Hoa Kỳ và Nhật Bản sắp đạt được thỏa thuận hạn chế xuất khẩu công nghệ chip sang Trung Quốc

Nhà Trắng muốn công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới trước cuộc bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11, bao gồm một biện pháp buộc các công ty không phải của Hoa Kỳ phải xin giấy phép bán sản phẩm cho Trung Quốc để hỗ trợ ngành công nghệ của nước này.

Nhật Bản tham gia cùng Hoa Kỳ?

Các quan chức chính quyền Biden đã dành nhiều tháng đàm phán căng thẳng với các đối tác của họ ở Nhật Bản và Hà Lan để thiết lập các chế độ kiểm soát xuất khẩu bổ sung, có nghĩa là các công ty Nhật Bản và Hà Lan sẽ không bị "quy định sản phẩm trực tiếp nước ngoài" của Hoa Kỳ nhắm mục tiêu.

Những người ở Washington và Tokyo quen thuộc với các cuộc đàm phán cho biết Hoa Kỳ và Nhật Bản hiện đã gần đạt được bước đột phá, mặc dù một quan chức Nhật Bản cảnh báo tình hình vẫn "khá mong manh" vì lo ngại về sự trả đũa của Trung Quốc.

Chính phủ Nhật Bản đặc biệt lo ngại rằng Trung Quốc có thể chặn xuất khẩu các khoáng sản quan trọng — đặc biệt là gali và than chì — nếu Tokyo áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu do Hoa Kỳ thúc đẩy.

Những người quen thuộc với vấn đề này cho biết Bắc Kinh đã đưa ra các mối đe dọa đối với Tokyo và các công ty Nhật Bản.

Bịt lỗ hổng

Nhật Bản và Hoa Kỳ đã thảo luận về cách hạn chế tác động của bất kỳ hành động trả đũa nào của Trung Quốc — một vấn đề mà Washington và các đồng minh đang phải vật lộn khi họ tìm cách chống lại Trung Quốc.

Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Hoa Kỳ được thiết kế để đóng lỗ hổng trong các quy tắc hiện hành và bổ sung các hạn chế phản ánh tiến độ nhanh chóng của Huawei và các tập đoàn Trung Quốc khác trong sản xuất chip trong hai năm qua.

Washington muốn khiến Trung Quốc khó có được các công cụ sản xuất chip quan trọng, do vậy, những hạn chế sẽ có tác động lớn nhất đến ASML tại Hà Lan và Tokyo Electron tại Nhật Bản.

Hoa Kỳ cũng muốn các nước nói trên hạn chế dịch vụ, bao gồm cả cập nhật phần mềm và bảo trì các công cụ, trong một động thái sẽ gây tổn hại đáng kể đến Trung Quốc. Các biện pháp kiểm soát sẽ có tác động tương tự như những biện pháp đã áp dụng đối với các công ty và công dân Hoa Kỳ.

Các cuộc đàm phán tập trung vào việc điều chỉnh các quy tắc kiểm soát xuất khẩu của ba quốc gia để các công ty Nhật Bản và Hà Lan sẽ không phải tuân theo FDPR, mà một người ở Hà Lan mô tả là "quả bom ngoại giao".

Trong khi Hoa Kỳ và Nhật Bản đã đạt được tiến triển, các quan chức chính quyền Biden nhận thức được rằng Tokyo đang khó chịu vì Hoa Kỳ đang gây áp lực lên Nhật Bản khi Tổng thống Joe Biden chuẩn bị ngăn chặn việc Nippon Steel tiếp quản US Steel trị giá 15 tỷ USD.

Các nhà đàm phán của Hoa Kỳ bao gồm các quan chức từ Bộ Thương mại và Hội đồng An ninh Quốc gia. Một người quen thuộc với các cuộc đàm phán cho biết Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo và Rahm Emanuel, đại sứ Hoa Kỳ tại Nhật Bản, đang được triển khai theo cách tiếp cận "bad cop" (cảnh sát xấu tính).

Một quan chức Nhật Bản cho biết Tokyo và các công ty Nhật Bản lo ngại rằng khi cuộc bầu cử Hoa Kỳ đến gần, đây là "thời điểm khó khăn nhất dưới thời chính quyền này" để đọc được ý định của Hoa Kỳ.

Nhật Bản lo ngại rằng sự trả đũa của Trung Quốc có thể bao gồm lệnh cấm xuất khẩu các loại khoáng sản chính, buộc một số khách hàng thương mại Nhật Bản phải tìm nhà cung cấp thay thế các sản phẩm có chứa các loại khoáng sản này.

Quan chức Nhật Bản cho biết gần đây có nhiều lo ngại rằng Trung Quốc sẽ trả đũa nếu Tokyo nhượng bộ Hoa Kỳ quá nhiều, đặc biệt là lo ngại về việc Bắc Kinh hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng.

Giá các loại khoáng sản chính đã ở mức cao và một số công ty Nhật Bản đã lên tiếng lo ngại với Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp rằng việc giá tiếp tục tăng sẽ khiến các sản phẩm của Nhật Bản kém cạnh tranh hơn, những người hiểu rõ tình hình cho biết.

"Khách hàng cần nguồn cung được đảm bảo và những đảm bảo đó hiện đang trở nên rất khó khăn", một giám đốc điều hành tại một công ty giao dịch Nhật Bản chuyên về các loại khoáng sản này cho biết.

Một người quen thuộc với các cuộc đàm phán cho biết mặc dù "không dễ" để đạt được thỏa thuận, nhưng Hoa Kỳ phải cẩn thận không thực hiện các hành động khiến Nhật Bản và Hà Lan từ bỏ cơ chế ba bên được tạo ra trong thời chính quyền Trump và đã giúp điều hòa các biện pháp kiểm soát xuất khẩu.

"Nếu Hoa Kỳ có ý định sao chép cuộc đối thoại này như một mô hình, thì tốt hơn hết là họ nên đưa ra một cách tiếp cận bền vững hơn là áp đặt trực tiếp", người này cho biết. "Rõ ràng là nhóm của Biden đang cảm thấy thời gian eo hẹp và sẵn sàng để cuộc đối thoại này chịu thiệt hại để giành chiến thắng vào phút chót".

Trong khi đó, Trung Quốc cho biết họ "kiên quyết phản đối việc lạm dụng kiểm soát xuất khẩu" và kêu gọi "các quốc gia có liên quan" tuân thủ các quy tắc kinh tế và thương mại quốc tế.

"Chúng tôi sẽ theo dõi chặt chẽ các diễn biến trên mặt trận này và kiên quyết bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của các công ty Trung Quốc", Liu Pengyu, người phát ngôn của Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington cho biết.