Giá nhà ở xã hội vượt quá mức thu nhập của người lao động

Ngày 24/5, tiếp tục chương trình Kỳ hợp Thứ 9 Quốc hội khóa XV, các đại biểu quốc hội (ĐBQH) đã thảo luận tại hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội.

Giá không phù hợp với số đông người lao động

Một trong các vấn đề được các ĐBQH đưa ra ý kiến là về giá bán, giá thuê mua NOXH.

ĐBQH Tạ Văn Hạ (Quảng Nam) nhìn nhận nhu cầu nhà ở xã hội ngày một tăng song điều kiện đáp ứng còn hạn chế, ông chỉ ra giá nhà ở xã hội (NOXH) vẫn còn cao so với đối tượng được mua NOXH. Ông nói:”NOXH có giá 25 triệu đồng/m2, đây là mức cao với người có thu nhập dưới 15 triệu đồng/tháng, chưa kể người có mức thu nhập chỉ vài triệu/tháng là rất khó để tiếp cận mua NOXH”.

Ngoài ra, giá thuê NOXH ở mức 200.000 đồng/m2, tức khoảng 6 triệu đồng/tháng nếu thuê NOXH với diện tích 30m2. “Xét riêng đối tượng cần NOXH là người trẻ mới có việc làm, công việc bấp bênh chưa ổn định, thu nhập chưa cao, họ cũng rất khó thuê ở NOXH”, ông Hạ phân tích.

Đồng quan điểm, ĐBQH Thạch Phước Bình (Trà Vinh) cho rằng giá bán, giá cho thuê NOXH vẫn còn bất hợp lý. Thực tế giá bán NOXH vẫn còn cao không phù hợp thu nhập của nhiều người lao động. Ngoài ra, việc kiểm soát lỏng lẻo NOXH đã tạo các kẽ hở cho hành vi trục lợi, hoạt động đầu cơ NOXH ngày càng tinh vi. Ông Bình dẫn giải Báo cáo Kiểm toán Nhà nước năm 2022 cho thấy có tình trạng khống giá chi phí NOXH tại một số địa phương.

Do đó, ông đề nghị dự thảo Nghị quyết cần công khai chi tiết phương án giá bán, giá thuê mua NOXH trên cổng thông tin điện tử của tỉnh. Đồng thời, tổ chức lấy ý kiến doanh nghiệp và cộng đồng dân cư trước khi phê duyệt. Ngoài ra, kiến nghị cho phép tỉnh, thành phố thẩm tra độc lập kiểm tra ngẫu nhiên một số dự án để xác định tính hợp lý chi phí và lợi nhuận định mức. Điều này giúp tăng cường kiểm soát chống khống chi phí, đảm bảo quyền lợi của người mua.

Ở góc nhìn của mình, ĐBQH Phan Đức Hiếu (Thái Bình) nhìn nhận việc xác định bảng tính toán chi phí, kiểm toán, hoặc cho bán dự án trước kiểm toán sau sẽ dẫn đến nhiều rủi ro, và có thể làm đội giá NOXH. Do đó, ông đề nghị cần nghiên cứu việc xác định mức giá trần và doanh nghiệp chủ động trong giá bán.

“Sẽ có doanh nghiệp bán lỗ vì mục đích xã hội hoặc có đơn vị xác định bán lãi ít, như thế tiết kiệm thời gian và công sức, và có thể làm cho sản phẩm NOXH có thể rẻ hơn”, ông nói.

Ngoài ra, ông đề nghị thí điểm cho phép xây nhà ở lưu trú cho công nhân và bỏ yêu cầu bắt buộc trong khu công nghiệp, Nghị quyết có thể giao cho các tỉnh có nhu cầu được thí điểm. Ông cũng kiến nghị nên mở rộng điều kiện với doanh nghiệp mua NOXH làm nhà lưu trú cho công nhân, do có trường hợp công nhân công ty không ở hết song doanh nghiệp cũng không được cho công nhân đơn vị khác được thuê.

Đáng chú ý, ông Hiếu cũng lưu ý theo Luật Nhà ở, trong điều khoản chuyển tiếp, với những dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư trước khi Luật Nhà ở năm 2023 có hiệu lực, thì quỹ đất NOXH tại dự án nhà ở thương mại vẫn phải xây NOXH. Trong khi đó, các dự án được chấp thuận sau Luật Nhà ở năm 2023 được lựa chọn 3 phương án như: Nộp tiền, xây NOXH theo quy hoạch của Tỉnh, hoặc tiếp tục xây NOXH.

Ông cho rằng trong Nghị quyết thí điểm cần cởi mở điều này, dự án chưa xây NOXH thì cũng nên có cơ chế tương tự. “Cái gì tốt và không tạo ra rủi ro cho doanh nghiệp thì nên làm”, ông Hiếu nói.

Đối với vấn đề trên, ĐBQH Hoàng Văn Cường (Hà Nội) đề nghị trong Điều 12 của dự thảo Nghị quyết về điều khoản chuyển tiếp nên bổ sung, với các dự án nhà ở thương mại được phê duyệt trước khi Luật Nhà ở năm 2023 có hiệu lực, phần diện tích NOXH trong dự án được chuyển sang đất thương mại. Phần đất này sẽ được đấu giá để có tiền cho quỹ làm NOXH.

Đối với gói tín dụng 145.000 tỷ đồng cho vay NOXH, ông Cường cho biết tỷ lệ giải ngân thấp một phần do các doanh nghiệp đã có dư nợ ở dự án khác nên không thể tiếp cận gói vay này. Do đó, ông kiến nghị phần dư nợ dành cho vay phát triển NOXH của doanh nghiệp không tính chung trong các khoản vay làm dự án nhà ở thương mại, dự án khác.

Không thể áp mức giá sàn với nhà ở xã hội

Phát biểu tại Hội trường, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết sẽ tiếp thu các ý kiến của ĐBQH và sẽ cùng tiểu ban soạn thảo điều chỉnh từ những góp ý để triển khai chính sách một cách hiệu quả nhất.

Theo Bộ trưởng Bộ Xây dựng, Đảng và Nhà nước quan tâm, xác định việc chăm lo giải quyết nhà ở cho người dân là nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Chính phủ đã có đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030".

Trong giai đoạn 5 năm, cả nước triển khai 679 dự án (tương đương 623.000 căn) và mới hoàn thành 108 dự án (73.000 căn), tương đương tỷ lệ hoàn thành đạt 15%.

Riêng năm 2025 chỉ tiêu đặt ra là hơn 100.275 căn (theo Quyết định 444/QĐ-TTg năm 2025, Thủ tướng), song kiểm tra của Bộ Xây dựng cho thấy mới có hơn 15.600 căn hoàn thành, còn lại 19.492 căn mới khởi công.

Ông chỉ ra nguyên nhân do các vướng mắc ở cơ chế, thể chế, chính sách, thủ tục và quy trình triển khai thực hiện. Chính vì thế, Chính phủ đề xuất cơ chế chính sách tháo gỡ khó khăn cho những nhà đầu tư tham gia NOXH.

Các đại biểu Quốc hội đã đưa ra một số nhóm vấn đề là quỹ nhà ở, đối tượng, giá mua, giá thuê và cho thuê, điều kiện để các đối tượng được hưởng chế độ chính sách, các thủ tục quy trình trình tự cùng dự án của nhà đầu tư.

Ông nêu thực tế, theo quy định hiện hành, để giao chủ đầu tư thực hiện dự án nhà ở thông qua đấu thầu, riêng thực hiện trình tự, thủ tục có khi mất đến 300 ngày. Do đó, dự thảo Nghị quyết đã có nhiều quy định được lược giản, lồng ghép giúp giảm đáng kể thời gian làm thủ tục.

Bộ trưởng cũng cho biết gói 145.000 tỷ đồng cho vay NOXH sau 5 năm mới giải ngân được gần 3% (tương đương khoảng 3.400 tỷ đồng). “Đúng như một số ĐBQH có nêu, một số quy định về khâu thủ tục tín dụng chặt chẽ quá”, ông nói.

Về giá bán, một số ý kiến đưa ra giá sàn song Bộ trưởng cho rằng không thể được. Việc xác định giá bán sẽ có hướng dẫn để địa phương triển khai thực hiện. Theo đó, sau khi thiết kế xong nhà, hoặc mẫu nhà thì Sở Xây dựng, Sở Tài chính sẽ phê duyệt giá dự toán. “Khó có thể đưa ra giá sàn vì chúng ta tới đây có 34 tỉnh thành, mỗi nơi có đơn giá vật liệu khác nhau. Do đó, vẫn phải quy định theo giá dự toán”, Bộ trưởng cho biết.