Khuyến khích người tiêu dùng lấy hóa đơn: Thúc đẩy tăng thu và lan tỏa xã hội

Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) sẽ được Quốc hội thảo luận và xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 10, trong đó, có một đề xuất được dư luận quan tâm là: Sử dụng nguồn kinh phí được ngân sách nhà nước đảm bảo hàng năm bằng 0,1% trên tổng số thu thuế giá trị gia tăng (GTGT) nội địa của năm trước liền kề để triển khai các biện pháp khuyến khích người tiêu dùng (NTD) lấy hóa đơn khi mua hàng hóa, dịch vụ và khen thưởng NTD tố giác cơ sở kinh doanh không lập và giao hóa đơn điện tử.

Theo ông Lê Văn Hải, Phó Ban Pháp chế, Cục Thuế (Bộ Tài chính), đây không chỉ là một đề xuất quản lý thuế đơn thuần, mà còn là sáng kiến hướng đến văn hóa tuân thủ pháp luật tự giác, minh bạch trong kinh doanh và bảo vệ quyền lợi NTD, bảo đảm nguồn thu cho ngân sách.

Theo kinh nghiệm quốc tế, các chương trình khuyến khích lấy hóa đơn giúp giảm thất thu GTGT đáng kể, đặc biệt ở khối doanh nghiệp nhỏ, hộ kinh doanh và dịch vụ nhỏ lẻ.

Ở Việt Nam, nơi mà hàng triệu giao dịch bán lẻ, ăn uống, vận tải, và dịch vụ vẫn diễn ra mà chưa có hóa đơn đầy đủ, việc tạo động lực cho người mua chủ động lấy hóa đơn sẽ trực tiếp làm tăng doanh thu kê khai.

Bên cạnh đó, Nhà nước quản lý được không chỉ thuế GTGT, mà còn thuế thu nhập doanh nghiệp, các loại thuế khác liên quan trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Mặt khác, khi NTD tích cực lấy hóa đơn, người bán buộc phải xuất hóa đơn để duy trì uy tín và mối quan hệ với khách hàng. Đây là một phương pháp tự nhiên, nhẹ nhàng, nhưng vô cùng hiệu quả, giúp chuyển đổi thị trường từ “giao dịch ngầm” sang “giao dịch minh bạch”.

Đối với người bán, doanh nghiệp, hộ kinh doanh sẽ nhận thấy rằng xuất hóa đơn là lợi ích lâu dài: bảo vệ quyền lợi hợp pháp của chính mình và NTD, nâng cao uy tín thương hiệu và mở rộng cơ hội kinh doanh.

Ngành Thuế dự kiến, với việc bỏ ra khoản kinh phí bằng 0,1% trên tổng số thu thuế GTGT nội địa của năm trước liền kề để triển khai các biện pháp khuyến khích NTD lấy hóa đơn khi mua hàng hóa, dịch vụ sẽ tăng số lượng hóa đơn xuất ra từ 10 - 25% trong lĩnh vực bán lẻ và dịch vụ nhỏ.

Cùng với đó, góp phần tăng thu ngân sách: ngay cả khi tăng chỉ 2% doanh thu kê khai, giá trị bổ sung lên đến hàng nghìn tỷ đồng, vượt xa chi phí 0,1% khoản trích theo đề xuất tại dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Đặc biệt, thông qua đó, nâng cao tính tự giác và tuân thủ tự nguyện: người dân sẽ dần hình thành thói quen yêu cầu hóa đơn, giảm giao dịch “chui”. Hỗ trợ chuyển đổi hộ từ khoán sang kê khai: chuẩn hóa hành vi giao dịch giúp các hộ kinh doanh thích ứng nhanh với luật mới từ 01/01/2026.

“Có thể nói, khoản 0,1% này không phải là chi tiêu thuần túy, mà là một khoản đầu tư chiến lược - tuy nhỏ, nhưng hiệu quả, có khả năng tác động lan tỏa đến toàn bộ nền kinh tế…”- ông Hải khẳng định.

Theo các chuyên gia, Luật Quản lý thuế từ trước đến nay thường được hiểu là công cụ bắt buộc, xử lý các hành vi vi phạm; việc tạo nguồn 0,1% sẽ chuyển hóa chính sách thuế thành công cụ khuyến khích, đặt người nộp thuế ở trung tâm. Khi đó, quyền lợi người nộp thuế được bảo vệ và minh bạch, người nộp thuế sẽ được hưởng lợi từ các chương trình khuyến khích, tham gia các chương trình quay thưởng hóa đơn điện tử, và nhận phần thưởng hợp pháp nếu trúng thưởng. Bên cạnh đó, mọi thông tin về chương trình, kết quả quay thưởng và cơ chế sử dụng nguồn tiền trích này đều phải được công khai, minh bạch và Cục Thuế - sẽ phải là đơn vị chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện hiệu quả, minh bạch, đúng mục đích và có khả năng kiểm toán hàng năm.