Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về giao chỉ tiêu kế hoạch dự trữ quốc gia năm 2020, Tổng cục Dự trữ Nhà nước (DTNN) phải mua 190.000 tấn gạo dự trữ quốc gia. Để thực hiện kế hoạch, Tổng cục DTNN đã tổ chức đấu thầu để mua gạo dự trữ.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại Tổng cục DTNN mới ký hợp đồng mua được 7.700 tấn gạo do sau khi đấu thầu đã xảy ra tình trạng các doanh nghiệp từ chối ký hợp đồng không thực hiện bán gạo cho cục DTNN.

Cụ thể, trong tổng số 190.000 tấn gạo kế hoạch đấu thầu có 12.000 tấn không có nhà thầu trúng thầu; 178.000 tấn gạo có nhà thầu trúng thầu nhưng mới chỉ ký được hợp đồng 7.700 tấn gạo. Số lượng gạo các nhà thầu từ chối ký hợp đồng là 170.300 tấn gạo.

Để xử lý sự việc nhà thầu trúng thầu nhưng từ chối ký hợp đồng để xảy ra tình trạng vỡ kế hoạch mua gạo dự trự quốc gia, Tổng cục DTNN giao nhiệm vụ cho các Cục DTNN khu vực theo thẩm quyền phân cấp để xử lý các nhà thầu đã trúng thầu nhưng từ chối ký hợp đồng theo đúng quy định của Luật Đấu thầu. 

Vậy, những nhà thầu trúng thầu nhưng từ chối ký hợp đồng sẽ bị xử lý ra sao theo quy định của luật pháp? Nhadautu.vn đã tham vấn ý kiến luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật Basico về vấn đề này.

Ông Đức cho biết, với trường hợp này có 2 tình huống xảy ra. Một là cứ theo lẽ thường, nhà thầu sẽ bị phạt 8% hợp đồng nếu không thực hiện. Tuy nhiên, do trường hợp này hợp đồng chưa ký thì bên nhà thầu sẽ bị mất số tiền đặt cọc khi đăng ký dự thầu (nếu có). Còn nếu trước đó nhà thầu không phải đặt cọc thì coi như 'bằng hoà'.

Trong trường hợp thứ 2 cần xét tới lý do trúng thầu nhưng lại 'bỏ chạy' của nhà thầu. Theo Công ước Quốc tế và Bộ Luật dân sự Việt Nam 2015 thì khi hoàn cảnh thay đổi, dẫn tới một bên không thể thực hiện được hợp đồng hay có thể thực hiện được nhưng quá khó khăn, nếu thực hiện sẽ gây thiệt hại lớn, thậm chí là phá sản cho doanh nghiệp, thì các bên phải ngồi lại để bàn bạc, thương thuyết làm sao giảm thiệt hại và đưa ra một mức giá điều chỉnh hợp lý.

Theo lý giải của các doanh nghiệp, nguyên nhân các nhà thầu trúng thầu gạo nhưng từ chối ký hợp đồng là vì ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19, nhu cầu của thị trường xuất khẩu gạo tăng cao, giá gạo liên tục tăng từ thời điểm dự thầu tới khi có kết quả trúng thầu nên nhà thầu không thực hiện được và có văn bản từ chối ký hợp đồng. Như vậy có thể coi là lý do khách quan, không dự báo được trước. Muốn giải quyết được thì các bên cần ngồi lại và đưa ra một thoả thuận giá mới phù hợp với điều kiện hiện tại.

Nếu Cục DTNN không chấp nhận thoả thuận lại giá và nhất quyết yêu nhà thầu phải thực hiện cam kết hoặc yêu cầu xử lý thì có thể ra toà, lúc đó toà án sẽ có quyết định áp đặt.

Thực tế, đến thời điểm hiện tại, Tổng cục DTNN đã báo cáo Bộ Tài chính cho tổ chức đấu thầu lại đối với số lượng 182.300 tấn gạo còn thiếu do bị từ chối ký hợp đồng và đấu giá không thành công để bảo đảm đủ chỉ tiêu 190.000 tấn gạo nhập kho dự trữ quốc gia. Nghĩa là Tổng cục DTNN đồng ý huỷ kết quả thầu trước đó do nhà thầu trúng thầu nhưng không ký hợp đồng.

Trao đổi với báo chí, Âu Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan, Tổng cục Hải quan đã thông tin về 4 doanh nghiệp "bùng" gạo dự trữ Nhà nước để đem đi xuất khẩu trong đợt mở tờ khai xuất khẩu 400.000 tấn gạo vừa qua.

Theo ông, từ 0h ngày 12/4, đã có 39 doanh nghiệp đăng ký tờ khai xuất khẩu gạo, số lượng hạn ngạch đạt 400.000 tấn. Tuy nhiên, trong danh sách này lại có những doanh nghiệp trúng thầu dự trữ quốc gia mặt hàng gạo (theo Tổng cục Dự trữ Quốc gia) nhưng không đến ký hợp đồng hoặc từ chối ký hợp đồng cung cấp gạo dự trữ quốc gia.

"Trên tờ khai đăng ký xuất khẩu, các doanh nghiệp này đăng ký lên tới hàng nghìn tấn gạo", ông Tuấn nói.

Cụ thể, Tổng công ty Lương thực miền Bắc trúng thầu 4.500 tấn gạo, hiện chưa ký hợp đồng nhưng lại đăng ký 8 tờ khai xuất khẩu với số lượng 7.200 tấn. Công ty TNHH Phát Tài trúng thầu 17.940 tấn gạo, cũng đăng ký 5 tờ khai xuất khẩu, tổng khối lượng hơn 13.000 tấn.

Công ty CP Mỹ Tường và Công ty CP XNK Thuận Minh cũng nằm trong danh sách trúng thầu nhưng chưa ký hợp đồng với Cục Dự trữ Quốc gia khu vực. Tuy nhiên, hai doanh nghiệp này lại đăng ký tờ khai xuất khẩu trên 10.000 tấn.

"Các doanh nghiệp này chưa thực hiện quy định cung cấp gạo cho dự trữ quốc gia. Cơ quan Hải quan cho rằng hiện tượng này làm phát sinh nguy cơ không đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đảm bảo dự trữ quốc gia", vị này cho hay.

Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan cũng cho hay hiện nay chưa có chế tài buộc doanh nghiệp ký hợp đồng đối với lượng gạo đã trúng thầu dự trữ quốc gia thì mới được xuất khẩu. Tổng cục Hải quan đề nghị Bộ Công Thương xem xét thay bằng phân bổ hạn ngạch tổng lượng hàng tháng, có thể đấu giá hạn ngạch như mặt hàng đường mà Bộ Công Thương đang thực hiện.

Bài liên quan

Sẽ đấu thầu đủ 190 nghìn tấn gạo dự trữ quốc gia trước tháng 7/2020

Bộ NN&PTNT: Gạo nếp không nằm trong danh mục dự trữ quốc gia, đề nghị cho xuất khẩu

Bộ Công Thương hỏa tốc đề nghị Bộ Tài chính công khai danh sách thương nhân đã đăng ký xuất khẩu gạo

Doanh nghiệp xuất khẩu hàng trăm triệu USD gạo ‘ngồi trên đống lửa’ vì ‘chờ’ chính sách