mỹ đã cung cấp rất nhiều công nghệ và cơ sở hạ tầng cho mạng internet".

"Internet hóa ra hoạt động không quá hoàn hảo nhưng liệu thế giới có nghi ngờ rằng Hoa Kỳ có điều hành một cơ chế giám sát mạng (internet)?", ông Cui đặt câu hỏi.

Huawei vẫn lo ngại rằng Hoa Kỳ đang tiến hành các giám sát trên diện rộng, liên quan tới hệ thống PRISM và mới đây đưa ra Đạo luật Đám mây (Cloud Act) buộc Amazon, Microsoft, và các công ty cung cấp công nghệ khác phải cung cấp dữ liệu khi cần.

Campbell, cựu nhân viên của FBI nói sẽ rõ ràng hơn khi nhìn nhận sự khác biệt trong cách tiếp cận pháp lý giữa 2 nước.

Trên thực tế, việc thu thập dữ liệu, chiểu theo một bộ luật như Đạo luật Đám mây của Hoa Kỳ, thì liên quan tới nhiều lớp ủy quyền và phải được phép liên thông giữa các cơ quan như FBI và Tổng chưởng lý Hoa Kỳ, và phải tuân thủ một qui trình tư pháp sau đó.

Và những luật như vậy ở Mỹ nhằm giúp điều tra tội phạm và điều tra an ninh quốc gia, Campbell nói và cho biết thêm rằng phương pháp thu thập dữ liệu của Trung Quốc là phục vụ tự thân (self-serving) nhiều hơn.

"Việc sử dụng các đạo luật này trước hết nhìn chung có lợi cho lợi ích của nhà nước và có khả năng thúc đẩy lợi ích quân sự và kinh tế", Campell nói.

Sẽ là một chiến thắng lớn nếu Mỹ cố gắng thuyết phục nhiều chính phủ châu Âu cấm Huawei, đơn giản vì hoạt động kinh doanh tại khu vực EMEA (gồm châu Âu, Trung Đông và châu Mỹ) của họ lớn hơn nhiều so với ở Mỹ.

Châu Mỹ chỉ chiếm một phần nhỏ trong hoạt động kinh doanh của Huawei, theo báo cáo tài chính gần đây nhất từ năm 2017. Chỉ 6,5% trong số tổng doanh thu 90 tỷ USD của họ đến từ châu Mỹ vào năm đó, trong khi châu Âu chiếm hơn một phần tư. Thiết bị được kinh doanh nhiều nhất của Huawei là thiết bị tải - vốn cũng sẽ là thiết bị 5G cho các nhà cung cấp viễn thông.

Dưới đây là tỉ lệ doanh thu Huawei từ các hoạt động kinh doanh khác nhau của mình và tỉ lệ phần trăm doanh thu đến từ các khu vực khác nhau. Các số liệu được tính bằng đồng nhân dân tệ của Trung Quốc (triệu nhân dân tệ).

Như vậy có thể thấy doanh thu của Huawei chủ yếu đến từ bộ phận kinh doanh thiết bị tải, và không phụ thuộc quá nhiều vào thị trường Hoa Kỳ.

Một vấn đề đối với các nỗ lực vận động hành lang của Mỹ là Huawei đã được nhúng sâu vào các mạng viễn thông của châu Âu và được lắp đặt để thử nghiệm hệ thống 5G tại nước Anh. 

"Họ là một người bán hàng đáng tin cậy, một nhà cung cấp đáng tin cậy", một giám đốc điều hành viễn thông cao cấp của Anh tham gia thử nghiệm 5G nói với Business Insider tại Mobile World Congress. Người này nói thêm rằng các nhà khai thác sẽ đi đến quyết định của riêng họ về Huawei, nhưng sẽ lắng nghe lời khuyên do tình báo Anh đưa ra.

Ông Cui thì cho biết phát hiện được xem liệu có lỗ hổng trên một thiết bị viễn thông hay một phần mềm chạy thiết bị đó là một việc khó khăn. "Nếu ai đó đặt một cửa hậu lên thiết bị, họ sẽ cố gắng che dấu nó", ông nói.

Ông ví như một cửa hậu như các khối ẩn trong trò chơi Super Mario, vẫn luôn vô hình với người chơi.

"Khi bạn nhảy, bạn không nhìn thấy gì, nhưng có gì đó đang xảy ra", ông Cui nói và cho biết thêm đó là "một mánh gian lận trong hệ thống mà không ai biết nhưng nó lại thay đổi toàn bộ hệ thống bảo mật. Nó có thể nằm ở phần cứng hoặc phần mềm hệ thống, có thể không phải là một lỗi lập trình đầy đủ và chỉ là một lỗ hổng nhỏ ở đâu đó trong mã lập trình mà chỉ có bạn, người lập ra nó biết về điều đó thôi".

Tình báo Anh sẽ công bố một báo cáo về Huawei trong vài tuần tới, và những dấu hiệu ban đầu cho thấy chính quyền sẽ kết luận họ có thể giảm thiểu rủi ro khi sử dụng bộ thiết bị do công ty Trung Quốc cung cấp.

Nhưng đối với Mỹ, rủi ro là quá cao.

"Chắc chắn Đức, Anh, có khả năng độc lập để đánh giá mối đe dọa do Huawei gây ra, và xác định xem họ có thể đưa ra các biện pháp giảm thiểu đúng đắn hay không", cựu giám đốc điều hành FBI Campbell nói.

"Nhưng rõ ràng là Hoa Kỳ không cảm thấy các kỹ thuật giảm thiểu sẽ có hiệu quả ... họ muốn loại bỏ hoàn toàn mối đe dọa đó", Campell kết luận.

Bài liên quan

Hoa Kỳ sẽ không hợp tác với các quốc gia sử dụng hệ thống của Huawei

Mỹ nộp đơn tố giác tội phạm trong hai vụ án của Huawei, chuẩn bị dẫn độ CFO Mạnh Vãn Chu

Trung Quốc nói cấm Huawei là 'thao túng chính trị'

Chủ tịch Huawei xuất hiện trước truyền thông sau 3 năm ẩn dật