'Đánh giá kỹ tác động khi tăng thuế tiêu thụ đặc biệt'

Để đảm bảo luật khi được ban hành và thực thi có hiệu quả, cần đánh giá tác động kỹ lưỡng và cẩn trọng đối với từng giải pháp chính sách, sao cho các quy định được ban hành có tính khả thi, phù hợp với bối cảnh, điều kiện kinh tế - xã hội hiện tại của Việt Nam.

Sáng 4/7, tại hội thảo khoa học "Góp ý xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)", luật sư Nguyễn Thị Quỳnh Anh, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam) trình bày tham luận "Góp ý xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi): Cần đánh giá kỹ lưỡng tác động trong quá trình xây dựng văn bản pháp luật để chính sách đi vào cuộc sống"

Bộ Tài chính hiện đang dự thảo và lấy ý kiến đóng góp cho hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi, bao gồm hai nội dung chính.

Một là, bổ sung đối tượng chịu thuế và áp dụng thuế suất phù hợp đối với một số mặt hàng như: đồ uống có đường; thức uống đại mạch và nước giải khát không cồn; thuốc lá mới và thiết bị, bộ phận, dung dịch của thuốc lá mới; kinh doanh dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng, ...

Hai là, tăng thuế suất Thuế TTĐB đối với một số mặt hàng có hại cho sức khoẻ (thuốc lá, rượu, bia); bổ sung áp dụng thuế tuyệt đối, áp dụng kết hợp giữa thuế suất theo tỷ lệ và mức thuế tuyệt đối (phương pháp hỗn hợp) đối với một số mặt hàng.

Trong phạm vi tham luận này, tôi xin có một số ý kiến về đề xuất sửa đổi chính sách tại dự án Luật thuế TTĐB (sửa đổi) đối với sản phẩm rượu, bia thuộc nhóm đồ uống có cồn. Đây là những mặt hàng chịu tác động nhiều nhất trong thời gian qua bởi ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và chính sách pháp luật như Luật Phòng chống tác hại rượu, bia, Luật Đầu tư, nhất là kể từ khi Nghị định 100/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt có hiệu lực.

Trước hết, về xu hướng chung toàn cầu, việc điều chỉnh Thuế TTĐB đối với sản phẩm rượu, bia nhằm điều tiết sản xuất - tiêu dùng một cách hợp lý là phù hợp và là xu thế tất yếu. Về nội luật, việc này phù hợp với chủ trương và chính sách, đường lối của Đảng và Nhà nước, cụ thể là: Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành trung ương Đảng về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới; Quyết định số 508/QĐ-TTg ngày 24/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030; và Quyết định số 155/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 29/1/2022 phê duyệt Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần Giai đoạn 2022-2025.

Khi điều chỉnh tăng Thuế TTĐB đối với đồ uống có cồn, các nhà hoạch định chính sách cần quan tâm, hướng tới 3 mục tiêu:

Mục tiêu thứ nhất là "Điều tiết tiêu dùng, giảm tác động tiêu cực của đồ uống có cồn đến sức khoẻ con người";

Mục tiêu thứ hai là "Đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước ổn định, bền vững"; và

Mục tiêu thứ ba là "Đảm bảo tính công bằng của chính sách thuế cho xã hội và doanh nghiệp, bảo vệ ngành đồ uống trong nước".

Tuy nhiên, như đã đề cập ở trên, thực tế hiện nay và dự báo trong thời gian tới, ngành rượu bia đã và đang đối mặt với nhiều khó khăn khiến sản lượng sản xuất, tiêu thụ bia sụt giảm, tốc độ tăng trưởng âm, gây nhiều khó khăn, thách thức cho ngành. Trong bối cảnh đó, hơn lúc nào hết, đây là thời điểm ngành bia rất cần sự hỗ trợ và chung tay của Chính phủ để có thể duy trì sản xuất, phát triển, đặc biệt là các doanh nghiệp sản xuất các sản phẩm rượu bia thương hiệu Việt mà họ đã phải mất rất nhiều năm để có thể gây dựng tên tuổi trên thị trường trong nước, dần vươn ra thị trường thế giới.

Hướng tới sự phát triển của ngành đồ uống có cồn

Trong các giải pháp chính sách Thuế TTĐB cho bia rượu được Bộ Tài chính nghiên cứu cũng như được các tổ chức, cá nhân đề xuất qua quá trình đóng góp ý kiến đối với Dự án Luật, chúng tôi cho rằng việc Chính phủ tiếp tục duy trì phương pháp tính thuế theo tỉ lệ như hiện nay, đồng thời có cân nhắc lộ trình tăng thuế suất một cách hợp lý dựa trên tình hình kinh tế-xã hội trong từng giai đoạn, thì một mặt vẫn có thể đảm bảo được nguồn thu ngân sách ổn định, điều tiết tiêu dùng, mặt khác vẫn góp phần duy trì sức cạnh tranh của các thương hiệu rượu bia Việt đang chiếm tỷ trọng đáng kể trong cơ cấu tiêu dùng của người dân Việt Nam cũng như cơ cấu của ngành đồ uống có cồn Việt Nam.

Các giải pháp chính sách khác cũng đã được một số tổ chức, cá nhân đề xuất như bổ sung cách tính thuế hỗn hợp, kết hợp giữa thuế suất và thuế tuyệt đối đối với rượu bia. Tuy phương pháp này đã được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng nhưng trong điều kiện đặc thù ngành bia rượu Việt Nam hiện nay, tôi cho rằng chưa phải là thời điểm phù hợp để áp dụng ngay với Việt Nam mà cần lộ trình dài hơi hơn (có thể từ 5 - 10 năm tới) để đa số các doanh nghiệp bia rượu trong nước có đủ thời gian chuẩn bị và sẵn sàng.

Song song với việc ban hành Luật Thuế TTĐB sửa đổi phù hợp, để tăng thu ngân sách, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và bảo vệ các sản phẩm bia chính thống, các nhà hoạch định chính sách cũng cần rà soát lại các chính sách liên quan cũng như tăng cường công tác thực thi pháp luật, quản lý nhà nước đối với các sản phẩm rượu, bia không chính thức như rượu tự nấu thủ công, rượu, bia giả/nhái, rượu, bia không nhãn mác và nhập lậu.

Thực tế trong thời gian qua, việc quản lý nhà nước đối với nhóm các sản phẩm này tại các địa phương còn lỏng lẻo, mất kiểm soát. Rượu thủ công dù lưu thông trên thị trường chiếm tới 63% tổng lượng tiêu thụ song nhiều cơ sở chưa tự giác chấp hành thực hiện việc kê khai hoặc đăng ký cấp giấy phép sản xuất rượu thủ công, không đăng ký tiêu chuẩn, chất lượng, không dán tem mác theo quy định. Rượu, bia giả và nhập lậu qua biên giới vẫn luôn là vấn đề nhức nhối đối với các nhà quản lý.

Đây là nhưng vấn đề mà các nhà chính sách, Chính phủ cần tập trung nghiên cứu đồng thời để quản lý hiệu quả hơn nhóm sản phẩm không chính thức này, qua đó góp phần đạt mục tiêu để ra của chính sách pháp luật đối với ngành đồ uống có cồn, chống thất thu ngân sách, cải thiện được sức khỏe của người dân và tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, tránh thiệt thòi cho các sản phẩm bia rượu chính thống.

Tôi tin rằng, bên cạnh mục đích đảm bảo nguồn thu cho ngân sách Nhà nước thì mục tiêu cao cả mà Đảng và Nhà nước đang hướng tới, như đã đề cập, là nâng cao sức khỏe toàn dân, điều tiết tiêu dùng đồ uống có cồn một cách hợp lý, tránh ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe.

Do vậy, ngoài việc xem xét tăng Thuế TTĐB, thiết nghĩ việc đầu tư vào tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức sử dụng rượu, bia có điều độ; gia tăng mức xử phạt đối với hành vi tham gia giao thông khi sử dụng rượu, bia cũng là những phương án hợp lý cần tính tới. Như vậy sẽ vừa đảm bảo chủ trương nâng cao sức khỏe ngươi dân, vừa đảm Thuế TTĐB sẽ không tác động quá tiêu cực vào sự phục hồi, hướng tới phát triển của ngành đồ uống có cồn.

Để đảm bảo luật khi được ban hành và thực thi có hiệu quả, đạt được các mục tiêu đề ra, nghĩa là để chính sách, pháp luật đi vào cuộc sống thì các nhà hoạch định chính sách cần nghiên cứu, đánh giá tác động một cách hết sức kỹ lưỡng và cẩn trọng đối với từng giải pháp chính sách, sao cho các quy định được ban hành có tính khả thi, phù hợp với bối cảnh, điều kiện kinh tế - xã hội hiện tại của Việt Nam, không tạo ra những tác động nặng nề cho các doanh nghiệp sản xuất bia rượu trong nước, đặc biệt là các phẩm bia, rượu thương hiệu Việt, vốn đã và đang chịu nhiều ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 khủng khoảng cung ứng toàn cầu trong thời gian qua.

Bài liên quan

Thuế tiêu thụ đặc biệt và vai trò công cụ điều tiết vĩ mô đối với ngành bia rượu

Sắp diễn ra hội thảo khoa học 'Góp ý xây dựng dự án Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi)'

Sửa Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt: Có nên thay đổi phương pháp tính thuế với mặt hàng rượu, bia?

6 tháng đầu năm, Hà Nội thu thuế hơn 200.000 tỷ