Ông có thể đánh giá, đâu là những nguyên nhân chính khiến chính sách bảo hiểm xã hội hiện nay chưa hấp dẫn, khi một số lương lớn người dân lại chưa tham gia bảo hiểm xã hội?

Ông Đào Việt Ánh: Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Trước hết, về chính sách: Luật BHXH chưa bao phủ hết đối tượng có khả năng tham gia BHXH bắt buộc như Chủ hộ kinh doanh cá thể và Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương và người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt.

Theo quy định của pháp luật về BHXH thì trước năm 2018 người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng đến dưới 03 tháng chưa thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nên trước năm 2018 những người lao động làm việc theo hình thức hợp đồng này chưa tham gia BHXH.

Trong thời gian dài (từ năm 2008 đến hết năm 2017) Nhà nước chưa có chính sách hỗ trợ người dân tham gia BHXH tự nguyện. Từ năm 2018 Nhà nước bắt đầu hỗ trợ, tuy nhiên mức hỗ trợ còn khá khiêm tốn.

Khi triển khai thực hiện ba đột phá trên sẽ đem lại hiệu quả to lớn đó là sẽ có nhiều người được đảm bảo an sinh hơn, quỹ BHXH được cân đối trong dài hạn và đáp ứng được yêu cầu hội nhập quốc tế.

Ông Đào Việt Ánh - Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam

Quy định về điều kiện thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu khá khắt khe (phải đủ 20 năm) dẫn đến tình trạng nhiều người rời khỏi hệ thống bằng việc hưởng BHXH một lần.

Về tổ chức thực hiện chính sách BHXH: Công tác tuyên truyền tuy đã được tăng cường nhưng vẫn chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Chính phủ chưa có hình thức giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH phù hợp cho các địa phương nên các địa phương chưa quyết liệt trong công tác phát triển đối tượng.

Tính tuân thủ pháp luật BHXH của một bộ phận doanh nghiệp còn kém thể hiện qua việc trốn đóng, đóng không đủ số người thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, nợ BHXH; chưa quản lý tốt công tác khai trình sử dụng lao động.

Công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH đã được tăng cường nhưng chưa đáp ứng yêu cầu. Việc tổ chức các dịch vụ về BHXH để người dân tiếp cận chưa có nhiều hấp dẫn, đặc biệt ở nông thôn, những vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa.

Từ những bất cập nêu trên đặt ra sức ép và rất nhiều kỳ vọng vào Đề án Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội vừa được Hội nghị Trung ương lần thứ 7 thảo luận cho ý kiến. Ông có thể đánh giá, đâu là những điểm đột phá và ý nghĩa trong cải cách chính sách BHXH được đề cập trong Đề án?

Ông Đào Việt Ánh: Đề án cải cách chính sách BHXH lần này có ba điểm đột phá lớn.

Một là, mở rộng bao phủ BHXH hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân thông qua:

- Xây dựng hệ thống BHXH đa tầng

- Sửa đổi quy định về điều kiện đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu theo hướng giảm thời gian đóng BHXH xuống 15 năm và lộ trình hướng đến 10 năm; điều chỉnh công thức tính lương hưu theo nguyên tắc công bằng, đóng – hưởng, chia sẻ; mở rộng đối tượng tham gia bắt buộc đến nhóm chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt.

- Tăng cường sự liên kết, hỗ trợ giữa các chính sách

- Cải cách trong thiết kế chính sách và tổ chức thực hiện nhằm củng cố niềm tin của người tham gia vào hệ thống

- Đẩy nhanh quá trình chuyển dịch lao động từ khu vực phi chính thức sang khu vực chính thức.

Hai là, đảm bảo cân đối tài chính quỹ trong dài hạn:

- Sửa đổi, khắc phục bất hợp lý về chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt hơn về điều kiện hưởng, chặt chẽ hơn trong quy định hưởng BHXH một lần, tăng tuổi nghỉ hưu bình quân thực tế.

- Sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng BHXH để đạt mục tiêu tăng trưởng diện bao phủ với mức hưởng khiêm tốn thay vì mức hưởng cao nhưng diện bao phủ hẹp.

- Điều chỉnh tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa phù hợp thông lệ quốc tế.

Ba là, thực hiện điều chỉnh lương hưu độc lập tương đối và trong mối tương quan với tiền lương của người đang làm việc.

Như vậy, khi triển khai thực hiện ba đột phá trên sẽ đem lại hiệu quả to lớn đó là sẽ có nhiều người được đảm bảo an sinh hơn, quỹ BHXH được cân đối trong dài hạn và đáp ứng được yêu cầu hội nhập quốc tế.

Các giải pháp đã được đưa ra, vậy theo ông, chúng ta phải quan tâm đến điều gì trong khâu thực hiện để những chính sách BHXH trên thực sự mang lại hiệu quả như kỳ vọng?

Ông Đào Việt Ánh: Một điểm lớn trong nội dung cải cách chính sách BHXH là cải cách công tác tổ chức thực hiện để củng cố niềm tin của người tham gia vào hệ thống. Vì vậy, để đạt được hiệu quả khi triển khai, cần đặc biệt quan tâm đến một số nội dung sau:

- Tăng cường công tác tuyên truyền với nội dung và hình thức phù hợp cho từng nhóm đối tượng để người dân, doanh nghiệp thấy được trách nhiệm và lợi ích khi tham gia BHXH; tuyên truyền phải đi trước một bước.

- Giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH đến các địa phương.

- Giải quyết, chi trả các chế độ BHXH kịp thời, đầy đủ đến mọi người tham gia BHXH.

- Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH để hạn chế trốn đóng, tránh đóng BHXH.

- Tiếp tục đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào quản lý BHXH tạo tiền đề cho việc đơn giản hóa triệt để quy trình, thủ tục tham gia BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện, tạo thuận lợi tối đa cho người tham gia và thụ hưởng chính sách.

- Mở rộng mạng lưới đại lý thu BHXH.

Trong Đề án có đề xuất việc giảm số năm tham gia BHXH liên tục từ 20 năm còn 10 năm trước khi về hưu để được hưởng chế độ. Tại sao Đề án lại đề xuất như vậy, căn cứ trên tính toán nào để không bị ảnh hưởng đến quỹ lương hưu?

Ông Đào Việt Ánh: Tham gia BHXH để phòng ngừa rủi ro trong cuộc đời lao động và khi nghỉ hưu nghĩa là nâng cao khả năng tự đảm bảo an sinh là mục tiêu phát triển BHXH của tất cả các nước và hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Đảng ta. Chúng ta cần chú trọng mở rộng diện bao phủ BHXH với lợi ích khiêm tốn hơn là diện bao phủ hẹp với mức hưởng lợi cao để tiến tới BHXH toàn dân.

Hiện nay, điều kiện tối thiểu về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu của chúng ta khá dài (20 năm) nên một bộ phận người lao động không đủ điều kiện để tích lũy hoặc tâm lý chờ đợi lâu dẫn đến muốn nhận BHXH một lần, điều này đồng nghĩa với việc họ rời khỏi hệ thống và làm giảm diện bao phủ BHXH, ảnh hưởng đến mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội bền vững của Đảng và Nhà nước.

Vì vậy, cần thiết phải xem xét giảm điều kiện tối thiểu về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu xuống mức thấp hơn để nhiều người được hưởng lương hưu hơn. Tất nhiên về công thức tính toán cần phải điều chỉnh lại để đảm bảo nguyên tắc đóng-hưởng, công bằng và chia sẻ. Như vậy, sẽ có nhiều người được đảm bảo an sinh hơn.

Cảm ơn ông!

Bài liên quan

BHXH, BHYT là hai chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội

Đề xuất cơ quan Thuế thu BHXH: Không khả thi!

Thu BHXH đạt gần 206.000 tỷ đồng

Nợ BHXH người lao động kéo dài, một doanh nghiệp thua kiện