Sự việc bắt đầu từ ngày 5/6 khi Bahrain là nước khai màn cho chuỗi hành động cô lập Qatar với cáo buộc quốc gia này “hỗ trợ cho hoạt động khủng bố”. Như giọt nước tràn ly, ngay sau đó Ả-rập Xê-út, quốc gia có tiềm lực mạnh nhất trong vùng Vịnh tiếp tục tuyên bố đóng cửa biên giới với Doha. Năm ngày tiếp sau đó, con số các nước tuyên bố đoạn tuyệt quan hệ với Qatar đã lên tới 9 quốc gia.

Vì sao khủng hoảng nổ ra?

Tình hình khu vực nóng lên đáng kể từ sau chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Donald Trump vài ngày trước. Không lâu sau khi ông Trump và Vua Ả Rập Xê Út Salman bin Abdulaziz chỉ ra Iran là nhà tài trợ chính cho khủng bố, Ả Rập Xê Út và Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất cũng cáo buộc Qatar đang cố gắng làm suy yếu các biện pháp cô lập nhà nước Cộng hòa Hồi giáo. Báo chí, giáo sĩ và những người nổi tiếng liên tiếp tấn công vua Sheikh Tamim của Qatar.

Với mối quan hệ gần gũi dưới thời Tổng thống Trump, Ả Rập Xê Út và Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất đang tìm cách đè bẹp mọi sự phản kháng nhằm cô lập Iran ở Trung Đông. Hai nước cũng gây sức ép lên Qatar nhằm buộc quốc gia nhỏ bé này phải dừng hỗ trợ các nhóm như Anh em Hồi giáo hay Hamas ở Palestine.

Cấm vận kinh tế

Cùng với việc cắt đứt quan hệ ngoại giao, Ả-rập Xê-út đã khởi xướng một loạt các động thái cấm vận kinh tế với Qatar. Bắt đầu từ việc đóng cửa biên giới với Doha, Riyadh cùng một số quốc gia vùng vịnh khác tiếp tục dừng tất cả các chuyến bay có liên quan tới Qatar. Tiếp đó, giao thương đường biển với Doha cũng bị phong tỏa. Tất cả các tàu của Qatar đều phải thay đổi lộ trình từ các lệnh cấm này. Các nhà phân tích cho rằng, thiệt hại của các nền kinh tế vùng Vịnh ước tính có thể lên tới con số hàng tỷ USD.

Sự ủng hộ từ các đồng minh

Trong khi bị các quốc gia trong khu vực cấm vận, Qatar đã nhận được sự trợ giúp từ các quốc gia khác. Thổ Nhĩ Kỳ và Iran tăng chuyến bay tới Qatar và ngược lại. Hai quốc gia đều đề xuất hỗ trợ thực phẩm cho Doha, trong bối cảnh Ả-rập Xê-út cung cấp tới 40% lương thực tới quốc gia này.

Ngoài ra, trước những mối đe dọa chống lại đồng minh thân thiết, Thổ Nhĩ Kỳ tiếp tục đồng ý đẩy nhanh tiến độ việc điều quân tới căn cứ quân sự của mình tại Qatar. Theo thỏa thuận từ năm 2014, căn cứ quân sự này có thể chứa tối đa 5.000 binh sĩ. Động thái này được Ankara giải thích là để “giải quyết khủng hoảng trong hòa bình”.

Phong tỏa truyền thông

Khi căng thẳng leo thang, Ả-rập Xê-út tuyên bố sẵn sàng đóng cửa văn phòng đại diện tại Riyadh của hãng thông tấn lớn nhất Doha Al Jazeera. Trang tin này trước đó đã bị chặn ở Ả-rập Xê-út, Các Tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất (UAE), Bahrain và Ai Cập. Một số nguồn tin cũng cho thấy, các quốc gia này cũng dường như đồng thuận về việc đóng các cửa trụ sở địa phương Al Jazeera tại các nước. Trong khuôn khổ chiến lược phong tỏa truyền thông, một kênh truyền hình bóng đá của Qatar, BeIn cũng đã bị UAE chặn tại nước này.

Động thái của Tổng thống Donald Trump

Tổng thống Mỹ Donald Trump lên tiếng trên mạng xã hội, ủng hộ các biện pháp cô lập Qatar. Động thái này của Tổng thống Trump dường như khiến vấn đề Qatar phức tạp hơn. Ông đăng dòng trạng thái trên mạng xã hội Twitter ám chỉ tới Qatar và nhắc lại tuyên bố của các lãnh đạo Trung Đông rằng “sẽ cứng rắn hơn với việc tài trợ tiền cho chủ nghĩa cực đoan”. Sau bình luận này, tình hình trở nên còn tồi tệ hơn. Vài giờ sau đó, có thêm một vài quốc gia tiếp tục lên tiếng cắt đứt quan hệ ngoại giao với Doha như Jordan, Senegal, Mauritania.

Trong khi đó, Bahrain ban hành lệnh cấm người dân thể hiện sự ủng hộ tới Qatar trên mạng xã hội, nói rằng người phạm tội sẽ bị phạt 15 năm tù và 136.000 USD.

Cũng vào ngày 8/6, Tổng thống Trump đã kêu gọi các bên tham gia “đối thoại” để xử lý khủng hoảng. Tuy nhiên các bên vẫn bày tỏ thái độ cứng rắn với Qatar. Ngoại trưởng Bahrain Sheikh Khalid bin Ahmed al-Khalifa tuyên bố “sẽ làm mọi việc để bảo vệ quốc gia khỏi mối hiểm họa từ Qatar” đồng thời yêu cầu nước này “tránh xa Iran và ngừng việc ủng hộ cho các tổ chức khủng bố”. Ngoại trưởng UAE cũng tuyên bố “không có gì để thương lượng” với Doha.

Trước những căng thẳng từ các hoạt động cấm vận, Ngoại trưởng Qatar vẫn tuyên bố sẽ không bao giờ đầu hàng trước những áp lực gặp phải.

Hậu quả từ sự rạn nứt trong thế giới Ả rập?

Bất cứ tranh chấp nào trong khu vực cũng khiến thị trường dầu mỏ thế giới lo lắng. Tranh chấp nội bộ giữa các nước Vùng Vịnh còn làm giảm sự hấp dẫn của họ với các nhà đầu tư nước ngoài. Cổ phiếu của Qatar cũng đã giảm 5% sau khu rạn nứt xảy ra. Ngay trước chuyến thăm khu vực của Tổng thống Trump, Citigroup cho rằng căng thẳng giữa Mỹ và Iran có ý nghĩa đáng kể với thị trường tài chính và dầu mỏ.

Mehran Kamrava, giám đốc trung tâm nghiên cứu quốc tế và khu vực của Đại học Georgetown ở Qatar, nhận định: “Đối lập tư tưởng và bất đồng nội bộ thế giới Ả rập không có gì mới. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là mức độ của áp lực và thời gian diễn biến nhanh chưa từng có. Điều đó cho thấy Ả rập Xê út và Các tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất muốn sự khuất phục của Qatar”.