Chuyển đổi năng lượng cần đảm bảo tự chủ công nghệ

Phát biểu tại diễn đàn "Tái định hình chuỗi cung ứng năng lượng toàn cầu: Nhận diện xu hướng, thách thức và giải pháp cho Việt Nam", ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Việt Nam là nền kinh tế có độ mở lớn, chịu sự ràng buộc trên nhiều phương diện bởi thị trường quốc tế và xu hướng chuyển dịch năng lượng toàn cầu.

Theo đó, Việt Nam có đặc điểm địa lý, khí hậu lý tưởng để sản xuất năng lượng tái tạo, với đường bờ biển dài, thời tiết nhiệt đới gió mùa nên nhận được lượng bức xạ nhiệt mặt trời và lượng gió tương đối lớn... Những điều kiện này có ý nghĩa quan trọng trong định hướng an ninh năng lượng để phát triển nền kinh tế trong thời gian tới.

Theo Quy hoạch điện VIII, Việt Nam có kế hoạch chuyển đổi cơ cấu năng lượng từ than đá và nhiên liệu sang điện năng, cùng các nguồn năng lượng phát thải thấp khác. Mục tiêu dài hạn của chiến lược là xây dựng lộ trình để các nhà máy điện khí LNG chuyển đổi sang kết hợp hydro vào cơ cấu phát điện.

Để đạt được tầm nhìn dài hạn đó, Phó Chủ tịch VCCI cho rằng, Việt Nam cần định hướng thực hiện một chiến lược phát triển hạn chế phát thải carbon trong dài hạn và trung hòa carbon vào năm 2050 phù hợp với xu thế chung trên thế giới. Bên cạnh những lợi ích về môi trường, chiến lược này có thể đem lại cho Việt Nam một số hiệu quả về kinh tế và tài chính vượt trội.

Đảm bảo tự chủ về công nghệ

Thông tin tại diễn đàn, ông Nguyễn Sĩ Đăng, Phó Vụ trưởng Vụ Đánh giá, thẩm định và giám định công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, trong chuyển dịch chuỗi năng lượng toàn cầu, Việt Nam không nằm ngoài chuỗi cung ứng về năng lượng. Tuy nhiên để chuyển đổi năng lượng thành công, biến Việt Nam thành trung tâm về chuyển đổi năng lượng ít nhất là của khu vực Đông Nam Á thì một yêu cầu quan trọng là đảm bảo tự chủ công nghệ.

Theo đó, sự tự chủ về năng lượng không chỉ là vấn đề kinh tế mà vấn đề an ninh năng lượng.

Vì vậy, ông Đăng khuyến nghị, trong quá trình chuyển đổi cần dựa vào những ưu thế Việt Nam đang có. Các nguồn điện đã làm chủ về công nghệ cần duy trì, không nên thay đổi một cách quá chóng vánh. Bởi, trong Quy hoạch điện VIII vẫn nói đến vai trò của thủy điện, chưa kể, trong những năm qua, Việt Nam đã làm chủ được công nghệ của nguồn năng lượng này và tạo ra được nguồn cung dồi dào, điển hình là thủy điện Sơn La, vì vậy, không nên từ bỏ mà cần có lộ trình chuyển đổi phù hợp.

Cùng với đó, động lực chuyển đổi năng lượng xuất phát từ tiềm năng và tạo ra các cơ hội cho doanh nghiệp tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Chuỗi cung ứng này gồm 4 khâu: sản xuất, truyền tải, phân phối, tiêu thụ. Ông Đăng khuyên các doanh nghiệp nên tập trung vào khâu tiềm năng, tạo ra lợi nhuận nhất như sản xuất, phân phối, còn lại những khâu như truyền tải, tiêu thụ nên để các doanh nghiệp Nhà nước.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng nên tìm kiếm cơ hội từ chuyển dịch năng lượng để làm chủ công nghệ tiên tiến thông qua việc chuyển giao công nghệ từ các doanh nghiệp nước ngoài.

Về phía Bộ Khoa học và Công nghệ, ông Đăng cho biết, hiện nay Bộ đang triển khai các chương trình quốc gia liên quan đến năng lượng, nghiên cứu và triển khai các chương trình công nghệ để phát triển các nguồn năng lượng,… Rất mong, với sự đồng hành của các doanh nghiệp sẽ nhằm góp phần đưa Việt Nam sớm làm chủ công nghệ với ngành năng lượng.

Thách thức chuyển dịch năng lượng

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, chuyển dịch năng lượng là thách thức không chỉ với Việt Nam. Theo đó, một số thách thức lớn và các giải pháp tập đoàn EVN đã thực hiện trong thời gian qua gồm.

Thứ nhất, việc đầu tư đường dây truyền tải, phân phối để giải toả công suất là áp lực lớn , nhất là trong bối cảnh năng lượng tái tạo phát triển nhanh những năm qua. Trong Quy hoạch điện VIII, từ nay đến năm 2030 sẽ nghiên cứu chuyển dịch thay cho việc vận hành điện xoay chiều sang điện một chiều theo xu thế chung của các nước trên thế giới với điện áp hiệu quả hơn, cao hơn.

Thứ hai, thách thức trong phát triển năng lượng tái tạo. Hiện nay điện gió và mặt trời cung cấp cho nền kinh tế khoảng 35 tỷ kWh, chiếm 12% trong tổng nhu cầu sử dụng điện cả nước.

Tuy nhiên, năng lượng tái tạo phụ thuộc vào thời tiết như điện mặt trời theo giờ trong ngày; điện gió lại theo mùa. "Qua theo dõi của Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia, có những ngày chỉ huy động được 1% công suất lắp đặt do không có gió. Đây là thách thức khi năng lượng tái tạo phát triển nhanh mà không có hệ thống lưu trữ điện hợp lý", ông Lâm chia sẻ.

Theo đó, hiện nay EVN đang xây dựng các nhà máy thuỷ điện mở rộng trên cơ sở nhà máy điện hiện hữu như Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình được xây dựng thêm 2 tổ nâng tổng số tổ máy tại nhà máy lên con số 10, dự kiến 2 tổ máy xây dựng thêm sẽ được khánh thành vào quý IV năm sau. Sớm nhất là nhà máy thuỷ điện Yaly mở rộng được khánh thành vào tháng 11 năm nay.

Các tổ máy mở rộng góp phần đảm bảo công suất cho hệ thống điện, nhất là ở những thời điểm không thuận lợi cho năng lượng tái tạo từ điện mặt trời và điện gió. Bên cạnh đó, EVN đang triển khai xây dựng Nhà máy thuỷ điện tích năng Bác Ái với công suất 1200MW thực hiện nhiệm vụ lưu trữ điện.

Với các bộ lưu trữ công nghệ mới như các nước đã thực hiện, EVN đề nghị trong Quy hoạch điện VIII được lắp đặt luôn 300MW tại những khu vực sẵn sàng cho điều áp, điều tần khi cần thiết.