'Việt Nam đang quá thận trọng trong chi tiêu và vay nợ'

Trao đổi với báo chí ngày 8/1 về triển vọng kinh tế Việt Nam năm 2025, ông Suan Teck Kin, Giám đốc Khối Nghiên cứu thị trường và Kinh tế toàn cầu của UOB (Singapore), chỉ ra 3 thách thức cùng 3 cơ hội đối với kinh tế Việt Nam trong năm 2025.

Thách thức đến từ bên ngoài

Thách thức thứ nhất là đe dọa áp thuế từ chính quyền Trump 2.0. Do tác động từ chính sách thương mại của chính quyền Trump 1.0, tỷ trọng của Trung Quốc trong tổng số kim ngạch nhập khẩu của Mỹ trong giai đoạn 2016-2024 giảm gần 1 nửa, từ 21,1% xuống 12,2%.

Trong khi đó, tỷ trọng xuất khẩu từ ASEAN sang Mỹ tăng lên 9,2%. Trong đó, tỷ trọng của Việt Nam tăng gấp đôi từ 1,9% lên 3,8%. Thâm hụt thương mại của Mỹ với Việt Nam, Indonesia, Thái Lan và Malaysia đều tăng trong giai đoạn này. Trong khi đó, ASEAN trở thành thị trường xuất khẩu hàng đầu đối với Trung Quốc.

Theo ông Suan Teck Kin, điều này bao hàm cả tích cực lẫn tiêu cực cho Việt Nam, bởi ông Trump ưu tiên việc giảm thâm hụt thương mại.

Ngoài ra, kinh tế gia UOB cho rằng Việt Nam đang đối mặt với “rủi ro tập trung cao” khi có kim ngạch thương mại lớn, cả xuất khẩu và nhập khẩu, với một nhóm nhỏ các nước.

“Nếu xảy ra bất cứ vấn đề gì, như áp thuế quan hay đứt gãy chuỗi cung ứng, Việt Nam sẽ gặp bất lợi”, ông nói thêm.

Thách thức thứ hai đến từ thị trường tài chính. Theo chuyên gia UOB, đồng đô la Mỹ và thị trường hối đoái biến động mạnh do chính sách thương mại của Mỹ và những bất định về địa chính trị.

Khi Mỹ tuyên bố áp thuế lên một số hàng hóa từ Trung Quốc năm 2018, đồng đô la Mỹ đã tăng giá khoảng 10% so với đồng nhân dân tệ trong nhiệm kỳ Trump 1.0.

Ở hiện tại, ngay cả trước khi ông Trump thắng cử tháng 11/2024, đồng đô la Mỹ đã tăng giá mạnh và tiếp tục leo dốc sau khi ông Trump tuyên bố áp thuế đối với hàng hóa từ một số đối tác thương mại lớn.

Việc đồng đô la Mỹ tăng giá cho thấy thị trường đang thiếu chắc chắn trước việc chính sách thương mại của Mỹ sẽ ra sao trong những năm tới, ông Suan Teck Kin nói.

Theo số liệu của UOB, đồng nhân dân tệ đang yếu dần kể từ tháng 9/2024. Một số đồng tiền tệ khác của châu Á cũng có diễn biến tương tự đồng tiền của Trung Quốc. Nếu đồng nhân dân tệ giảm giá so với đô la Mỹ, nhiều khả năng các đồng tiền châu Á khác cũng theo bước.

Trong kịch bản trung dung của UOB về chính sách thương mại Mỹ ở chính quyền Trump 2.0 (không áp thuế chung 10% lên toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ các nước và chỉ áp thuế bổ sung 25% đối với hàng hóa từ Trung Quốc thay vì 60%), đồng đô la Mỹ sẽ không tăng giá mạnh (10%) như thời Trump 1.0, ông Suan Teck Kin dự đoán.

Ở kịch bản này, đồng Việt Nam được dự báo giảm giá 3% so với đồng bạc xanh trong năm nay, theo chuyên gia UOB. Cụ thể hơn, tỷ giá USD/VND sẽ leo lên mức 25.800 trong quý 1, 26.000 trong quý 2, 26.200 trong quý 3 trước khi lùi về 26.000 trong quý 4.

Bộ phận nghiên cứu của UOB dự báo chỉ số DXY (đo lường sức mạnh đồng đô la Mỹ so với 6 loại tiền tệ khác) sẽ tăng trong nửa đầu năm 2025 trước khi điều chỉnh giảm vào nửa sau của năm khi chính sách thương mại của chính quyền Trump rõ ràng hơn.

Thách thức lớn thứ ba là sự chuyển dịch của các chuỗi cung ứng trước chính sách thuế quan của chính quyền Trump.

Hiện ASEAN là khu vực nhận dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn thứ hai thế giới sau Mỹ. Trong ASEAN, năm 2023, đứng đầu là Singapore về thu hút FDI, tiếp đến là Indonesia, Việt Nam, Malaysia, Philippines và Thái Lan.

Đối với Việt Nam, vốn FDI thực hiện trong năm 2024 đạt mức cao kỷ lục, 25,35 tỷ USD, nhờ vào sự dịch chuyển của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Việc xu hướng này có tiếp tục hay không trong những năm tới dưới thời Trump 2.0 và sự cạnh tranh giữa các nước trong khu vực vẫn còn là câu hỏi để ngỏ, ông Suan Teck Kin nói.

Còn nhiều dư địa tăng đầu tư cho hạ tầng

Ở chiều ngược lại, theo các chuyên gia UOB, Việt Nam có thể đón nhận 3 cơ hội lớn để tăng tốc nền kinh tế.

Cơ hội thứ nhất là đa dạng hóa thương mại để giảm rủi ro phụ thuộc quá nhiều vào một số đối tác chính, bao gồm tăng xuất khẩu cho các đối tác lớn và mở rộng sang các thị trường khác.

Đối với một số nhóm hàng hóa xuất khẩu chính, Việt Nam có năng lực để tăng xuất khẩu các hàng hóa như thủy hải sản, nông sản, gỗ…

Cơ hội lớn tiếp theo là dư địa để mở rộng đầu tư cho cơ sở hạ tầng còn lớn. Theo nghiên cứu của UOB, vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội chỉ đóng góp khoảng 30% cho tăng trưởng GDP, thấp hơn mức bình quân trên 40% của Trung Quốc.

“So với Trung Quốc, Việt Nam chưa đầu tư mạnh bằng”, chuyên gia UOB nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, chi tiêu công của Việt Nam, bao gồm chi cho y tế, giáo dục, ở mức bình quân 8,8%, thấp hơn mức 16,5% của Trung Quốc.

Cơ hội lớn nữa đến từ sự hỗ trợ tài khóa trong kỷ nguyên mới. Dẫn số liệu từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), ông Suan Teck Kin cho biết, tỷ lệ nợ công/GDP của Việt Nam sẽ giảm từ mức dưới 40% hiện nay còn 31% vào năm 2029, trong khi con số này ở mức bình quân 97% tại các nền kinh tế mới nổi ở châu Á.

Do đó, Việt Nam còn nhiều dư địa để tăng chi tiêu và nợ, từ đó hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, chuyên gia UOB nhấn mạnh. Các khoản chi có thể được ưu tiên cho cơ sở hạ tầng như điện, nước, đường sá, giáo dục, y tế, số hóa, tăng trưởng bền vững…

Theo ông Suan Teck Kin, trong kỷ nguyên mới, Việt Nam còn nhiều cơ hội để tăng đầu tư, nhằm tăng tính cạnh tranh, năng suất và đổi mới sáng tạo.

Bình luận thêm, ông Đinh Đức Quang, Giám đốc Khối thị trường tiền tệ của UOB Việt Nam, cho biết Chính phủ và Quốc hội Việt Nam “đang quá thận trọng”. Sự thận trọng này có cơ sở khi nhiều quốc gia như Argentina và ở châu Âu đã vỡ nợ do vay nợ tràn lan, đổ tiền vào các dự án không hiệu quả, do tham nhũng, thất thoát.

Trong khi đó, Trung Quốc đã tăng mạnh chi tiêu công để đạt được sự tăng trưởng nhanh trong một thời gian dài. Từ đó, UOB khuyến nghị Việt Nam tăng chi tiêu công để nền kinh tế tăng trưởng nhanh hơn, ở mức 2 con số, trong một khoảng thời gian dài, từ 1 đến 2 thập kỷ, từ đó đưa nền kinh tế chuyển sang một trạng thái mới.