Triển vọng thu hút vốn FDI năm 2025

Vốn FDI toàn cầu

Theo báo cáo của Cơ quan Liên Hợp Quốc về thương mại và phát triển (UNCTAD), dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài toàn cầu giảm năm thứ hai liên tiếp trong năm 2024, niềm tin của nhà đầu tư đang lung lay với lo ngại rằng năm nay có thể còn tồi tệ hơn do các cuộc xung đột vũ trang, chiến tranh thương mại giữa một số cường quốc, chính quyền Mỹ áp dụng thuế đối ứng với nhiều nước, một số chuỗi cung ứng sản phẩm bị đứt gãy.

Căng thẳng địa chính trị và sự phân mảnh thương mại đã góp phần làm giảm đầu tư trong năm ngoái do tạo ra sự bất ổn, được Tổng thư ký UNCTAD, bà Rebeca Grynspan mô tả là “liều thuốc độc” đối với niềm tin của nhà đầu tư.

Góc nhìn từ trên cao của một trung tâm dữ liệu, FDI vào các lĩnh vực liên quan đến kinh tế số đang tăng nhanh nhưng tập trung cao độ 10 quốc gia.

Các giao dịch FDI không bao gồm một số nền kinh tế trung chuyển ở châu Âu, đã giảm 11%, cho thấy mức suy giảm đáng kể trong hoạt động đầu tư sản xuất thực tế, theo báo cáo ngày 19/6 của UNCTAD. “Chúng tôi còn lo ngại hơn nữa về bức tranh năm 2025... Chúng tôi đã cảm nhận rõ rằng hoạt động đầu tư đang bị đình trệ... Thuế quan đang ảnh hưởng tới tăng trưởng” - bà Grynspan nhấn mạnh rằng các nhà đầu tư đang ưu tiên quản lý rủi ro ngắn hạn thay vì đầu tư dài hạn.

Nếu bao gồm cả một số nền kinh tế trung chuyển ở châu Âu - những nước hoạt động như các trạm trung gian mà dòng vốn đầu tư chỉ tạm thời đi qua trước khi đến điểm đến cuối cùng - dữ liệu lại cho thấy FDI tăng 4%, đạt 1.500 tỷ USD.

Các nền kinh tế phát triển ghi nhận mức giảm mạnh trong đầu tư, với FDI tại châu Âu lao dốc tới 58%; tuy vậy vẫn có một số dấu hiệu phục hồi.

Bắc Mỹ ghi nhận mức tăng 23%, dẫn đầu là Mỹ, trong khi khu vực Đông Nam Á đạt mức FDI cao thứ hai trong lịch sử, tăng 10%, tương đương 225 tỷ USD. FDI ở Châu Phi tăng 75%.

Ấn Độ, vùng Vịnh và một số khu vực của Mỹ Latinh đạt mức tăng trương khá Vốn FDI khu vực ASEAN Đông Nam Á (ASEAN) vẫn là điểm nóng thu hút vốn đầu tư toàn cầu, với dòng vốn FDI đạt mức cao kỷ lục 230 tỉ USD trong năm 2023.

Vốn FDI khu vực ASEAN

Đông Nam Á (ASEAN) vẫn là điểm nóng thu hút vốn FDI toàn cầu, với dòng vốn FDI đạt mức cao kỷ lục 230 tỷ USD trong năm 2023.

Trong năm 2024, phần lớn vốn FDI tập trung ở lĩnh vực sản xuất của ASEAN, đặc biệt xe điện và điện tử giá trị gia tăng cao.

Yun Liu, nhà kinh tế ngân hàng HSBC cho biết, hoạt động sản xuất công nghiệp ở nhiều nước ASEAN phục hồi mạnh mẽ sau chu kỳ thương mại toàn cầu suy yếu trong giai đoạn từ cuối năm 2022 đến năm 2023.

Từ năm 2022 đến tháng 9-2023, lĩnh vực sản xuất của Indonesia trở thành điểm nóng, thu hút khoảng 94 tỉ đô la Mỹ vốn FDI, theo dữ liệu của GlobalData. Trong giai đoạn này, Trung Quốc, Đài Loan và Mỹ đóng góp phần lớn dòng vốn FDI chảy vào Indonesia.

Đội ngũ nghiên cứu FDI của GlobalData giải thích, căng thẳng Mỹ-Trung là nguyên nhân chính thúc đẩy vốn FDI tìm đến nền kinh tế lớn nhất Đông Nam Á.

Để giảm thiểu rủi ro, các công ty đa quốc gia đã theo đuổi chiến lược “Trung Quốc + 1” nhằm đa dạng hóa chuỗi cung ứng bên ngoài Trung Quốc. Chiến lược này giúp các nước ASEAN được hưởng lợi lớn.

Stephen Bates, người đứng đầu bộ tư vấn M&A của KPMG Singapore nhận định: “ASEAN tiếp tục là trung tâm sản xuất lớn đối với ngành sản xuất thiết bị điện và điện tử, thu hút vốn FDI đáng kể từ các tập đoàn công nghệ toàn cầu”, ông cho biết thêm, khu vực ASEAN đón nhận nhiều thỏa thuận FDI từ các nhà sản xuất linh kiện điện tử cho điện thoại thông minh (smartphone) và các thiết bị điện khác.

Ngoài ra, các nhà sản xuất ô tô cũng mở rộng dây chuyền lắp ráp và chuỗi cung ứng ở khu vực trong 3 năm qua. Dù căng thẳng địa chính trị dâng cao, các chuyên gia vẫn lạc quan về triển vọng lĩnh vực sản xuất của khu vực.

Yun Liu của HSBC lưu ý, lĩnh vực này vẫn còn nhiều dư địa phục hồi, vì vậy, sẽ tiếp tục tăng trưởng tích cực trong năm tới. Bates cho biết, dòng vốn FDI chảy vào mảng sản xuất điện tử giá trị gia tăng cao như bán dẫn và màn hình có thể thúc đẩy đổi mới và sự thịnh vượng kinh tế cho khu vực.

Trong khi đó, nền kinh tế số bùng nổ và các cam kết khí hậu của ASEAN đã thúc đẩy các khoản đầu tư lớn vào không gian hạ tầng số hóa và bền vững của khu vực, như các dự án trung tâm dữ liệu, mạng lưới 5G, tòa nhà xanh và giao thông thân thiện với môi trường.

Chuyên gia Bates của KPMG lưu ý, các nước ASEAN đang tích cực xúc tiến các thỏa thuận đối tác công tư, vốn đã chứng minh tính hiệu quả trong việc thu hút vốn tư nhân và tăng tốc phát triển hạ tầng khắp khu vực.

Dữ liệu từ hãng nghiên cứu thị trường tư nhân Preqin cho thấy, trong giai đoạn từ năm 2021 đến quí 4-2024, có 354 thương vụ đầu tư được ghi nhận trong lĩnh vực hạ tầng của ASEAN với tổng giá trị 46,3 tỉ USD.

Trong giai đoạn này, các dự án năng lượng tái tạo chiếm khoảng 50% số vốn đầu tư nói trên. Gerald Minjoot, nhà phân tích của Preqin cho biết, cam kết khí hậu của các nước ASEAN đã hỗ trợ quan trọng đối với tăng trưởng năng lượng tái tạo trong khu vực.

Nhìn về tương lại, Bates cho biết, lĩnh vực hạ tầng của ASEAN có tiềm năng mạnh mẽ nhờ tốc độ đô thị hóa nhanh chóng, thu nhập của tầng lớp trung lưu ngày càng tăng và các sáng kiến nhằm tăng cường kết nối. Chuyên gia này xác định hạ tầng số hóa và bền vững là những mục tiêu trọng tâm của nhà đầu tư nước ngoài, với các thỏa thuận đối tác công tư sẽ đóng vai trò chủ chốt trong việc tài trợ cho những dự án quy mô lớn. Đối với lĩnh vực bất động sản, Việt Nam là điểm đến vốn FDI dẫn đầu khu vực.

Dữ liệu của GlobalData cho thấy, từ năm 2022 đến tháng 9-2024, ngành bất động sản và xây dựng của Việt Nam thu hút khoảng 8 tỉ USD vốn FDI. Đội ngũ nghiên cứu của GlobalData cho biết, sự ổn định chính trị, tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, chi phí lao động cạnh tranh và số lượng hiệp định thương mại gia tăng là những yếu tố thúc đẩy vốn FDI chảy vào lĩnh vực bất động của Việt Nam.

Triển vọng FDI năm 2025

Chính phủ vừa ban hành Nghị quyết số 226 về mục tiêu tăng trưởng các ngành, lĩnh vực, địa phương và các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để bảo đảm tăng trưởng cả nước năm nay đạt 8,3- 8,5%.

Theo đó, một trong những nội dung quan trọng ở nghị quyết này là Chính phủ phấn đấu tốc độ tăng trưởng GDP năm 2025 đạt 8,3-8,5%. Đồng thời, đạt tốc độ tăng CPI bình quân năm dưới 4,5%. Tổng đầu tư toàn xã hội năm 2025 tăng 11-12%; huy động và thực hiện vốn đầu tư toàn xã hội trong 6 tháng cuối năm khoảng 2,8 triệu tỷ đồng. Thu hút vốn đầu tư tư nhân khoảng 1,5 triệu tỷ đồng; vốn FDI đăng ký trên 18 tỷ USD, vốn FDI thực hiện khoảng 16 tỷ USD; vốn đầu tư thực hiện từ các nguồn khác khoảng 165.000 tỷ đồng.

Theo một báo cáo gần đây của Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Mỹ (SIA), các doanh nghiệp, nhà cung ứng của chuỗi tập trung chủ yếu tại Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc. Sự khác biệt về nguồn nhân lực và tài chính giữa các giai đoạn sản xuất khác nhau là một đặc điểm nổi bật của ngành công nghiệp bán dẫn.

Thông qua sự khác biệt, các doanh nghiệp được thực hiện các nhiệm vụ mà họ làm tốt nhất, giao phần còn lại cho các công ty khác được trang bị tốt hơn cho công việc đó, từ đó đạt được lợi thế cạnh tranh.

Những công đoạn đòi hỏi năng lực chất xám cao như thiết kế, R&D tập trung ở các nước phát triển, trong khi giai đoạn lắp ráp, kiểm thử và đóng gói lại yêu cầu số lượng lao động nhiều hơn trong khi kỹ năng kỹ thuật ít hơn dành cho các nước khác.

Tuy nhiên theo SIA, mô hình này đang có sự thay đổi nhờ những tiến bộ trong công nghệ đóng gói, mở ra cơ hội cho nhiều DN khi yêu cầu về số lượng lao động lành nghề ở giai đoạn cuối trong dây chuyền sản xuất sẽ gia tăng.

Theo WB, Việt Nam là một trong những quốc gia hàng đầu về vi mạch điện tử, tập trung ở những hoạt động lắp ráp, kiểm thử và đóng gói, đem lại giá trị gia tăng thấp.

Với việc chuỗi giá trị của ngành bán dẫn đã vượt mốc 1.000 tỷ USD, Việt Nam có tiềm năng và chắc chắn không muốn bỏ lỡ cơ hội để mở rộng, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị này trong tương lai.

Với vị trí, vị thế chiến lược và ngày càng được củng cố, Việt Nam đã nhanh chóng trở thành điểm đến yêu thích và phù hợp với các “ông lớn” trong ngành. Năm 2024, doanh thu ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam ước đạt 18,23 tỷ USD. Tham gia vào các công đoạn cuối của quy trình, Việt Nam được biết đến là trạm phục vụ cho các tập đoàn lớn như Intel, Samsung và Hana Micron.

Theo số liệu năm 2023, Việt Nam đã trở thành nhà xuất khẩu bán dẫn lớn thứ ba của Mỹ với giá trị lên đến 562 triệu USD, chỉ đứng sau Malaysia và Đài Loan.

Tiềm năng để Việt Nam tiếp tục trở thành “công xưởng” của thế giới vẫn còn, tuy nhiên nếu muốn thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, chúng ta cần phải tham gia sâu vào các hoạt động giàu chất xám và mang lại nhiều giá trị gia tăng hơn.

Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 đã phần nào định hướng rõ ràng kế hoạch đưa Việt Nam trở thành trung tâm hàng đầu về bán dẫn.

Xác định có ít nhất 300 doanh nghiệp thiết kế, 3 nhà máy chế tạo chip bán dẫn, 20 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn đến năm 2050, Chính phủ kỳ vọng khai thác đồng thời thế mạnh sẵn có cũng như xây dựng nền tảng để đưa đất nước lên một vị thế mới, có thể làm chủ nghiên cứu và chủ động phát triển trong lĩnh vực bán dẫn.

Trong những năm qua, Việt Nam vẫn đang nỗ lực xây dựng một môi trường đầu tư hấp dẫn, trong đó, các ngành công nghiệp công nghệ cao được xem là yếu tố then chốt trong chiến lược phát triển bền vững và gia tăng sức cạnh tranh toàn cầu.

Khuyến nghị với cộng đồng doanh nghiệp

Được đánh giá là hạt nhân của ngành công nghiệp điện tử, doanh thu ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu đã tăng 14% mỗi năm từ năm 2001 - 2021.

Để nắm bắt và hiện thực hóa các cơ hội trong tương lai, Việt Nam đã lên kế hoạch và đã triển khai nhiều nội dung cốt lõi như hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù, đồng bộ cơ sở vật chất, hạ tầng cho ngành.

Tại hội nghị Phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp bán dẫn, các đại biểu cho biết Việt Nam cần triển khai các ưu tiên này một cách nhanh chóng.

Trong bối cảnh các quy định trong nước liên tục được cập nhật để hỗ trợ ngành công nghiệp đầy triển vọng này, Deloitte khuyến nghị các doanh nghiệp, nhà đầu tư theo dõi sát sao những chuyển động, diễn biến trong nước, đặc biệt về mặt pháp lý.

Hiện tại, Việt Nam vẫn đang cam kết với OCED nhằm thực hiện những yêu cầu của Trụ cột 2, bên cạnh đó phát triển song song các chính sách hỗ trợ các nhà đầu tư mới.

Đây là một trong những động thái của Việt Nam dành cho các doanh nghiệp công nghệ cao, những doanh nghiệp vừa là đối tượng của Trụ cột 2 nhưng vẫn được ưu tiên đầu tư.

Song song, công tác rà soát, đánh giá các bộ luật, nghị định, thông tư hướng dẫn để giảm thiểu công tác hành chính, hay đề án sắp xếp, tinh gọn bộ máy của Chính phủ là những điểm đáng lưu tâm với mục tiêu nâng cao năng lực quản lý, năng suất lao động cho cơ quan nhà nước.

Trong giai đoạn này, cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài cần liên tục cập nhật động thái, chính sách mới của nhà nước, đồng thời tham khảo kinh nghiệm, ý kiến của các đơn vị tư vấn nhằm có sự chuẩn bị kỹ lưỡng nhất trong việc sẵn sàng nắm bắt, tận dụng cơ hội.

Một trong những vấn đề trọng tâm của ngành công nghiệp bán dẫn nói riêng và công nghệ cao nói chung là sự thiếu hụt về nhân sự chất lượng cao. Theo báo cáo của Deloitte về sự thiếu hụt nhân tài ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu, hơn một triệu nhân sự tay nghề cao sẽ cần được bổ sung nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành đến năm 2030.

Việt Nam hiện chỉ có khoảng 5.000 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn, chênh lệch nhiều so với nhu cầu 50.000 kỹ sư vào năm 2030 để đáp ứng nhu cầu dự kiến, trong đó bao gồm 15.000 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn.

Cũng theo báo cáo của Deloitte, các doanh nghiệp bán dẫn cần nhận thức rằng họ không chỉ cạnh tranh với nhau để thu hút nhân tài. Vấn đề thiếu hụt nhân lực đang trải dài trên toàn ngành Công nghệ, Truyền thông, Viễn thông, nơi tình trạng chảy máu chất xám ra nước ngoài đã không còn lạ lẫm.

Bức tranh nhân sự trong ngành công nghiệp bán dẫn đã thay đổi rất nhiều so với 2-3 năm trước khi số lượng, chất lượng nhân sự và kỹ năng cần được hỗ trợ, đầu tư thay đổi nhanh chóng trong cả ngắn hạn và dài hạn.

Đứng trước thực tế này, doanh nghiệp cần đánh giá lại chiến lược thu hút nhân tài, tận dụng tối đa mối quan hệ với các đối tác, cơ sở giáo dục, đào tạo. Trên hết, tổ chức phải xác định được khả năng hiện tại và mục tiêu tương lai, từ đó có một kế hoạch nhân sự phù hợp nhằm phát triển và tạo dựng lợi thế bền vững trong ngành nghề.