Tín dụng xanh hỗ trợ xanh hóa ngành năng lượng tại Việt Nam

Trong bối cảnh chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu, ngành năng lượng đang được định hướng mạnh mẽ theo hướng phát triển bền vững và giảm các-bon. Thời gian qua, Đảng, Quốc hội, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng về phát triển ngành năng lượng như Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia (Quy hoạch điện VIII), cùng các cam kết của Việt Nam tại COP26 về đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050….

Gần đây nhất, Nghị quyết số 70-NQ/TW của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 thể hiện tầm tư duy chiến lược, hướng tới một nền năng lượng bền vững, thông minh, cạnh tranh, hiện đại ngang tầm thế giới; thể hiện quan điểm xuyên suốt, nhất quán của Việt Nam về giảm điện than, phát triển mạnh năng lượng tái tạo, năng lượng mới, điện khí, điện hạt nhân, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nội địa hóa thiết bị, đồng thời thúc đẩy vai trò của khu vực tư nhân trong phát triển năng lượng.

Ngành ngân hàng là một trong những kênh cung ứng vốn quan trọng góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, đã nhận thức sâu sắc vai trò hỗ trợ chuyển đổi mô hình tăng trưởng nền kinh tế, xanh hóa các ngành/lĩnh vực trọng tâm. Thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã chủ động, tích cực triển khai các giải pháp đồng bộ để hướng dòng vốn tín dụng đầu tư vào các dự án xanh, thân thiện với môi trường, trong đó có các dự án năng lượng tái tạo, cụ thể:

Một là, NHNN đã sớm xây dựng và triển khai Kế hoạch hành động của ngành ngân hàng thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh qua từng giai đoạn, Đề án phát triển ngân hàng xanh; lồng ghép các định hướng hoạt động ngân hàng xanh, tín dụng xanh tại Chiến lược phát triển ngành ngân hàng, Đề án cơ cấu lại các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu. Trong đó, NHNN yêu cầu hệ thống các TCTD thực hiện mục tiêu tăng hiệu quả phân bổ nguồn vốn tín dụng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội để góp phần chuyển đổi nền kinh tế sang hướng tăng trưởng xanh, phát thải các-bon thấp, thích ứng với biến đổi khí hậu; tăng tỷ trọng vốn tín dụng ngân hàng đầu tư vào năng lượng tái tạo, năng lượng sạch, các ngành sản xuất và tiêu dùng ít các-bon.

Hai là, NHNN thường xuyên rà soát, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn về hoạt động cấp tín dụng của tổ chức tín dụng đối với khách hàng nhằm khuyến khích khách hàng nâng cao trách nhiệm bảo vệ môi trường, phù hợp với xu hướng tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, như ban hành Thông tư số 17/2022/TT-NHNN ngày 23/12/2022 yêu cầu các TCTD thực hiện quản lý rủi ro về môi trường khi cấp tín dụng cho các dự án đầu tư thuộc nhóm có tác động xấu tới môi trường theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường 2020, nâng cao chất lượng tín dụng, an toàn và hiệu quả hoạt động kinh doanh ngân hàng, tiệm cận dần với thông lệ quốc tế.

Mới đây, NHNN đã có Công văn số 7247/NHNN-TD ngày 20/8/2025 chỉ đạo các TCTD thực hiện Chỉ thị số 20/CT-TTg ngày 12/7/2025 của Thủ tướng Chính phủ về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, theo đó NHNN yêu cầu các TCTD tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định nội bộ quản lý rủi ro về môi trường trong hoạt động cấp tín dụng theo quy định tại Thông tư số 17/2022/TT-NHNN; nghiên cứu, tiếp tục hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ theo hướng bổ sung tiêu chí chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường của khách hàng nhằm nâng cao trách nhiệm, khuyến khích khách hàng tích cực áp dụng các biện pháp bảo vệ môi trường theo quy định.

Ba là, NHNN chỉ đạo các TCTD thúc đẩy hoạt động tín dụng xanh, thống kê về hoạt động tín dụng xanh. Là một trong các ngân hàng trung ương có hướng dẫn thống kê tín dụng xanh sớm nhất tại khu vực ASEAN, từ năm 2017, NHNN đã có văn bản hướng dẫn, chỉ đạo các TCTD cấp tín dụng cho các 12 lĩnh vực xanh, trong đó có lĩnh vực Năng lượng tái tạo.

Vừa qua, ngay khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 21/2025/QĐ-TTg ngày 4/7/2025 quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án thuộc Danh mục phân loại xanh, NHNN đã ban hành Công văn số 7248/NHNN-TD ngày 20/8/2025 hướng dẫn các TCTD thực hiện cấp tín dụng xanh theo Danh mục phân loại xanh mới của quốc gia, với các nội dung trọng tâm:

(i) Các TCTD tập trung ưu tiên bố trí nguồn vốn hợp lý để cấp tín dụng cho khách hàng thực hiện các dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh, các dự án/phương án sản xuất, kinh doanh có lợi ích về môi trường, bảo vệ môi trường, đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính…, góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030;

(ii) Khuyến khích các TCTD có chính sách ưu đãi riêng, phù hợp với năng lực, điều kiện cho các khoản cấp tín dụng thực hiện dự án thuộc Danh mục phân loại xanh.

(iii) Các TCTD đơn giản hóa quy trình, thủ tục cấp tín dụng, tăng cường tư vấn, hướng dẫn, hỗ trợ khách hàng để tạo điều kiện tiếp cận nguồn vốn tín dụng xanh.

Như vậy, so với 12 danh mục xanh do NHNN hướng dẫn năm 2017, các lĩnh vực xanh theo Quyết định 21/2025/QĐ-TTg đã được mở rộng về các loại hình dự án trong từng ngành/lĩnh vực xanh với các tiêu chí kỹ thuật về môi trường cụ thể với 45 loại hình dự án đầu tư thuộc 07 lĩnh vực: NLTT (10), GTVT (3), Xây dựng (2), Tài nguyên nước (3), NLTS và bảo tồn Đ DSH (12), CN chế biến chế tạo (6). Riêng đối với lĩnh vực năng lượng đã mở rộng hoạt động cấp tín dụng xanh đối với 10 loại hình dự án đầu tư để thực hiện các mục tiêu bảo vệ môi trường như phát triển NLTT, tiết kiệm năng lượng, ngăn chặn và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Bốn là, NHNN đã tăng cường hợp tác quốc tế nhằm đẩy mạnh huy động nguồn lực cho tăng trưởng xanh. Trong bối cảnh cần huy động nguồn lực từ các tổ chức tài chính quốc tế, đặc biệt là các ngân hàng phát triển đa phương (MDBs), thời gian qua, NHNN đã chủ động, tích cực trao đổi, làm việc với các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), Ngân hàng Phát triển Cơ sở Hạ tầng Châu Á (AIIB), Cơ quan Phát triển Pháp (AFD), Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JBIC), các ngân hàng nước ngoài… nhằm huy động nguồn lực hỗ trợ của các tổ chức này cho tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, nghiên cứu, xây dựng và đề xuất cơ chế phối hợp, triển khai phù hợp với tình hình, xu hướng mới.

Năm là, NHNN phối hợp với các tổ chức quốc tế triển khai các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật, các hoạt động đào tạo và bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng quản trị, điều hành nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngân hàng về tín dụng, ngân hàng xanh.

Kết quả, với việc triển khai đồng bộ các giải pháp trên của NHNN từ năm 2015 đến nay cho thấy những kết quả tích cực trong hoạt động tín dụng xanh:

(1) Các TCTD ngày càng chủ động và quyết tâm trong thực hiện tín dụng xanh, ngân hàng xanh, từng bước tiệm cận các chuẩn mực và thông lệ quốc tế; đã lồng ghép mục tiêu tăng trưởng xanh vào Chiến lược, Kế hoạch phát triển kinh doanh của tổ chức, đa dạng hóa nguồn lực và đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển các sản phẩm tín dụng xanh; đồng thời, từng bước thiết lập hệ thống quản trị và thực hiện quản lý rủi ro môi trường – xã hội trong hoạt động cấp tín dụng; tăng cường hợp tác quốc tế và chú trọng đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ ngân hàng về các vấn đề ESG, tài chính xanh, ngân hàng xanh và phát triển bền vững.

(2) Đến 30/6/2025 dư nợ tín dụng xanh của hệ thống đạt trên 736 nghìn tỷ đồng, tăng 8,35% so với cuối năm 2024, chiếm tỷ trọng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm hơn 39%) và nông nghiệp xanh (trên 26%).

Đối với lĩnh vực NLTT, năng lượng sạch, hiện dư nợ cho vay đạt gần 290.000 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng cao nhất (39%) trong tổng dư nợ tín dụng xanh, có tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân giai đoạn 2017 - nay đạt khoảng 150%, cao hơn tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh (21,2%) cho thấy các TCTD đã quan tâm, dành nguồn vốn để cho vay lĩnh vục này.

Nhiều TCTD đã tích cực hợp tác với các tổ chức quốc tế triển khai các sản phẩm tín dụng xanh dành riêng cho lĩnh vực năng lượng như: Vietcombank hợp tác với Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) triển khai Hợp đồng tài trợ vốn 300 triệu USD để hỗ trợ dự án năng lượng tái tạo; VietinBank hợp tác với MUFG tại Hội nghị COP28 thu xếp 1 tỉ USD cho các dự án phát triển bền vững; HSBC cung cấp khoản vay 593 tỉ đồng cho Leader Energy Holding Berhad (Malaysia) nhằm tái cấp vốn cho nhà máy điện mặt trời Vĩnh Hảo 6 tại Bình Thuận với công suất 50MW; cùng với đó các TCTD cũng triển khai các sản phẩm tín dụng đối với điện mặt trời áp mái như Chương trình thẻ xanh cho gia đình Việt (HDbank), Chương trình hỗ trợ khách hàng mua điện mặt trời BigK (BIDV), Năng lượng mặt trời tươi (VPB)…. Bên cạnh đó, các TCTD cũng đã đa dạng hóa huy động nguồn vốn đầu vào với chi phí hợp lý để tài trợ cho các dự án NLTT như sản phẩm tiền gửi xanh, phát hành trái phiếu xanh.

Khó khăn, thách thức: Bên cạnh kết quả đạt được, hoạt động tín dụng xanh nói chung và tín dụng cho đối với lĩnh vực năng lượng xanh vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn, thách thức:

(i)  Khó khăn trong quá trình thẩm định, đánh giá hiệu quả các dự án xanh trong lĩnh vực năng lượng:

Các dự án trong lĩnh vực năng lượng phải tuân thủ quy hoạch ngành, có tính chất kỹ thuật, các thủ tục pháp lý liên quan đến hồ sơ đất đai và cấp phép của nhiều dự án điện mặt trời, điện gió vẫn chưa rõ ràng và đồng bộ. Thực tế cho thấy, vẫn còn hiện tượng có dự án phải dừng hoạt động do các sai phạm trong quy hoạch đất đai, thủy lợi, quốc phòng, ảnh hưởng đến dòng tiền, nguồn tiền trả nợ ngân hàng của các chủ đầu tư.

Tài sản bảo đảm đối với các dự án điện mặt trời chủ yếu là hệ thống thiết bị, nguồn thu … Đây là khó khăn đối với các TCTD khi thực hiện xử lý tài sản để thu hồi nợ nếu rủi ro xảy ra do kém thanh khoản của các TSBĐ này.

Sự phát triển mạnh mẽ của các nguồn NLTT trong thời gian qua đã tạo áp lực lên hệ thống truyền tải. Các khu vực có tiềm năng lớn như Khánh Hòa, Lâm Đồng (trên địa bàn các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận cũ) lại thiếu lưới điện truyền tải đồng bộ, dẫn đến tình trạng quá tải và giảm hiệu quả khai thác, chậm trễ trong việc nâng cấp lưới điện quốc gia khiến các dự án không thể phát hết công suất; ảnh hưởng tới doanh thu cũng như khả năng trả nợ của khách hàng.

(ii) Các dự án năng lượng tái tạo tiềm ẩn rủi ro phát điện ngày càng tăng theo thời gian vận hành do hiệu suất suy giảm, chi phí vận hành bảo dưỡng tăng, các hỏng hóc trục trặc sẽ có khả năng xảy ra nhiều hơn, đòi hỏi TCTD cần quản lý sát sao trong quá trình cấp tín dụng…

(iii) Các dự án đầu tư năng lượng tái tạo có thời gian hoàn vốn đầu tư dài (khoảng 10-15 năm), trong khi đó, ngoài nguồn vốn từ các tổ chức quốc tế cho vay ủy thác qua NHTM, nguồn vốn cho vay mà các NHTM cho vay đối với các dự án này là nguồn vốn thông thường hiện nay chủ yếu là vốn ngắn hạn, áp lực cho các TCTD khi cân đối để đảm bảo tuân thủ quy định tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn.

Giải pháp tăng cường tín dụng xanh, tín dụng cho lĩnh vực năng lượng xanh

Về phía NHNN:

Trên cơ sở bám sát các mục tiêu về phát triển kinh tế xã hội, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và Nghị quyết 70-NQ/TW của Bộ Chính trị, NHNN sẽ tiếp tục tập trung thực hiện các giải pháp để thúc đẩy hoạt động tín dụng xanh nói chung và tín dụng xanh trong lĩnh vực năng lượng nói riêng, cụ thể:

Điều hành chính sách tín dụng phù hợp mục tiêu tăng trưởng kinh tế, chỉ đạo các TCTD hướng tín dụng vào các lĩnh vực sản xuất kinh doanh, lĩnh vực ưu tiên và các động lực tăng trưởng nền kinh tế theo chủ trương của Chính phủ; đáp ứng nhu cầu vốn của doanh nghiệp để phát triển sản xuất kinh doanh, hỗ trợ chuyển đổi xanh, phát triển bền vững.

Tiếp tục rà soát, hoàn thiện các văn bản pháp lý về cấp tín dụng để tạo thuận lợi cho các TCTD trong cho vay khách hàng. Để hỗ trợ khách hàng vay vốn thực hiện các dự án xanh, trong đó có NLTT, trong năm 2025, NHNN sẽ trình Chính phủ ban hành chính sách Nhà nước hỗ trợ lãi suất 2%/năm cho các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế tư nhân, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh khi vay vốn NHTM để thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG) theo hướng đổi mới phương thức hỗ trợ, đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp phân quyền mạnh cho địa phương để đảm bảo triển khai hiệu quả chính sách hỗ trợ của Nhà nước.

Tích cực đàm phán, tìm kiếm các nguồn tài trợ từ các tổ chức ở trong và ngoài nước để tiếp nhận các hỗ trợ về tài chính, hỗ trợ kỹ thuật để triển khai các hoạt động về tài chính xanh, ngân hàng xanh, đặc biệt là nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ ngân hàng về ngân hàng xanh – tín dụng xanh, biến đổi khí hậu.

Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền trong ngành ngân hàng nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết cho cán bộ ngân hàng, khách hàng về tăng trưởng xanh, sản xuất và tiêu dùng bền vững.

Về phía các Bộ, Ngành, cơ quan liên quan:

Để nguồn vốn tín dụng ngân hàng tiếp tục phát huy hiệu quả trong quá trình chuyển đổi xanh nền kinh tế, xanh hóa lĩnh vực năng lượng, cần sự phối hợp đồng bộ về hoàn thiện thể chế, chính sách phát triển NLTT, sử dụng hiệu quả năng lượng, trong đó NHNN đề nghị các các Bộ, Ngành, cơ quan liên quan:

Đảm bảo tính ổn định, đồng bộ trong công tác xây dựng chiến lược, quy hoạch phát triển năng lượng, đặc biệt các chính sách về NLLT cần gắn kết với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và các ngành khác;

Phát triển thị trường trái phiếu xanh, thị trường các-bon trong nước nhằm tạo kênh huy động vốn cho các chủ đầu tư có thêm nguồn lực triển khai các dự án xanh;

Nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách huy động tối đa các nguồn vốn đầu tư tư nhân, đầu tư nước ngoài vào các dự án trong lĩnh vực năng lượng; hỗ trợ các TCTD được tiếp cận các nguồn vốn dài hạn, ưu đãi, nhất là huy động nguồn lực quốc tế để có điều kiện cung cấp các khoản tín dụng với thời hạn dài và lãi suất ưu đãi cho các ngành/lĩnh vực xanh;

Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm thời gian thực hiện, chi phí tuân thủ và điều kiện kinh doanh, tạo môi trường thuận lợi trong đầu tư, kinh doanh, xây dựng, vận hành các dự án năng lượng.

(*) Bà Phạm Thị Thanh Tùng – Phó Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam

Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức Hội thảo ‘Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị’

Nhằm góp phần tuyên truyền, làm rõ định hướng phát triển năng lượng xanh, chuyển đổi năng lượng xanh, bền vững theo Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị, và mục tiêu Net Zero năm 2050, ngày 30/10 tại Hà Nội, Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức Hội thảo “Chuyển đổi năng lượng xanh nhìn từ Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị”.

Sự kiện là diễn đàn để các doanh nghiệp, ngân hàng thương mại, nhà đầu tư chia sẻ chiến lược về phát triển năng lượng xanh, chuyển đổi năng lượng xanh, đề xuất các chính sách nhằm phát triển bền vững lĩnh vực này.

Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo các Ban, Bộ, ngành trung ương, chuyên gia kinh tế - tài chính, lãnh đạo các ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, cùng các nhà đầu tư, doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng.