161 tỷ USD vốn FDI chưa lan tỏa như kỳ vọng

Nhàđầutư
Sự có mặt của các doanh nghiệp FDI đã thúc đẩy doanh nghiệp trong nước nâng cao năng lực quản trị, sức cạnh tranh, góp phần "thay da đổi thịt" nhiều tỉnh thành. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần có những giải pháp để nguồn vốn này có sức lan tỏa lớn hơn, gia tăng nội lực cho nền kinh tế.
ANH MAI
12, Tháng 10, 2017 | 12:10

Nhàđầutư
Sự có mặt của các doanh nghiệp FDI đã thúc đẩy doanh nghiệp trong nước nâng cao năng lực quản trị, sức cạnh tranh, góp phần "thay da đổi thịt" nhiều tỉnh thành. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần có những giải pháp để nguồn vốn này có sức lan tỏa lớn hơn, gia tăng nội lực cho nền kinh tế.

30 năm trôi qua kể từ khi Luật Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam được Quốc hội thông qua, Việt Nam đã có một bước tiến dài trong việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài. Đến nay, Việt Nam đã có hơn 23.000 dự án với tổng số vốn đăng ký trên 300 tỷ USD, trong đó tổng số vốn thực hiện đạt khoảng 161 tỷ USD.

Khu vực FDI đã góp phần bổ sung nguồn vốn đầu tư phát triển, giải quyết việc làm, tăng thu ngân sách, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và tiến trình hội nhập quốc tế. Đáng chú ý, khu vực FDI hiện chiếm đến 72% kim ngạch xuất khẩu, đóng góp khoảng 20 - 25% GDP, tạo ra 3,7 triệu việc làm trực tiếp, đóng góp trên 15% thu ngân sách.

Thành công nhưng vẫn băn khoăn

Dẫn thành công của tỉnh Vĩnh Phúc, GS. TSKH Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) cho biết, thời điểm năm 1997 (khi tỉnh Vĩnh Phúc mới được tái lập sau khi tách tỉnh Vĩnh Phú), thu ngân sách nhà nước của tỉnh Vĩnh Phúc là khoảng 100 tỷ đồng, nhưng tới năm 2016 thì thu ngân sách của tỉnh này đã đạt 33.000 tỷ đồng, gấp 330 lần so với thời kỳ mới thành lập tỉnh. Trong đó, FDI đóng vai trò quan trọng. 

Không chỉ đóng góp cho ngân sách mà FDI còn làm thay đổi bộ mặt thành phố và nông thôn của địa phương này. Ở miền Bắc, ngoài Vĩnh Phúc còn có Bắc Ninh và Thái Nguyên đều là những địa phương có những thay đổi rất nhanh chóng trong những năm trở lại đây nhờ sự đóng góp lớn của nguồn vốn FDI. 

“Khi sang Mỹ, tôi loanh quanh đi mua đôi giày, bộ quần áo, cầm lên thì hóa ra sản xuất tại Việt Nam. Thực tế, áo sơ mi sản xuất tại Vĩnh Phúc rất nhiều. Một sản phẩm khác là ghế ô tô thì toàn bộ chi tiết ghế xe đều sản xuất ở Vĩnh Phúc và xuất khẩu sang Bắc Mỹ”, ông Lê Duy Thành, Phó Chủ tịch tỉnh Vĩnh Phúc, không giấu niềm tự hào khi kể câu chuyện này tại tọa đàm “30 năm lan tỏa vốn FDI” tổ chức ngày 6/10.

Ông Lê Duy Thành cho rằng đó là công lớn của doanh nghiệp FDI, khu vực chiếm trên 95% kim ngạch xuất khẩu của tỉnh này.

Thừa nhận đóng góp của FDI, song TS. Nguyễn Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), vẫn trăn trở: “Vậy doanh nghiệp FDI ở Việt Nam đem lại lợi gì ngoài những thứ chúng ta nhìn thấy được như đóng góp ngân sách, tăng trưởng? Vấn đề nhiều người quan tâm là tác động lan toả của FDI đến khu vực trong nước, tức là sau khi họ đi, sẽ để lại những gì?”.

Theo bà Tuệ Anh, chính sách FDI hiện vẫn chưa làm tốt được vai trò tạo liên kết giữa doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp trong nước. Do đó cần xây dựng khung chính sách FDI, trong đó cần coi nhiệm vụ tăng năng lực của khu vực doanh nghiệp trong nước, đặc biệt doanh nghiệp tư nhân, là một cấu thành quan trọng của chính sách FDI, như vậy mới tăng hiệu quả của FDI.

Ông Đậu Anh Tuấn - Trưởng ban Pháp chế Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cũng bày tỏ sự băn khoăn: “Có một con số rất ám ảnh. Cách đây một số năm thì 10 đồng xuất khẩu của Việt Nam thì 5 đồng thuộc về doanh nghiệp FDI, nhưng đến nay con số này là 7,5 đồng”.

Hàng năm, VCCI đều có những cuộc điều tra, trong đó cho thấy, các doanh nghiệp FDI chỉ mua khoảng 26,6% thiết bị, đầu vào từ doanh nghiệp Việt, còn lại là nhập khẩu và nhập từ công ty mẹ. “Sự liên kết giữa doanh nghiệp FDI và trong nước rất khiêm tốn. Dù có chuyển động nhưng rất chậm chạp", ông Tuấn cho biết.

Ghi nhận đóng góp to lớn của FDI, song bản thân lãnh đạo tỉnh Vĩnh Phúc cũng thấy băn khoăn khi nhà đầu tư nước ngoài nộp 1 tỷ đồng tiền thuế, họ sẽ bỏ túi 4 tỷ đồng. Doanh nghiệp trong nước cũng vậy. Tuy nhiên, 4 tỷ của doanh nghiệp Việt sẽ vẫn ở lại Việt Nam, nhưng 4 tỷ của nhà đầu tư nước ngoài sẽ được chuyển về nước họ.

Cho nên, cùng với FDI, vị lãnh đạo này cho rằng làm khu vực doanh nghiệp trong nước mạnh lên cũng quan trọng không kém.

Doanh nghiệp Việt tự ti?

Về phía nhà đầu tư, ông Phạm Anh Tuấn - Trưởng Ban Kế hoạch chiến lược của Toyota Việt Nam (TMV) cho biết, Toyota Việt Nam có khoảng 80% vốn nước ngoài, hoạt động ở Việt Nam được 20 năm. Tuy nhiên, việc nội địa hóa khó thực hiện là do vấn đề sản lượng.

Theo ông Tuấn, Toyota khi chọn nhà cung cấp thì không phân biệt đó là doanh nghiệp trong nước hay nước ngoài bởi chỉ cần đáp ứng chất lượng thì sẽ được chọn. Tuy nhiên, trên thực tế, các doanh nghiệp cung cấp của Toyota chủ yếu là các doanh nghiệp FDI vốn cung cấp cho hãng này ở nước khác nên theo vào Việt Nam đầu tư.

Trong khi đó, ông Bang Hyun Woo, Phó Tổng giám đốc Samsung Việt Nam, cho biết, cách đây 3 năm, số lượng doanh nghiệp Việt làm nhà cung cấp trực tiếp (cấp 1) cho Samsung chỉ là 4, nhưng giờ đã tăng lên 25. Cuối năm nay, con số này nâng lên 29 doanh nghiệp và năm 2020 sẽ là 50 doanh nghiệp, chưa kể các nhà cung cấp gián tiếp.

Nói về cơ hội trở thành nhà cung cấp cho Samsung, lãnh đạo Samsung Việt Nam cho biết: "Trước khi đến đây, chúng tôi nhận được nhiều câu hỏi về việc làm thế nào để doanh nghiệp nội địa trở thành nhà cung cấp cho Samsung? Hiện Samsung đã và đang đóng góp trên 20% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam mỗi năm. Con số này rất lớn. Cho nên, việc doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng của Samsung là vô cùng khó khăn”.

Hơn nữa, những sản phẩm của Samsung xuất khẩu ở nhiều nơi trên toàn cầu, nên những linh kiện, vật tư đầu vào mà Samsung nhập phải có chất lượng cao. Theo lãnh đạo Samsung, “nếu nói doanh nghiệp Việt Nam ngay bây giờ đáp ứng yêu cầu của Samsung thì rất nan giải".

Do đó, ông Bang gợi ý: “Các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam không nên tham vọng làm nhà cung cấp cấp 1 của Samsung mà trước tiên nên là cấp 2, cấp 3. Sau một thời gian tích lũy về công nghệ, chất lượng thì có thể tự tin hơn trở thành nhà cung cấp cấp 1 của Samsung”.Nhắc đến những ý kiến cho rằng doanh nghiệp Việt Nam không đủ khả năng trở thành cung cấp cho doanh nghiệp nước ngoài, Phó Chủ tịch tỉnh Vĩnh Phúc, bộc bạch: "Một chủ doanh nghiệp ở Vĩnh Phúc nói với tôi rằng, không có cái gì doanh nghiệp Đài Loan làm được, doanh nghiệp Trung Quốc làm được mà doanh nghiệp Việt không làm được". 

“Chủ doanh nghiệp này cho rằng vì doanh nghiệp Việt thiếu tự tin, tự tôn, tinh thần làm chủ, cứ nhìn doanh nghiệp FDI như một cái gì cao siêu lắm,... nên còn hạn chế. Nhìn thực trạng ở Vĩnh Phúc thì thấy có tình trạng như vậy”, lãnh đạo Vĩnh Phúc chia sẻ.

Ông Phan Hữu Thắng - nguyên Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì cho rằng, ngay cả có 50 doanh nghiệp Việt là doanh nghiệp cấp 1 cho Samsung thì vẫn chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Do đó, theo ông Thắng, không nên trông chờ nhà đầu tư nước ngoài mở cửa cho doanh nghiệp Việt nếu vẫn yếu và thiếu, hay mong chờ họ đợi mình lớn lên để chọn lựa.

Ông Thắng cho rằng bên cạnh vai trò Nhà nước trong hoạch định chính sách, doanh nghiệp trong nước khi tham gia chuỗi cung ứng phải có tinh thần sẵn sàng hợp tác, tham gia với doanh nghiệp nước ngoài.

Ngoại tệ Mua tiền mặt Mua chuyển khoản Giá bán
USD 24610.00 24635.00 24955.00
EUR 26298.00 26404.00 27570.00
GBP 30644.00 30829.00 31779.00
HKD 3107.00 3119.00 3221.00
CHF 26852.00 26960.00 27797.00
JPY 159.81 160.45 167.89
AUD 15877.00 15941.00 16428.00
SGD 18049.00 18121.00 18658.00
THB 663.00 666.00 693.00
CAD 17916.00 17988.00 18519.00
NZD   14606.00 15095.00
KRW   17.59 19.18
DKK   3531.00 3662.00
SEK   2251.00 2341.00
NOK   2251.00 2341.00

Nguồn: Agribank

Điều chỉnh kích thước chữ