Cây cigar trên đất thuốc lào

Giữa cánh đồng Đường Vẹt nằm bên con đường làng trải nhựa thuộc xã Việt Tiến, huyện Vĩnh Bảo, Hải Phòng là khu vực đồng cao với những dãy nhà xưởng xây gạch ba banh mái tôn cùng những thửa đất trồng một loại cây lạ mắt - cigar Cuba. Cuối hạ, cánh đồng trồng cigar đã thu hoạch chỉ còn lại những luống cây cigar đã trụi lá, trên thân chỉ còn ít lá nhánh nhỏ đang héo úa dần. Ông Đặng Văn Dũng (SN 1957), chủ nhân của khu cánh đồng cigar, mặt rám nắng, quần bò áo sơ mi, đi lại trong khu nhà xưởng đăm chiêu nhìn ngắm những lá cigar đang phơi ủ. Trên mái nhà xưởng, những lá cigar được bó thành ttừg bó treo trên móc sắt trên xà đang ngả màu vàng úa.

Dẫn khách tham quan một vòng quanh khu ruộng trồng cigar đã thu hoạch, chỉ còn lại những thân cây trơ trọi xen lẫn cỏ dại, ông Dũng kể: "Vụ năm nay thu hoạch từ tháng 5 rồi, giờ chỉ còn lại những luống cây đã thu hoạch chờ phá bỏ để làm đất trước khi trồng vụ mới. Cây cigar cũng giống cây thuốc lào quê tôi, mỗi năm chỉ trồng được một vụ".

Ông Đặng Văn Dũng sinh ra và lớn lên ở làng Viên Lang (xã Việt Tiến, huyện Vĩnh Bảo), từ nhỏ ông đã phụ giúp cha mẹ công việc đồng áng, chăm tưới, bắt sâu cho cây thuốc lào. Thời bao cấp làng quê Vĩnh Bảo nghèo khó, cây lúa chỉ đủ bữa ăn, cây thuốc lào trở thành nguồn thu nhập quan trọng của mỗi gia đình, các khoản lo cho con cái học hành, chi tiêu đám xá đều trông chờ vào vài sào thuốc lào. Đến năm 1975, khi được sang thủ đô La Habana học đại học, tận mắt thấy những cánh đồng cigar ở Cuba cũng giống như cây thuốc lào ở quê nhà đã khiến ông nảy sinh ý tưởng sẽ mang cây cigar về quê trồng. Nhưng mấy năm sinh viên nhanh chóng qua, ông Dũng trở về nước nhận công tác ngành công an rồi cuốn theo công việc.

"Như một duyên nợ, sau đó tôi được cử sang làm việc tại Cuba. 15 năm làm việc ở nước bạn, tôi mới có điều kiện học hỏi cách trồng chế biến cigar tại các nông trại. Tôi chỉ nghĩ đơn giản cây cigar rất giống cây thuốc lào, chắc có thể trồng trên quê mình được, thành công thì nó cho hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều", ông Dũng kể.

Rồi sau đó, cuối tuần rảnh rỗi, thay vì nghỉ ngơi, ông Dũng lại cùng những người bạn bản xứ lang thang đến những cánh đồng trồng cigar lân la học hỏi. Ông hay tới hai thị trấn là San Luis và San Juan Y Martinez là những vùng đất trồng cigar nổi tiếng nhất ở Cuba. Ông tỉ mẩn quan sát, ghi vào sổ tay cách trồng, chăm bón, thu hoạch, quy trình ủ để lá lên men, cuốn thành điếu ra sao. Lâu dần những kiến thức, kinh nghiệm trồng sản xuất điếu cigar đã đầy những cuốn sổ và trong đầu ông. Ông cũng đã từng gửi giống về quê cho bạn bè trồng thử nhưng không có kết quả vì lá cigar thu hoạch xong còn phải qua không biết bao nhiêu công đoạn mới trở thành điếu cigar mang theo hương vị đặc trưng

Tới năm 2018, nhận quyết định nghỉ hưu với quân hàm thiếu tướng, ông Đặng Văn Dũng mới thực sự có điều kiện bắt tay vào thực hiện những ấp ủ của mình. Được vợ con hậu thuẫn về kinh tế, ông về quê thuê 1,5 ha đất đồng cao của người dân, bắt tay cải tạo thành vườn trồng cây cigar, xây dựng nhà xưởng phục vụ sản xuất. Từ cây giống từ bạn bè gửi cho, năm 2019 ông bắt đầu trồng vụ đầu tiên.

Cigar thuần Việt "made in Vĩnh Bảo"

Cũng như cây thuốc lào, vụ cigar bắt đầu trồng từ sau tết âm lịch. Nhưng cây cigar phải trồng theo kiểu cây thuốc lào truyền thống, không sử dụng thuốc trừ sâu hay hoá chất. Từ mùa hè, khu đồng trồng thuốc được cày ải, phơi đất để cho sâu bệnh trong đất chết hết. Sau tết bắt đầu làm đất đánh luống và trồng cây giống. Những cây trồng lấy lá wrapper cuốn thành vỏ điếu cigar là những lá to nhất dưới gốc cây,  lá wrapper phải đảm bảo không bị sâu ăn, nếu lá xuất hiện lỗ thủng sẽ không sử dụng được. Các loại lá làm lá cuộn trong tạo độ cháy, tạo hương vị, tăng độ nặng được sẽ nằm từ giữa cây lên đến ngọn cây.

Cây cigar quá trình chăm bón không dùng thuốc sâu hay phân bón hoá học, chỉ dùng phân vi sinh bón và bắt sâu bằng tay để đảm bảo giữ hương vị của lá cây. Sau ba tháng cây lớn cao hơn đầu người, lá trưởng thành bắt đầu vụ thu hoạch. Thu hoạch cigar không đồng loạt như cây thuốc lào, mà vụ thu hoạch kéo dài 1-2 tháng, bắt đầu thu hoạch từ gốc trở lên, mỗi cây cho thu hoạch chừng 15-20 lá. Thời điểm thu hoạch hay làm đất ông phải thuê thêm nhân công còn bình thường chỉ có 1-2 người trông coi bảo quản lá cigar phơi ủ.

Tuy nhiên, trồng được cây ra lá cho thu hoạch mới chỉ là phần đầu vào, để có hiệu quả phải sản xuất thành các điếu cigar có hương vị đặc trưng. Toàn bộ quá trình từ gieo hạt, trồng cây đến thu hoạch, phơi ủ, cuốn thành điếu cigar phải trải qua hơn 100 công đoạn. Trong đó, quá trình ủ lá lên men là khó khăn nhất, thời gian ủ ít nhất phải 3 năm. Những loại cigar đặc biệt thời gian ủ lá thậm chí kéo dài tới cả chục năm. Lá cigar nguyên liệu và quá trình phơi ủ đóng vai trò quyết định đến việc điếu cigar làm ra có cháy hay không, hương vị có thơm ngon hay không.

Vụ đầu tiên ông Dũng trồng thử nghiệm 4-5 sào nhưng lá cigar sau khi thu hoạch treo lên trong các căn nhà xưởng để phơi ủ nhưng một thời gian lá héo rụng gần hết. Vắt óc suy nghĩ tìm hiểu, ông Dũng mới biết do độ ẩm quá cao nên lá thuốc lên men bị hỏng, lá héo rụng. Ông Dũng cho điều chỉnh độ ẩm những lá cây còn lại lên men thành công. Lá cigar thu hoạch xong phải qua quá trình ủ lên men, ẩm quá hay khô quá đều bị hỏng, chết men khiến lá hỏng. Qua vụ thứ hai, ông trồng hơn 1ha, lúc phơi ủ vẫn còn một phần lá hỏng nhưng đa phần đã lên men cho hương vị. Tới nay đã là vụ thứ tư cho thu hoạch lá cigar trên vùng đất thuốc lào.

Mở cốp xe lấy ra một bịch nylon trong có những điếu cigar còn thô ráp, hình thức chưa được tinh xảo, bắt mắt cho lắm, ông Dũng châm một điếu hút rồi mời khách hút thử. Đây là lá cigar vụ thu hoạch năm 2020, sau ba năm ủ đã cho thành quả, vợ ông Dũng đã giúp ông cuốn thủ công thành những điếu cigar này. Ông Dũng nói trên thế giới, cigar có bảy loại hương vị đặc trưng như kem, hoa quả, vani, bạc hà, mật ong, gỗ, cỏ, điếu cigar nhất định phải mang những hương vị đặc trưng này. "Lúc đầu cuốn cũng thành hình điếu cigar nhưng thuốc không cháy được. Cứ phải mày mò rút kinh nghiệm nhiều lần mới đạt được yêu cầu. Giờ thuốc đã cháy đều, có hương vị bạc hà xen lẫn mật ong", ông Dũng nói.

Theo ông Đặng Văn Dũng, tại Việt Nam hiện tại hầu như cơ sở sản xuất cigar chỉ là gia công, nguyên liệu được nhập từ nước ngoài về gia công thành dạng thuốc lá điếu mang hương vị cigar. Mặt khác, cigar kể cả gia công hay nhập khẩu vẫn là những loại hàng hoá đắt đỏ. Chính vì thế ước mơ của ông là sẽ thử nghiệm thành công từ trồng, thu hoạch, phơi ủ đảm bảo cho lá cigar đạt được tiêu chuẩn hương vị đặc trưng để tạo thành những điếu "cigar made in Vĩnh Bảo". Qua đó thoả mãn được nhu cầu người tiêu đùng cũng như mang lại hiệu quả kinh tế cao so với cây thuốc lào.

Dù vậy, vị tướng công an cũng tự nhận "dự án" của ông mới bước đầu thành công ở việc tự tạo ra được nguyên liệu, chế biến thô thành điếu cigar hút được. Để tạo được thành điếu cigar có thể bán ra thị trường thì ít nhất phải tạo ra được những điếu cigar có mẫu mã đẹp, hương vị, chất lượng tương đương mới có thể cạnh tranh nổi.

Ông Dũng nói đây mới là thành công bước đầu trong quá trình thử nghiệm trồng ủ và chế biến cigar điếu. Ông vẫn đang ấp ủ ước mơ nhân rộng diện tích, sản lượng lá cigar để có thể tiến hành sản xuất điếu cigar thương mại. Quy trình thử nghiệm thành công sẽ là động lực cho ông thực hiện ước mơ "cigar made in Vĩnh Bảo". Nhưng đây là lĩnh vực mới, nếu đi vào sản xuất thương mại, sẽ còn phải đầu tư nhiều tâm huyết, kiến thức cũng như tài chính và cơ chế chính sách hỗ trợ. "Giờ nói tới sự thành công hay không vẫn còn quá sớm. Nhưng tôi sẽ cố gắng đem hết khả năng để tạo ra được nhưng điếu cigar thuần Việt" ông Dũng nói.

Bài liên quan

Trò chuyện với 'ông mai' đưa dự án tỷ đô của Đức đến Bình Định

Trò chuyện cùng Nhà thiết kế Fong-Chan: Âm hưởng Scandinavi tại Sailing Club Residences Ha Long Bay

Cuộc trò chuyện tương lai và lời cam kết 100 năm của Tân Hiệp Phát

Trò chuyện với Bộ trưởng chịu án tù được Thủ tướng và 28 Bộ trưởng, Thứ trưởng vào thăm