Đề xuất tăng thuế VAT: Bốn vấn đề lớn nhất cần giải trình

TRẦN NGỌC THƠ
11:56 25/08/2017

Đang có những ý kiến khác nhau trước đề xuất nâng thuế giá trị gia tăng (GTGT) mới đây của Bộ Tài chính. Nhadautu.vn xin đăng tải bài viết của GS - TS Trần Ngọc Thơ (Đại học Kinh tế TP.HCM) bàn thêm về vấn đề này đăng trên báo Đầu tư.

Tang thue VAT

Tăng thuế giá trị gia tăng sẽ tác động trực tiếp đến hàng triệu người tiêu dùng

Theo tôi, có 4 vấn đề lớn nhất liên quan tới đề xuất nâng thuế GTGT mà Bộ Tài chínhcần giải trình rõ ràng, thuyết phục trước Quốc hội và công luận.

Triển vọng kinh tế bất định, vì sao lại tăng thuế GTGT?

Trước hết, bối cảnh kinh tế chính trị thế giới hiện tại khác xa với cách đây vài năm. Nói đến các diễn biến quốc tế tác động riêng đến Việt Nam, chỉ có thể tóm gọn trong 2 từ “bất định”. Hiện tại, Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) bế tắc, hàng loạt hiệp định mậu dịch tự do khác mà Việt Nam đang đàm phán và chưa biết sẽ tác động ra sao tới nền kinh tế một khi hoàn tất. Chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch ở các nước trên thế giới ngày càng gia tăng và mạnh hơn bao giờ hết. Việc nhiều nước tiến hành phá giá tiền tệ để tăng xuất khẩu đã làm dấy lên nguy cơ khó tránh về một cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu. Thêm vào đó, hàng loạt tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF)… liên tục dự báo tăng trưởng toàn cầu ở mức rất thấp (khoảng 3%). Những bất trắc trong thương mại và tăng trưởng toàn cầu đương nhiên có tác động rất đáng kể đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Ngoài việc chịu tác động bởi kinh tế thế giới, bối cảnh kinh tế trong nước cũng còn nhiều khó khăn, thách thức. Thực tế cho thấy, môi trường đầu tư kinh doanh vẫn còn nhiều trở lực, biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng đã tác động đến tăng trưởng kinh tế thời gian qua. Ngoài ra, tình trạng bội chi ngân sách và nợ công đang gây quan ngại đến triển vọng tăng trưởng kinh tế trong trung và dài hạn.

Khi người dân và doanh nghiệp còn đang loay hoay trước tình trạng bất định của kinh tế toàn cầu và trong nước, thì đề xuất tăng thuế GTGT đi ngược với xu hướng chung của thế giới, không phải để hội nhập vào chuẩn mực quốc tế như lý giải của cơ quan đưa ra ý kiến đề xuất.

Tăng thuế GTGT có tác động xấu đến lạm phát, tăng trưởng và việc làm?

Ở bất kỳ quốc gia nào, tăng thuế GTGT vào bất kỳ giai đoạn phát triển nào của nền kinh tế đều là một quyết định nhạy cảm, gây phản ứng dữ dội nhất từ tất cả người dân và cộng đồng doanh nghiệp.

Lý do là tăng thuế GTGT có tác động đến đến 3 điều dễ thấy nhất gồm triển vọng tăng trưởng kinh tế, lạm phát và công ăn việc làm cho người lao động.

Tăng thuế GTGT trong bối cảnh nền kinh tế bất định có thể được xếp vào một trong những đề xuất lạ và thiếu nghiêm túc. Chí ít, cơ quan đề xuất cũng phải giải thích đề xuất tăng thuế GTGT liệu có thể cải thiện tăng trưởng kinh tế, tạo công ăn việc làm nhiều hơn và lạm phát thấp hơn so với trước khi tăng thuế. Có lẽ phải tư duy như vậy trước khi đề xuất tăng thuế GTGT.

Nhưng nhiều nghiên cứu trong lĩnh vực này ở các nước cho thấy điều ngược lại. Đó là lạm phát sẽ tăng cao, tăng trưởng kinh tế sụt giảm và thất nghiệp nhiều hơn khi một quốc gia tăng thuế GTGT.

Ví dụ mới đây nhất là Nhật Bản. Ba tháng sau khi nước này tăng thuế GTGT (từ ngày 1/4/2014), kinh tế Nhật đã sụt giảm 6,8% - mức sụt giảm còn lớn hơn cả sự cố sóng thần và động đất vào tháng 3/2011; chỉ số giá tiêu dùng tăng 3,4%; tỷ lệ thất nghiệp tăng từ 0,1 điểm phần trăm trong tháng 7, lên 3,8 điểm phần trăm ngay trong tháng 8.

Tăng thuế GTGT gây tác động xấu đến tăng trưởng kinh tế, công ăn việc làm và lạm phát như vậy. Câu hỏi đặt ra là đề xuất tăng thuế GTGT của Bộ Tài chính lần này có gì hay để hóa giải những nỗi lo trên?

Tăng thuế GTGT kích hoạt chi tiêu chính phủ nhiều hơn, gánh nặng thuế với người dân lớn hơn

Trực giác thông thường luôn nói với chúng ta rằng, tăng thuế GTGT sẽ giúp chính phủ có thêm nguồn thu mới và do đó sẽ làm giảm tình trạng thâm hụt ngân sách.

Tất nhiên, Bộ Tài chính cũng dựa trên trực giác này khi giải thích trước công luận về đề xuất của mình. Song làm chính sách không cho phép cảm tính theo trực giác, nhất là đối với sắc thuế đầy nhạy cảm là GTGT.

Nghiên cứu ở Mỹ cho thấy, cứ mỗi USD thuế doanh thu tăng lên trong giai đoạn 1970-1980, thì chi tiêu chính phủ tăng thêm 1,22 USD. Giai đoạn 1980-1980, tình hình càng xấu hơn với 1 USD thuế doanh thu tăng thêm, thì chi tiêu chính phủ tăng thêm 1,29 USD.

Nghiên cứu ở các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cũng cho thấy gánh nặng thuế trung bình với các quốc gia áp đặt thuế GTGT là 44,3% trên GDP, trong khi các quốc gia không áp dụng thuế GTGT là 12,7%. Điều này cho thấy, tính chất rất nhạy cảm của thuế GTGT đối với cuộc sống của người lao động.

Tôi đồng tình với các quan điểm cho rằng, tăng thuế GTGT chính là chúng ta đang đánh vào người lao động.

Cơ quan chức năng sẽ giải thích ra sao với các số liệu trên và việc tăng thuế GTGT có là giải pháp góp phần giảm chi tiêu Chính phủ?

Gốc rễ của tình trạng tăng chi tiêu Chính phủ nằm ở chỗ chi tiêu thường xuyên quá cao, tình trạng đầu tư công lãng phí và bội chi. Người dân chỉ mong muốn tình trạng trên được giải quyết triệt để trước khi nghĩ đến chuyện tăng thuế.

Tăng thuế GTGT sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách và tạo thêm nhiều hệ lụy khác

Trực giác cũng mách bảo chúng ta rằng, tăng thuế GTGT sẽ làm giảm thâm hụt ngân sách. Nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra điều ngược lại.

Giả dụ Bộ Tài chính sẽ quản lý chặt chi tiêu ngân sách, thì tăng thuế GTGT vẫn có khả năng làm cho thâm hụt ngân sách ngày càng trầm trọng. Dữ liệu minh họa cho thực tế này đã được chỉ ra trong nhiều nghiên cứu ở các nước trên thế giới. Ở đây, tôi chỉ nêu ra 2 lý do dẫn đến việc vì sao tăng thuế GTGT sẽ làm tăng thâm hụt ngân sách.

Thứ nhất, với nguồn thu mới từ tăng thuế GTGT, có thể sẽ xuất hiện tâm lý khó tránh khỏi là chi tiêu phóng khoáng nhiều hơn so với trước, nhất là chi tiêu làm lợi cho các nhóm lợi ích. Do đó, tình trạng thâm hụt ngân sách quốc gia ở nhiều nước sẽ ngày càng trầm trọng sau khi tăng thuế GTGT. Việt Nam liệu có phải là ngoại lê?

Thứ hai, có khả năng, việc tăng thuế GTGT sẽ không tạo thêm nguồn thu mới tăng thêm cho ngân sách, vì sau khi tăng thuế, chắc chắn, hành vi của các chủ thể trong nền kinh tế sẽ thay đổi theo.

Trong khi một chủ thể chính trong nền kinh tế là chính phủ có khuynh hướng chi tiêu nhiều hơn, thì hộ gia đình và doanh nghiệp có xu hướng ngược lại.

Hộ gia đình chi tiêu ít hơn trước là điều hầu như đã được khẳng định ở nhiều nghiên cứu. Đương nhiên, các doanh nghiệp sẽ dự liệu các tình huống bất trắc này bằng cách cắt giảm sản xuất và giảm chi tiêu đầu tư. Tầng lớp giàu có cũng sẽ chuyển tài sản của mình sang kênh trú ẩn vàng và ngoại tệ để bảo toàn của cải trước sự mất giá của đồng tiền do thâm hụt ngân sách tăng thêm từ việc họ dự báo chính phủ tăng thuế GTGT.

Sự chuyển dịch hành vi của các chủ thể là Chính phủ, hộ gia đình, doanh nghiệp và tầng lớp giàu có, sẽ làm cho đồng nội tệ thêm mất giá, tạo thêm hệ lụy xấu cho nền kinh tế. Điều dễ thấy nhất là vòng xoáy lạm phát và mất giá tiền tệ ngày càng trầm trọng.

Tóm lại, chuẩn mực quốc tế nào cũng có những chuẩn mực tốt và xấu. Bộ Tài chính đã viện dẫn các chuẩn mực quốc tế để đưa ra đề xuất tăng thuế GTGT, song phải thật khách quan. Thêm nữa, vì lý do nào mà cơ quan đề xuất tăng thuế GTGT lại không đưa ra những chuẩn mực quốc tế khác theo nghĩa xấu nhất của hệ lụy tăng thuế GTGT để thuyết phục công luận? Có lẽ, đây là vấn đề thứ năm mà Bộ Tài chính cần giải trình cụ thể.

  • Cùng chuyên mục
Xếp hạng tín nhiệm giúp củng cố niềm tin thị trường

Xếp hạng tín nhiệm giúp củng cố niềm tin thị trường

Sự xuất hiện của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm nội địa với tiêu chuẩn toàn cầu như VIS Rating sẽ góp phần quan trọng vào sự phát triển của ngành xếp hạng tín nhiệm, cũng như hoàn thiện cơ sở hạ tầng thị trường tài chính.

Tài chính - 17/06/2025 07:00

Tập đoàn CRV lên kế hoạch lãi 'khủng', dự kiến lên sàn HoSE nửa cuối năm 2025

Tập đoàn CRV lên kế hoạch lãi 'khủng', dự kiến lên sàn HoSE nửa cuối năm 2025

Tập đoàn CRV lên kế hoạch lãi đậm 1.600 tỷ - 2.000 tỷ đồng cho 2025 và 2026. Doanh nghiệp kỳ vọng niêm yết trên HoSE trong quý III và IV.

Tài chính - 16/06/2025 16:24

CEO Đạm Cà Mau: Xung đột Iran và Isarel sẽ khiến giá phân bón tăng

CEO Đạm Cà Mau: Xung đột Iran và Isarel sẽ khiến giá phân bón tăng

CEO Đạm Cà Mau tiết lộ lượng hàng công ty chốt đơn bán đã vượt sản lượng, nửa cuối năm tiếp tục khả quan, đảm bảo hoàn thành kế hoạch năm.

Tài chính - 16/06/2025 15:39

Thêm 2 cổ phiếu chuẩn bị rời sàn HoSE

Thêm 2 cổ phiếu chuẩn bị rời sàn HoSE

Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ công bố thông tin, cổ phiếu PSH và KPF bị HoSE đưa ra quyết định xem xét hủy niêm yết bắt buộc.

Tài chính - 15/06/2025 08:10

Phú Tài giữ mức cổ tức 25% năm thứ hai

Phú Tài giữ mức cổ tức 25% năm thứ hai

CTCP Phú Tài sẽ chi hơn 100 tỷ đồng để trả cổ tức còn lại năm 2024. Với việc đã tạm ứng 10% trước đó, tổng cổ tức doanh nghiệp chi trả đạt 25% và năm thứ hai duy trì tỷ lệ này.

Tài chính - 14/06/2025 11:52

Đầu tư thế nào trong bối cảnh chứng khoán có nhiều biến động?

Đầu tư thế nào trong bối cảnh chứng khoán có nhiều biến động?

Sau một giai đoạn phục hồi tốt từ phiên "đáy" của năm 2025 (9/4/2025), VN-Index trong giai đoạn gần đây đang rơi vào trạng thái điều chỉnh với 6/8 phiên giảm điểm tính từ phiên 4/6 đến 13/6.

Tài chính - 14/06/2025 06:45

Giá dầu tăng mạnh, cổ phiếu dầu khí ‘rực sáng’

Giá dầu tăng mạnh, cổ phiếu dầu khí ‘rực sáng’

Nhóm cổ phiếu dầu khí trở thành điểm sáng trên thị trường khi đồng loạt tăng mạnh, trong đó PLX gây chú ý khi tăng hết biên độ.

Tài chính - 13/06/2025 17:26

Lập Sở giao dịch vàng quốc gia: Nhà đầu tư được hưởng lợi gì?

Lập Sở giao dịch vàng quốc gia: Nhà đầu tư được hưởng lợi gì?

Với việc triển khai Sở giao dịch vàng quốc gia, người dân, nhà đầu tư không chỉ được phép mua vàng vật chất tại các cửa hàng, mà quan trọng hơn là có thể mở tài khoản vàng tại ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính trung gian, thực hiện các giao dịch mua, bán vàng tương tự như cổ phiếu…

Tài chính - 13/06/2025 15:43

PVTrans chuẩn bị chia cổ tức cao kỷ lục

PVTrans chuẩn bị chia cổ tức cao kỷ lục

PVTrans sẽ phát hành gần 114 triệu cổ phiếu để trả cổ tức năm 2024, tương ứng tỷ lệ 32%. Vốn điều lệ dự kiến tăng lên 4.699 tỷ đồng.

Tài chính - 13/06/2025 13:27

Tôn Đông Á sẽ niêm yết HoSE, trả cổ tức tỷ lệ 40%

Tôn Đông Á sẽ niêm yết HoSE, trả cổ tức tỷ lệ 40%

Trong bối cảnh thị trường xuất khẩu gặp khó, Tôn Đông Á sẽ tập trung hơn cho thị trường nội địa, mục tiêu nâng tỷ trọng sản lượng lên 75%.

Tài chính - 12/06/2025 15:32

Thị trường vàng ra sao khi xoá bỏ độc quyền vàng miếng?

Thị trường vàng ra sao khi xoá bỏ độc quyền vàng miếng?

Ngoài thương hiệu SJC độc quyền bấy lâu nay sẽ có thêm các thương hiệu vàng của các doanh nghiệp, ngân hàng được cấp phép sản xuất, và chỉ những doanh nghiệp có đủ điều kiện mới được cấp hạn mức nhập khẩu vàng nguyên liệu.

Tài chính - 12/06/2025 14:48

Chứng khoán HSC sắp tăng vốn lên 10.000 tỷ đồng

Chứng khoán HSC sắp tăng vốn lên 10.000 tỷ đồng

Chứng khoán HSC chào bán 360 triệu cổ phiếu cho cổ đông với giá 10.000 đồng/cp, mục tiêu tăng vốn lên trên 10.000 tỷ đồng.

Tài chính - 12/06/2025 10:53

Nợ xấu ngân hàng: Chưa thể yên tâm

Nợ xấu ngân hàng: Chưa thể yên tâm

Nghiên cứu vừa công bố của Vietnam Report nhận định nợ xấu đã đi qua thời kỳ khó khăn nhất, tuy nhiên nhóm nợ có khả năng mất vốn đã đạt kỷ lục, chiếm 1,25% tổng dư nợ cho vay khách hàng với trên 176 nghìn tỷ đồng.

Tài chính - 12/06/2025 07:00

Động lực nào cho kế hoạch kinh doanh đột biến của Phát Đạt?

Động lực nào cho kế hoạch kinh doanh đột biến của Phát Đạt?

Phát Đạt sẽ đẩy mạnh bán hàng và cải thiện dòng tiền năm nay. 3 dự án trọng tâm gồm Quy Nhơn Iconic, La Pura và chuỗi căn hộ trung cấp Thuận An 1&2.

Tài chính - 11/06/2025 11:47

Viglacera sẽ tái cấu trúc toàn diện

Viglacera sẽ tái cấu trúc toàn diện

Với việc được ĐHĐCĐ thường niên thông qua, mục tiêu chiến lược quan trọng Viglacera trong giai đoạn phát triển tiếp theo là trở thành tập đoàn kinh tế mạnh ở lĩnh vực vật liệu xây dựng và bất động sản.

Tài chính - 10/06/2025 17:13

Vì sao dòng tiền dồi dào nhưng VN-Index vẫn loanh quanh 1.300 điểm?

Vì sao dòng tiền dồi dào nhưng VN-Index vẫn loanh quanh 1.300 điểm?

Dù thanh khoản thị trường chứng khoán cải thiện, song các chuyên gia nhìn nhận có nhiều yếu tố khiến VN-Index chỉ loanh quanh mốc 1.300 điểm.

Tài chính - 10/06/2025 11:57