VAFIE góp ý chính sách thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh

Ngày 30/10, theo chỉ đạo của Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE), Tạp chí Nhà đầu tư đã tổ chức Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị” nhằm đóng góp ý kiến xây dựng chính sách, thể chế hoá Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Hội thảo nhận được sự quan tâm tham dự của đại diện lãnh đạo các Bộ, Ban, Ngành, chuyên gia kinh tế, tài chính, năng lượng, các doanh nghiệp, hiệp hội doanh nghiệp, ngân hàng, tổ chức tài chính....

Sau khi tổng hợp ý kiến và kiến nghị của các chuyên gia, diễn giả tại hội thảo, ngày 4/11/2025, Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) có CV số 164/HHDNĐTNN- TCNĐT gửi Chủ tịch Quốc hội, Trưởng ban Chính sách Chiến lược Trung ương.

Theo đó, VAFIE đề xuất các nội dung chính sau nhằm thúc đẩy chuyển đổi năng lượng xanh:

Một là nhóm đề xuất về hoàn thiện thể chế, chính sách

VAFIE đề xuất, cần sớm hoàn thiện các quy định, hướng dẫn, khung pháp lý và bộ tiêu chuẩn kỹ thuật cho công nghệ năng lượng mới, như: điện gió ngoài khơi, lưu trữ năng lượng, công nghệ hydrogen, amoniac, biomass, thu hồi và lưu trữ carbon; cần quy định rõ các tiêu chí phân loại “dự án năng lượng xanh” nhằm đảm bảo thống nhất giữa các Bộ: Công Thương – Tài chính – NN&MT;

Cần sớm triển khai nghiên cứu, quy hoạch và có cơ chế chính sách hỗ trợ đối với các vùng nhiên liệu biomass, chuỗi cung ứng nhiên liệu amoniac/ biomass… đáp ứng lộ trình chuyển đổi nhiên liệu sạch cho các nhà máy nhiệt điện đốt than theo định hướng của Chính phủ;

Đề xuất cơ chế khuyến khích chuyển đổi năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo theo Fit in Premium (FIP) - cơ chế giá thị trường thông qua đấu giá cạnh tranh. Khác với giá Fit in Tariff (FIT) là giá nhà nước quy đinh cố định (thường cao hơn giá nguồn điện than, dầu..., để khuyến khích, nhưng đây là cơ chế xin - cho, không phải cơ chế giá thị trường), FIP là cơ chế giá thị trường thay thế cho cơ chế giá FIT trước đây nhằm khuyến khích tư nhân tham gia phát triển năng lượng tái tạo và huy động được vốn đầu tư, tài chính của tư nhân và ngân hàng;

Hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường carbon. Cần sớm thành lập Sàn giao dịch carbon quốc gia, theo Quyết định số 232/QĐ-TTg, ngày 24/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ: Phê duyệt đề án thành lập và phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Trong đó, cần ban hành hướng dẫn đo lường, xác minh và công nhận tín chỉ carbon, cho phép doanh nghiệp bán tín chỉ để tăng dòng tiền cho dự án xanh. Đồng thời, nên công nhận tín chỉ carbon là tài sản tài chính được thế chấp, cầm cố hoặc giao dịch thứ cấp, tạo điều kiện huy động vốn;

Cắt giảm một số thủ tục chuẩn bị đầu tư dự án điện lực (từ giai đoạn quy hoạch đến khi khởi công xây dựng công trình như chủ trương đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư,…). Các quy định nhằm cắt giảm thời gian thực hiện và chi phí tuân thủ của nhà đầu tư thực hiện dự án điện lực. Việc cắt giảm sẽ giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện và sớm đưa các dự án điện lực đưa vào vận hành trong giai đoạn 2026 – 2030.

Hai là nhóm đề xuất về thúc đẩy các dự án nguồn điện, lưới điện, năng lượng gió ngoài khơi.

Cần có cơ chế giao nhiệm vụ cho một số doanh nghiệp lớn nhà nước, tư nhân có uy tín, thương hiệu, có thực lực để thực hiện nhiệm vụ phát triển điện gió ngoài khơi quy mô lớn gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh, bảo vệ chủ quyền biển, đảo;

Có cơ chế ưu đãi đặc thù, vượt trội cho các dự án điện gió ngoài khơi được chấp thuận chủ trương đầu tư và đưa vào vận hành sớm trong giai đoạn 2030 – 2035.

Ba là nhóm đề xuất về tài chính, tín dụng, thuế

Về xây dựng các Chương trình Tài chính xanh: Đề xuất Chính phủ và các khu vực tài chính, ngân hàng nên có các Chương trình Tài chính xanh (tín dụng xanh và/hoặc trái phiếu xanh) để tài trợ chuyển đổi năng lượng xanh. Các Chương trình Tài chính xanh có thể dựa trên điều kiện thị trường để phát hành trái phiếu xanh và huy động nguồn vốn cho tín dụng xanh, nhưng nên kết hợp với chính sách thưởng theo kết quả chuyển đổi (resul based premium/bonus) như kết quả giảm phát thải, đóng góp vào chuyển đổi xanh;

Mở rộng nguồn vốn dài hạn và ổn định phục vụ các dự án năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh và hệ thống lưu trữ năng lượng, thông qua cơ chế tái cấp vốn ưu đãi cho các khoản vay xanh theo Danh mục phân loại xanh, giúp giảm chi phí vốn và khuyến khích ngân hàng tăng tỷ trọng tín dụng xanh;

Phát triển mô hình tài chính hỗn hợp (blended finance), kết hợp vốn ưu đãi quốc tế (ODA, GCF, ADB, IFC) với vốn thương mại trong nước để chia sẻ rủi ro giữa khu vực công – tư và chuyển giao kinh nghiệm thẩm định ESG;

Thành lập quỹ bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro tài chính xanh là cần thiết để hỗ trợ các dự án tiềm năng nhưng chưa đủ điều kiện vay thương mại, đặc biệt là các dự án có rủi ro cao hoặc thời gian hoàn vốn dài.

Về phát triển thị trường trái phiếu xanh và tín dụng liên kết bền vững: Cần tiếp tục chuẩn hóa quy trình thẩm định, công bố thông tin và xác minh độc lập cho trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững và các công cụ tài chính ESG; đồng thời mở rộng hệ thống các tổ chức có thẩm quyền xác minh; đồng thời tăng phối hợp liên Bộ, ngành trong việc vận hành Danh mục phân loại xanh để tránh chồng chéo;

Chính phủ tiếp tục xem xét áp dụng ưu đãi thuế và phí cho nhà đầu tư và doanh nghiệp phát hành có đánh giá Xếp hạng tín nhiệm các công cụ tài chính xanh nhằm nâng cao độ tin cậy của thị trường;

Khuyến khích triển khai Sustainability-Linked Loans (SLL) – các khoản vay gắn lãi suất với KPI ESG như giảm phát thải hoặc sử dụng năng lượng sạch, qua đó tạo động lực cho doanh nghiệp chủ động cải thiện hiệu suất bền vững.

Về cơ chế bảo lãnh và bảo hiểm rủi ro tài chính xanh: Cần sớm thành lập Quỹ Bảo lãnh tín dụng xanh quốc gia để bảo lãnh cho các dự án năng lượng tái tạo có tiềm năng;

Đồng thời, cần có cơ chế bảo lãnh thanh toán cho hợp đồng mua bán điện (PPA) nhằm giảm rủi ro chậm thanh toán – vốn là rào cản lớn đối với dòng vốn quốc tế;

Chính phủ cần khuyến khích phát triển cơ chế bảo hiểm rủi ro tài chính xanh, với sự tham gia của các tổ chức tái bảo hiểm quốc tế, giúp giảm chi phí vốn và tăng độ tin cậy cho nhà đầu tư trên thị trường.

Về chính sách thuế hỗ trợ chuyển đổi năng lượng xanh: Tiếp tục duy trì và mở rộng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đối với các dự án đầu tư mới trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, năng lượng từ xử lý chất thải. Các dự án quy mô lớn, có tác động lan tỏa nên được xem xét kéo dài thời gian hưởng thuế suất ưu đãi 10% thêm tối đa 15 năm;

Đối với doanh nghiệp đang hoạt động nhưng thực hiện đầu tư mở rộng, đổi mới công nghệ để chuyển đổi xanh, cần cho phép áp dụng ưu đãi miễn – giảm thuế TNDN như dự án đầu tư mới (miễn 4 năm, giảm 50% trong 9 năm tiếp theo), đồng thời hướng dẫn rõ cơ chế hạch toán phần thu nhập tăng thêm để đảm bảo minh bạch;

Cần xây dựng cơ chế thuế linh hoạt cho điện mặt trời mái nhà, phân biệt rõ giữa doanh nghiệp và hộ gia đình. Với hộ dân, chỉ tính thuế trên phần điện bán lại; sản lượng điện tự dùng nên được miễn thuế để khuyến khích đầu tư hộ gia đình vào năng lượng sạch;

Sớm nghiên cứu và ban hành thuế carbon phù hợp, đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon và chứng chỉ giảm phát thải, gắn với cơ chế miễn thuế cho các khoản thu nhập từ chuyển nhượng tín chỉ carbon, trái phiếu xanh;

Rà soát biểu thuế xuất nhập khẩu để có chính sách bảo hộ hợp lý đối với vật tư, thiết bị sản xuất trong nước phục vụ các dự án năng lượng xanh, vừa hỗ trợ doanh nghiệp trong nước, vừa thúc đẩy chuyển đổi năng lượng bền vững.