'Đồng bằng sông Cửu Long không còn lo lũ mà chỉ lo lở, lún'

Nhiều năm trở lại đây, mùa nước nổi ở đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) không còn dâng cao tràn đồng như nhiều năm trước và năm 2021 cũng vậy. Điều mà hiện nay người dân vùng ĐBSCL lo lắng nhất ảnh hưởng đến sinh kế lâu dài đó là sạt lở, sụt lún, xâm nhập mặn ngày càng gia tăng.

Xói lở tăng gấp 7 lần

Theo kết quả nghiên cứu của Trường Đại học Bách khoa thuộc Đại học Quốc gia TP.HCM, ĐBSCL được hình thành do phù sa sông Mê Kông bồi đắp nên có cấu tạo địa chất rất yếu và dễ bị tổn thương trước bất kỳ tác động nào của tự nhiên hay con người. Chính vì vậy, trong các kịch bản biến đổi khí hậu đều xác định ĐBSCL là vùng chịu tác động lớn nhất.

Thực tế trong 10 năm trở lại đây, hiện tượng xói lở và sạt lở bờ sông xảy ra ngày càng gia tăng. Nếu như năm 2010, ĐBSCL có chưa đến 100 điểm xói lở và sạt lở bờ, thì hiện nay đã có gần 700 điểm, tức đã tăng gấp 7 lần.

Theo PGS-TS. Dương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Khoa học Tài nguyên nước thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường, nguyên nhân sâu xa của xói lở ĐBSCL là do tác động của hồ chứa đập thủy điện ở thượng lưu là rất lớn, lượng phù sa về bồi đắp cho ĐBSCL sụt giảm. Trong khi đó, việc phát triển khu các dân cư dọc bờ sông ngày càng làm tăng tải trọng lên bờ sông.Vì thế, theo khuyến nghị của ông Sơn, cần nghiêm cấm cất nhà ven sông rạch vì thực tế đã có nhiều căn nhà kiên cố đỗ sụp xuống sông chỉ sau một đêm.

Chuyên gia nghiên cứu độc lập về sinh thái Nguyễn Hữu Thiện cũng đưa ra cảnh báo, khi các đập thủy điện như quy hoạch của các quốc gia ở thượng nguồn sông Mê Kông được xây dựng, thì lòng sông Tiền, sông Hậu sẽ thiếu trầm trọng phù sa bồi đắp. nếu chúng ta cứ tiếp tục khai thác cát một cách “vô tội vạ” thì phải “hy sinh” ĐBSCL.

Sụt lún báo động

Chia sẻ tại hội thảo trực tuyến về quản trị sụt lún đất và quản lý nước ngầm tại khu vực ĐBSCL mới đây, ông Nguyễn Hữu Thiện, Chuyên gia nghiên cứu độc lập về sinh thái cho biết, ĐBSCL đang tồn tại rất nhiều vấn đề, bao gồm biến đổi khí hậu, nước biển dâng sụt lún, sạt lở, xâm nhập mặn, di dân…

Theo ông Thiện, diễn biến về môi trường ở ĐBSCL ngày càng xấu hơn không chỉ do những nguyên nhân khách quan về biến đổi khí hậu, nước biển dâng, hiện tượng El Nino, La Nina mà còn do nguyên nhân chủ quan của con người làm cho tình hình càng trầm trọng thêm.

Nguyên nhân chủ quan mà ông Thiện nói đến, đó là: ĐBSCL đang chạy theo nền nông nghiệp “số lượng” thâm canh quá mức, sử dụng nhiều tài nguyên, vắt kiệt dinh dưỡng của đất.

Để phục vụ cho nền nông nghiệp chạy theo số lượng, người ta cho đắp đê ngăn lũ khắp nơi để sản xuất được nhiều vụ. Điều này đã dẫn đến đất đai bị khai thác quá mức nhưng không được phù sa bồi đắp nên đất ngày càng bạc màu.

Để có nước phục vụ cho sản xuất, sinh hoạt, nhiều nơi đã khai thác nước ngầm quá mức làm cho tình trạng sụt lún diễn ra nhanh hơn. Ngoài ra, tình trạng xây dựng quá nhiều đập thủy điện trên dòng chính sông Mê Kông, chặn phù sa trên thượng nguồn và khai thác cát sỏi quá mức cũng là nguyên nhân chính làm cho xói lở, sụt lún tại ĐBSCL trầm trọng hơn.

“Số liệu của Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng cho thấy, sụt lún ở ĐBSCL là 1cm/năm, có nơi sụt lún đến 5,7 cm/năm, trong khi nước biển dâng chỉ khoảng 3 mm/năm, tức sụt lún gấp khoảng 20 lần nước biển dâng. Nếu tiếp tục khai thác nước ngầm quá mức, thì dự báo trong 100 năm tới vùng ĐBSCL sẽ bị chìm dưới mực nước biển”, ông Thiện đưa ra cảnh báo.

Bài liên quan

Để kinh tế đồng bằng sông Cửu Long trỗi dậy - Bài 1: Hàng chục tỷ đô la đang nằm ở đồ bỏ đi

Để kinh tế đồng bằng sông Cửu Long trỗi dậy - Bài 2: Động lực mới từ của 'trời' cho

Để kinh tế đồng bằng sông Cửu Long trỗi dậy - Bài 3: Kinh tế biển tiềm năng lớn

Để kinh tế đồng bằng sông Cửu Long trỗi dậy - Bài cuối: Phát triển phải bền vững