[Café Cuối tuần] Luật Đặt cược thể thao, xổ số và casino: Tại sao không?

Những con số khiến dư luận bàng hoàng

Gần đây, hàng loạt vụ việc đánh bạc qua mạng quy mô lớn đã bị triệt phá. Đáng chú ý, các đường dây có giao dịch lên tới hàng nghìn tỷ đồng xuất hiện ngày càng nhiều, bất chấp những nỗ lực của cơ quan chức năng.

Trong bối cảnh đó, thỉnh thoảng lại rộ lên chuyện cơ quan truyền thông nọ, tập đoàn công nghệ kia bị phạt vì vô ý quảng bá cờ bạc trá hình. Những KOLs trên mạng cũng không ngoài cuộc do sức hút từ hoạt động cờ bạc quá lớn. Gần đây nhất, một người sáng tạo nội dung nổi tiếng bị xử phạt hơn 60 triệu đồng vì quảng bá cờ bạc trái phép tại phố đi bộ Hồ Gươm.

Những điều này khiến dư luận không khỏi đặt câu hỏi: Phải chăng những biện pháp xử lý hiện nay chưa đủ sức răn đe?

Trong khi đó, theo một khảo sát của Công ty Nghiên cứu thị trường Nielsen năm 2022, có đến 15% người trưởng thành tại Việt Nam từng tham gia các hoạt động liên quan đến cờ bạc dưới nhiều hình thức, từ cá độ bóng đá đến trò chơi xổ số trực tuyến. Đây không chỉ là hiện tượng riêng của Việt Nam mà còn phổ biến trên toàn cầu.

Ở các nước phát triển, việc đáp ứng nhu cầu này đã trở thành ngành công nghiệp hợp pháp, đóng góp lớn vào nền kinh tế. Ví dụ, doanh thu từ ngành công nghiệp sòng bạc ở Macau năm 2023 đạt hơn 15 tỷ USD, trong khi tại Hoa Kỳ, ngành cá cược thể thao hợp pháp mang lại hơn 10 tỷ USD chỉ riêng trong năm 2022. Tại Singapore, Marina Bay Sands không chỉ là sòng bạc mà còn là biểu tượng du lịch, đem lại nguồn thu lớn từ thuế và du khách quốc tế.

Từ Nghị định 06 đến "điểm nghẽn thể chế"

Cuộc Hội thảo "Góp ý sửa đổi, bổ sung Nghị định 06 của Chính phủ về kinh doanh đặt cược đua ngựa, đua chó và bóng đá quốc tế", do Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) tổ chức ngày 28/11 cũng làm rõ từ năm 2017, Nghị định 06/2017/NĐ-CP được ban hành như một hành lang pháp lý thí điểm nhằm quản lý các hoạt động đặt cược thể thao và xổ số. Tuy nhiên, nghị định này không đi vào cuộc sống vì thiếu cơ chế thực thi rõ ràng. Điều này dẫn đến tình trạng "chưa quản được đã cấm", gây thất thoát hàng tỷ USD vào các đường dây cờ bạc trái phép và đẩy nhiều doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng vào vòng lao lý theo tội danh "đánh bạc; tổ chức đánh bạc trái phép".

Tham gia góp ý tại Hội thảo, nhiều chuyên gia pháp lý và kinh tế có chung nhận định: Sự tồn tại dai dẳng của các đường dây đánh bạc bất hợp pháp là minh chứng rõ ràng cho nhu cầu đặt cược và giải trí của một bộ phận người dân. Mặt khác, sự bất cập từ Nghị định 06/2017 là một điển hình về điểm nghẽn của thế chế gây ra sự thất thoát, lãng phí và nhiều hệ luỵ khác cho xã hội cần phải được tháo gỡ một cách quyết liệt như lời kêu gọi của lãnh đạo Đảng và Chính phủ.

Đáng nói, Hiến pháp 2013 đã dự liệu và bảo vệ quyền công dân bằng quy định chỉ được hạn chế quyền này của dân bằng luật (chứ không phải bằng Nghị định). Các đại biểu tham dự tọa đàm còn nhấn mạnh rằng cần bảo vệ tinh thần Hiến pháp: người dân và doanh nghiệp được làm những gì luật không cấm. Tổng Bí thư Tô Lâm tuyên bố rõ ràng: loại bỏ tình trạng "không quản được thì cấm".

Những gì cần có trong một đạo luật?

Điểm đáng chú ý tại cuộc Hội thảo của VAFIE, các chuyên gia pháp lý, doanh nghiệp trong nước và nước ngoài thống nhất cho rằng với sự phức tạp, nhạy cảm của một ngành nghề và trong một bối cảnh mới với sự phát triển vượt bậc về mọi mặt thì việc sửa đổi Nghị định 06/2017 không khả thi mà thay vào đó cần xây dựng một nghị định mới, thậm chí xây dựng một đạo luật riêng mới có thể giải quyết được vấn đề.

Theo các chuyên gia, trong khi chúng ta còn tranh luận cho đăng ký (cá cược) bằng điện thoại (cố định) hay internet thì ngoài kia thế giới hiện đại, với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và blockchain, đã cung cấp nhiều công cụ để quản lý hoạt động kinh doanh "nhạy cảm".

Cụ thể, các quốc gia tiên tiến đã thiết kế luật pháp như một công cụ mở để vừa hạn chế tác hại của mô hình kinh doanh này, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế:

Các điều khoản giới hạn để bảo vệ người tiêu dùng gồm:

• Quy định độ tuổi tối thiểu, hạn mức chi tiêu để tránh "say máu."

• Các biện pháp bảo vệ đối tượng dễ tổn thương, như người có tiền sử nghiện cờ bạc hoặc vị thành niên.

Hơn thế, đó còn là việc ứng dụng công nghệ:

• Blockchain được sử dụng để minh bạch hóa giao dịch.

• AI giúp phát hiện hành vi gian lận hoặc chi tiêu bất thường, bảo vệ người tiêu dùng.

Ngoài ra là cơ chế khai báo và nghĩa vụ thuế:

• Doanh nghiệp có thể khai báo doanh thu theo thời gian thực thông qua các hệ thống kỹ thuật số.

• Chính phủ dễ dàng kiểm soát dòng tiền và đảm bảo thu thuế đầy đủ.

Sau 7 năm "thí điểm" với Nghị định 06, đã đến lúc Việt Nam cần một đạo luật chính thức để quản lý lĩnh vực này. Không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và tự do kinh doanh được Hiến pháp 2013 khẳng định, một đạo luật tốt còn là điều kiện đủ để biến lĩnh vực này thành ngành công nghiệp phát triển.