TS. Nguyễn Trí Hiếu: Xử lý nợ xấu chưa thấy 'ánh sáng cuối con đường'

N.THOAN
07:00 13/05/2023

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng nhận định, nợ xấu là vấn đề lớn của nền kinh tế năm 2023 khi số lượng doanh nghiệp phá sản tăng cao, tăng trưởng tín dụng thấp và còn rất nhiều vướng mắc trong cơ chế xử lý tài sản đảm bảo, vận hành thị trường

Trong báo cáo vừa gửi Quốc hội, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống đến cuối tháng 2/2023 đã lên tới 2,91%, tăng khá mạnh so với mức 2% cuối năm 2022 và gần gấp đôi cuối năm 2021. Ngân hàng Nhà nước xác định tổng nợ xấu nội bảng, nợ bán cho VAMC chưa xử lý và nợ tiềm ẩn thành nợ xấu đến cuối tháng 2/2023 ước tính khoảng 5%/tổng dư nợ.

Những con số nêu trên gần như đưa ngành ngân hàng trở lại mốc tỷ lệ nợ xấu của năm 2017-2018 khi Nghị quyết 42 về thí điểm xử lý nợ xấu bắt đầu được ban hành và có hiệu lực. Sau 5 năm thí điểm, Nghị quyết 42 được đánh giá tích cực, người vay có ý thức trả nợ hơn, việc thu hồi tài sản đảm bảo xử lý nợ xấu có hiệu quả hơn.

Trước bối cảnh, Nghị quyết 42 sẽ chính thức hết hiệu lực gia hạn từ ngày 31/12/2023, NHNN đang đẩy nhanh quá trình lấy ý kiến Dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi), nhằm luật hoá Nghị quyết 42, bảo đảm không tạo khoảng trống pháp lý khi nghị quyết này hết hiệu lực. Để có thêm góp ý cho dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi), Tạp chí Nhà đầu tư đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia nhiều năm gắn bó với ngành ngân hàng cả trong nước và thế giới.

Empty

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính ngân hàng. Ảnh: Trọng Hiếu.

Tỷ lệ nợ xấu tăng cao trong báo cáo tài chính quý I/2023 của hầu hết các ngân hàng Việt Nam. Tình trạng này kéo dài từ năm tài chính 2022. Trước tiên xin ông cho biết nhận định về tình trạng nợ xấu ngành ngân hàng năm 2023?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Nợ xấu là vấn đề lớn mà nền kinh tế Việt Nam sẽ phải đối mặt trong năm 2023 khi mà người dân, doanh nghiệp phải chịu tác động tiêu cực cả từ bên ngoài và vấn đề nội tại bên trong. Số doanh nghiệp phá sản trong quý I/2023 tăng gấp đôi bình quân năm ngoái cảnh báo dấu hiệu tình trạng nợ xấu khó có thể sáng sủa được.

Chúng ta có thể tưởng tượng một cách đơn giản là ngành ngân hàng sống dựa trên sự tồn tại, phát triển của người dân, doanh nghiệp. Nay đời sống doanh nghiệp khó khăn sẽ dẫn tới tín dụng chậm lại, thu hồi nợ khó khăn hơn. Và vấn đề xử lý nợ xấu dường như chưa thể nhìn thấy ánh sáng phía cuối đường hầm.

Chính phủ đang trình Quốc hội Dự thảo Luật Các TCTD (sửa đổi), trong đó có chương riêng về xử lý nợ xấu, theo ông đây có phải cơ hội để giải toả nợ xấu? Ông có đề xuất gì bổ sung cho việc luật hoá Nghị quyết 42 sau 5 năm thí điểm?

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Trong bối cảnh Nghị quyết 42 sắp hết thời hạn, thời điểm hiện tại có thể cần có một nền tảng pháp lý cao hơn trong xử lý nợ xấu. Nghị quyết 42 đã chứng tỏ hiệu quả nhưng về tính pháp lý là chưa đủ, cần luật hoá, nên để nó trở thành một bộ phận trong các quy định về hoạt động ngân hàng.

Một trong những vướng mắc lớn nhất của nợ xấu đến thời điểm nay là vấn đề thi hành án. Hiện nay các chế tài để xử lý nợ xấu chưa đủ chặt chẽ và hiệu quả để các ngân hàng có thể xử lý dứt điểm các món nợ xấu. Một trong những vấn đề nổi cộm là chuyển nhượng tài sản bảo đảm còn rất khó khăn. Tôi đề xuất cần có một chương riêng về chuyển nhượng tài sản đảm bảo của khoản nợ. Các quy định phải được thiết kế hết sức thông thoáng để ngay cả các công chứng viên cũng phải hiểu điều đó.

Hiện nay để công chứng việc chuyển nhượng tài sản đảm bảo, đặc biệt là bất động sản rất khó khăn. Cần hiểu rằng, chỉ cần có hợp đồng thế chấp là đã đủ căn cứ mà không cần bất cứ hợp đồng nào khác đã có thể công chứng cho việc chuyển nhượng này. Hiểu một cách đơn giản là người đi vay tiền dùng tài sản đó để thế chấp cho khoản vay vì vậy khi không thể trả nợ thì phải chấp nhận bị thu hồi tài sản bảo đảm, hợp đồng thế chấp đã là nền tảng pháp lý để ngân hàng có thể tịch biên, thu hồi tài sản đảm bảo phục vụ mục đích xử lý nợ.

Ở Mỹ và một số nước phát triển hiện nay còn có hình thức bảo hiểm về quyền sở hữu bất động sản. Với loại bảo hiểm này, khi một người muốn mua 1 căn và muốn dùng căn nhà đó thế chấp ngân hàng thì việc đầu tiên là làm việc với hãng bảo hiểm. Hãng bảo hiểm sẽ qua điều tra căn nhà để xem tính pháp lý và trao đổi với cả bên bán nhà, cũng như bên mua nhà. Sau khi các vấn đề được giải quyết hãng bảo hiểm sẵn sàng bảo hiểm quyền sở hữu trên tài sản đó và người mua có thể tới ngân hàng vay tiền. Ngân hàng dựa vào chứng từ của hãng bảo hiểm để cho vay. Với cơ chế như thế khi đi vay mua nhà rất an toàn cho cả người mua, người bán và ngân hàng.

Hiện nay ở Việt Nam chưa có loại bảo hiểm về tài sản như trên nên chủ chủ đầu tư có không giao nhà đúng tiến độ, chậm trễ cũng không có hãng bảo hiểm đứng giữa để đền bù. Vì vậy, có thể chúng ta nên xem xét có một loại hình bảo hiểm sở hữu bất động sản tương tự như nhiều nước đang áp dụng.

Trong Nghị quyết 42 có chương về sàn giao dịch mua bán nợ. Sàn giao dịch này đã được thành lập nhưng còn hoạt động èo uột vì chưa phát triển thành sàn giao dịch nợ quốc gia. Cần nâng tầm sàn giao dịch mua bán nợ này lên, không chỉ mua bán nợ xấu mà còn cả nợ tốt. Ai cần tiền thì có thể bán nợ và người nào có tiền có thể mua nợ để làm tài sản. Sàn mua bán nợ cần có cơ sở pháp lý thông thoáng, đơn giản để tất cả các thành phần kinh tế đều có thể tham gia vào.

Và sắp tới, chúng ta tiến đến nền một nền kinh tế hiện đại hơn, có thể tính tới cơ chế đóng gói (chứng khoán hoá) các khoản nợ. Ở Mỹ, các món nợ có giá trị từ vài trăm nghìn USD đến vài triệu USD có thể được đóng gói thông qua một công ty trung gian, môi giới, đóng thành những gói hàng tỷ USD để bán. Khi giao dịch, người bán chịu trách nhiệm chuyển nhượng tài sản bảo đảm, phát hành chứng khoán khi món nợ là bất động sản. Bên trung gian, sau khi đóng gói có thể bán cho các nhà đầu tư gồm các quỹ bảo hiểm, quỹ hưu trí, công ty bảo hiểm..., tiền sẽ được các ngân hàng thu về. Điều này tạo ra vòng quay của đồng tiền nhanh hơn khi những món vay bất động sản là dài hạn.

Lãi suất đang duy trì ở mức cao, ngoài những yếu tố khách quan, một nguyên nhân được chú ý tới là tỷ lệ nợ xấu tăng cao. Ông đánh giá thế nào về nhận định này?

Ngân hàng là loại hình kinh doanh dựa trên nguyên tắc rủi ro cao thì lợi nhuận phải cao tức là khi kinh doanh ở môi trường rủi ro tăng cao thì phải tăng lãi suất. Lãi suất là phần bù trừ cho rủi ro, có thể coi là phần thưởng cho việc chấp nhận rủi ro.

Thực tế thì nợ xấu - thanh khoản - lãi suất luôn là một vòng luẩn quẩn. Sự thiếu hụt thanh khoản một phần đến từ nguyên nhân nợ xấu tăng cao, làm dòng tiền cho vay không trở lại với ngân hàng, buộc nhiều ngân hàng phải tăng huy động vốn với lãi suất cao để bù đắp thanh khoản.

Lãi suất huy động cao kéo theo lãi suất cho vay cao làm tê liệt nền kinh tế và đẩy nhiều doanh nghiệp vào tình trạng ngưng hoạt động hay phá sản. Cứ như thế vòng xoáy doanh nghiệp gặp khó khăn đưa đến nợ xấu và chậm trả nợ; nợ xấu và hoãn nợ dẫn đến tăng lãi suất để huy động vốn mới trả nợ cũ, đẩy lãi suất lên cao. Điểm cuối cùng của vòng xoáy này khủng hoảng và suy thoái xuất hiện.

Điều này cũng lý giải tại sao tăng trưởng tín dụng quý I/2023 rất thấp dù thanh khoản đã được cải thiện. Theo Thống đốc NHNN, tính đến ngày 25/4, tín dụng toàn nền kinh tế tăng 2,75% so với cuối năm 2022. Các doanh nghiệp hiện tại đang rất khó khăn để mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh, đặc biệt hoạt động xuất nhập khẩu, doanh nghiệp mất nhiều đơn đặt hàng. Bản thân ngân hàng, dù dư thừa vốn nhưng nếu cho vay mà dính vào nợ xấu thì có lẽ phương án không cho vay tốt hơn cả.

Vậy theo ông làm sao để giải bài toán nợ xấu thời điểm hiện tại ngoài những đề xuất trên?

Muốn giải quyết vấn đề nợ xấu thời điểm hiện tại cần phải có giải pháp tổng thể để vực dậy nền kinh tế, không chỉ từ 3 lĩnh vực gần gũi và có ảnh hưởng lớn tới ngành ngân hàng là chứng khoán, bất động sản, trái phiếu mà còn là sự ổn định của xuất nhập khẩu, cũng sự phát triển của các ngành kinh tế.

Thời điểm hiện tại, giảm lãi suất cũng chỉ có thể coi là giải pháp mang tính giai đoạn. Vấn đề là phải làm sao phục hồi nền kinh tế một cách toàn diện, khắc phục các đứt gẫy, khi các thị trường hồi phục dần, rủi ro nền kinh tế giảm thì lãi suất cũng sẽ duy trì mức thấp.

Hiện nay cơ quan quản lý đang đứng trước ngã ba đường, vừa phải quản lý về lãi suất, lại vừa phải đẩy mạnh tín dụng nhưng lại phải kiểm soát được rủi ro hệ thống.

Xin cảm ơn ông!

Nhằm góp ý, nâng cao chất lượng của Dự thảo Luật các TCTD sửa đổi, đặc biệt hành lang pháp lý cho vấn đề xử lý nợ xấu, ngày 17/05/2023 tại Hà Nội, Tạp chí Nhà đầu tư sẽ tổ chức Hội thảo "Vấn đề xử lý nợ xấu trong Luật Các TCTD (sửa đổi)".

Hội thảo có sự tham dự của đại diện lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước, các Uỷ ban Kinh tế, Pháp luật của Quốc hội, Toà án nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Hiệp hội Ngân hàng, Uỷ ban Giám sát tài chính quốc gia, các chuyên gia tài chính, chuyên gia pháp lý và các ngân hàng thương mại.

  • Cùng chuyên mục
Những dấu hỏi chờ giải đáp tại đại hội Chứng khoán TPS

Những dấu hỏi chờ giải đáp tại đại hội Chứng khoán TPS

Liên đới với nhóm Bamboo Capital sẽ là đề tài nóng được quan tâm tại cuộc họp ĐHĐCĐ thường niên 2025 của Chứng khoán TPS.

Tài chính - 09/06/2025 06:45

Gia tăng áp lực đáo hạn trái phiếu

Gia tăng áp lực đáo hạn trái phiếu

Sau giai đoạn lắng dịu, áp lực đáo hạn trái phiếu doanh nghiệp đang nóng trở lại trong tháng 5/2025, với nhiều doanh nghiệp đã hoàn thành trả nợ gốc lẫn lãi. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp chậm trả, đặt dấu hỏi về khả năng thực hiện nghĩa vụ nợ.

Tài chính - 08/06/2025 09:00

Cuộc chơi mới của HAGL

Cuộc chơi mới của HAGL

Xử lý được 2 nút thắt nợ và lỗ lũy kế, HAGL mạnh dạn đề ra chiến lược dài hơn cho 5 năm, mở thêm 2 mảng mới trồng dâu tằm và cà phê chè.

Tài chính - 07/06/2025 06:45

Chứng khoán Việt cán mốc 10 triệu tài khoản

Chứng khoán Việt cán mốc 10 triệu tài khoản

Việt Nam ghi nhận số lượng tài khoản chứng khoán tăng thêm nhiều trong tháng 4 và 5, thời điểm diễn ra biến cố thuế quan khiến thị trường biến động mạnh.

Tài chính - 06/06/2025 21:45

Nhiều doanh nghiệp địa ốc trả cổ tức cao

Nhiều doanh nghiệp địa ốc trả cổ tức cao

Việc chia cổ tức bằng tiền cao, kết hợp kỳ vọng vào sự hồi phục của nhóm ngành là động lực giúp nhiều mã cổ phiếu địa ốc tăng điểm tốt trong 1 tháng trở lại đây.

Tài chính - 06/06/2025 12:24

Bầu Đức khuyên giữ cổ phiếu HAGL thêm vài tháng nữa

Bầu Đức khuyên giữ cổ phiếu HAGL thêm vài tháng nữa

Ông Đoàn Nguyên Đức cho biết nếu thực hiện được phương án phát hành cổ phiếu hoán đổi nợ, HAGL sẽ được miễn, giảm khoảng 1.400 tỷ nợ và ghi nhận lợi nhuận.

Tài chính - 06/06/2025 11:17

HHS thành công huy động 800 tỷ, tiến tới hợp nhất CRV

HHS thành công huy động 800 tỷ, tiến tới hợp nhất CRV

CRV sở hữu nhiều dự án lớn bước vào giai đoạn hái quả ngọt, việc hợp nhất được giới phân tích kỳ vọng sẽ giúp HHS cải thiện tài chính, ghi nhận doanh thu và lợi nhuận tương lai.

Tài chính - 06/06/2025 10:40

TPBank liên tục lọt top bảng xếp hạng uy tín trong nước và quốc tế

TPBank liên tục lọt top bảng xếp hạng uy tín trong nước và quốc tế

Tiên phong theo số hóa, TPBank liên tục lọt top 10 trong các bảng xếp hạng trong nước và quốc tế về ngân hàng uy tín và tốt nhất Việt Nam theo bình chọn của khách hàng.

Tài chính - 05/06/2025 14:52

Ngân hàng Việt đang quan tâm thế nào đến sinh trắc học?

Ngân hàng Việt đang quan tâm thế nào đến sinh trắc học?

Từ nhiều năm nay, công nghệ sinh trắc học của ngành tài chính ngân hàng đã đạt được nhiều thành tựu vượt bậc nhằm đảm bảo an toàn và bảo mật cho các giao dịch tài chính cá nhân. TIN MỚI

Tài chính - 05/06/2025 13:55

Lãnh đạo KIDO tiết lộ tham vọng lớn với bất động sản

Lãnh đạo KIDO tiết lộ tham vọng lớn với bất động sản

Lãnh đạo KIDO đánh giá chính sách có nhiều tín hiệu lạc quan gỡ khó cho bất động sản, tạo thuận lợi cho tập đoàn phát triển dự án trên quỹ đất hiện hữu.

Tài chính - 05/06/2025 13:45

Gemadept sẽ tung nghìn tỷ mua lại cổ phiếu nếu giá giảm mạnh

Gemadept sẽ tung nghìn tỷ mua lại cổ phiếu nếu giá giảm mạnh

Khi giá cổ phiếu rớt về dưới 1,5 lần giá trị sổ sách, Gemadept sẽ thực hiện mua lại tối đa 21 triệu cổ phiếu để bảo vệ quyền lợi của công ty và cổ đông.

Tài chính - 05/06/2025 07:00

VPG làm ăn thế nào trước khi chủ tịch bị khởi tố?

VPG làm ăn thế nào trước khi chủ tịch bị khởi tố?

Dưới thời ông Nguyễn Văn Bình, bên cạnh lĩnh vực chế biến và kinh doanh khoáng sản, VPG còn là cái tên nổi bật trong mảng bất động sản với những bước đi ấn tượng, doanh thu thuần của công ty này có năm vượt 16.000 tỷ đồng.

Tài chính - 04/06/2025 12:28

 VN-Index có thể đạt 1.500 điểm

VN-Index có thể đạt 1.500 điểm

Ông Phan Dũng Khánh, Giám đốc Tư vấn Đầu tư Maybank Investment Bank cho rằng mức định giá của TTCK Việt Nam đang khá hấp dẫn và VN-Index có thể quay lại mức đỉnh lịch sử 1.500 điểm trong cuối năm nay.

Tài chính - 03/06/2025 16:52

GEG tăng mạnh, hàng chục triệu cổ phiếu thuộc TTC AgriS chờ bán ra

GEG tăng mạnh, hàng chục triệu cổ phiếu thuộc TTC AgriS chờ bán ra

TTC AgriS có kế hoạch thoái vốn khỏi Điện Gia Lai để tập trung cho hoạt động kinh doanh cốt lõi. Doanh nghiệp sở hữu hơn 56 triệu cổ phiếu GEG với giá gốc 13.300 đồng/cp.

Tài chính - 03/06/2025 13:11

Thị trường chứng khoán cần một 'cú hích' như thế nào?

Thị trường chứng khoán cần một 'cú hích' như thế nào?

Bà Trần Thị Khánh Hiền, Giám đốc Khối Nghiên cứu MBS đánh giá, dù còn nhiều thách thức từ bên ngoài nhưng ở trong nước, các chính sách hỗ trợ nền kinh tế tăng trưởng đang được triển khai quyết liệt, dòng tiền vào thị trường chứng khoán dồi dào cho thấy VN-Index sẽ có sức bật lên trong trung và dài hạn.

Tài chính - 03/06/2025 11:08

Gần 50% số tiền các ngân hàng cam kết cho dự án nhà ở xã hội đã được giải ngân

Gần 50% số tiền các ngân hàng cam kết cho dự án nhà ở xã hội đã được giải ngân

Trong tổng số khoảng 7.800 tỷ đồng các ngân hàng cam kết cho các dự án nhà ở xã hội được đưa vào danh mục, doanh số giải ngân đã đạt gần 50%, trong đó chủ yếu là các chủ đầu tư.

Tài chính - 03/06/2025 10:20