[Café Cuối tuần] Truyền thông chính sách: Tâm, tầm và tài của báo chí
Không phải đợi đến khi Thủ tướng ban hành Chỉ thị 7/2023 giới báo chí mới biết đến khái niệm “truyền thông chính sách”, mà từ trước đó rất lâu báo chí đã thực thi vai trò "cầu nối" về mặt chính sách giữa Nhà nước với người dân và doanh nghiệp.
Chuyển tải thông điệp chính sách
Một ngày cuối tháng 5/2024, các chuyên viên của Văn phòng Chính phủ phải rất khẩn trương soạn thảo Thông báo ý kiến của Thủ tướng tại một cuộc họp vừa kết thúc bàn về việc cung cấp điện, xây dựng chính sách (hai dự thảo Nghị định về điện mặt trời mái nhà và cơ chế mua bán điện trực tiếp - DPPA) trong bối cảnh các nhà đầu tư nước ngoài đang rất lo lắng về việc cung ứng điện của EVN.

Báo chí luôn là cầu nối tích cực về chính sách giữa Nhà nước với người dân và doanh nghiệp. Ảnh: Ngọc Thắng
Văn bản của Văn phòng Chính phủ đã rất cẩn thận nhắc nhở cấp dưới "Việc xây dựng các Nghị định trên nguyên tắc lắng nghe ý kiến các bên liên quan để chính sách đi vào cuộc sống, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phòng chống tham nhũng, tiêu cực ngay từ khi xây dựng chính sách, không phát sinh các vấn đề phức tạp".
Thực tế như Tạp chí Nhà đầu tư đã đưa tin, Samsung cùng một số tập đoàn FDI khác như Adidas, Nike, Heineken từ lâu đã đề xuất được tham gia cơ chế DPPA để giảm chi phí và tăng cường tính cạnh tranh. Điểm lại báo chí trong vài ba năm gần đây có thể nhận thấy mong muốn này thể hiện rất rõ, rằng khối FDI này trông đợi DPPA sớm được thông qua để có thể mua điện trực tiếp từ các nhà máy năng lượng tái tạo, thay vì phải qua các đơn vị trung gian. Tiến trình đưa các thông điệp từ doanh nghiệp đến các nhà hoạch định chính sách đó, theo một chuyên gia tư vấn đầu tư, có sự tham gia nổi bật của một số cơ quan truyền thông, ngoài Nhà đầu tư, còn có rất nhiều tờ báo, tạp chí khác.
“Các cơ quan đã đưa tin rất cập nhật về quá trình xây dựng dự thảo và sự quan tâm của các doanh nghiệp nước ngoài” - vị chuyên gia cho hay và nhấn mạnh, sự tham gia này giúp tăng cường sự minh bạch và thu hút sự chúý của công chúng và các bên liên quan đến quá trình xây dựng chính sách.
Luật về "lobby chính sách"
Trên thực tế trước khi có Chỉ thị 7/2023, việc tham gia của báo chí vào chính sách đã được minh định rõ trong Luật Báo chí, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và một số luật chuyên ngành, sau đó Chỉ thị 7/2023 chỉ nhắc lại và đôn đốc cơ quan hành chính Nhà nước thực thi - xuất phát từ nhu cầu của chính khối hành pháp là mong muốn chính sách được đồng thuận (như nhắc nhở về việc xây dựng hai Nghị định điện lực nói trên).
Có lẽ vì thế tại Chỉ thị 7/2023, truyền thông chính sách được Chính phủ xác định “là một nhiệm vụ quan trọng của các cơ quan hành chính nhà nước và báo chí, nhằm tạo sự đồng thuận và nâng cao nhận thức của người dân về các chủ trương, chính sách của nhà nước”.
Tuy thế Chỉ thị lại nghiêng nhiều về phía Nhà nước, trong khi nhu cầu truyền thông chính sách còn có từ phía doanh nghiệp và người dân, tức người chịu tác động của chính sách. Những nhóm đối tượng này đã bằng cách này hay cách khác tìm mọi con đường đưa thông điệp chính sách của mình đến nhà nước qua nhiều kênh khác nhau và kênh phổ biến nhất chính là báo chí.
Ở nhiều quốc gia, nhu cầu truyền thông chính sách đến từ nhóm đối tượng này cao hơn nhu cầu của nhà nước, bởi ở các nước này có nhiều nhóm lợi ích khác nhau tồn tại và đấu tranh với nhau khi xây dựng chính sách, nên giới chuyên môn còn gọi là “vận động hành lang” - lobby chính sách.
Tại Hoa Kỳ, vận động hành lang (lobbying) là một phần quan trọng của quá trình lập chính sách, và truyền thông thường đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực này. Theo một luật sư đang hành nghề ở Hoa Kỳ, một số cách báo chí thường tham gia vào hoạt động vận động hành lang như sau: Đầu tiên là việc các nhà báo điều tra thường khám phá chi tiết về các hoạt động vận động hành lang, bao gồm kiểm tra các báo cáo vận động, khai báo tài chính và các mối quan hệ giữa các nhà vận động và chính trị gia. Ví dụ, các nhà báo đã điều tra cách Dow Chemical chi hàng triệu đô la để vận động ngăn cấm chlorpyrifos, một loại thuốc trừ sâu có hại cho sự phát triển não bộ của trẻ em. Nỗ lực vận động này bao gồm các cuộc tiếp xúc rộng rãi với Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) và các thành viên Quốc hội.
Cũng tương tự như Việt Nam, ở Hoa Kỳ các doanh nghiệp thường làm việc với truyền thông để hình thành dư luận có lợi cho họ. Ví dụ, trong cuộc tranh luận về luật khí hậu như dự luật Waxman-Markey, các công ty nhiên liệu hóa thạch đã tham gia vận động chống lại dự luật đồng thời chạy các chiến dịch truyền thông nhằm làm thay đổi dư luận và chính trị về các quy định khí hậu nghiêm ngặt. Hơn thế, trong một số trường hợp các cuộc làm việc nói trên được nâng cấp thành hợp tác giữa doanh nghiệp và truyền thông.
Các tập đoàn lớn thường hợp tác với các cơ quan truyền thông hoặc sử dụng các công ty quan hệ công chúng để tạo ra các bài viết tích cực. Điều này có thể thấy qua nỗ lực của Philip Morris International, khi họ thuê một cựu quan chức FDA để quản lý các vấn đề đối ngoại tại Hoa Kỳ, bao gồm cả quan hệ truyền thông, nhằm quảng bá tập trung mới của họ vào các sản phẩm(được cho là) ít hại hơn so với thuốc lá.
Đương nhiên, khi đã nâng tầm ở mối quan hệ đối tác, do ở Hoa Kỳ có luật về lobby nên các công ty vận động hành lang thường thiết lập các bộ phận truyền thông chiến lược xử lý quan hệ truyền thông. Các công ty này giúp xây dựng các câu chuyện hỗ trợ mục tiêu chính sách của khách hàng, đảm bảo rằng các thông điệp chính đến được các cơ quan truyền thông và nhà lập pháp có ảnh hưởng. Điều này rõ ràng trong các trường hợp các công ty như Akin Gump được thuê để vận động về các vấn đề cụ thể, như Amazon thúc đẩy thay đổi quy định để cho phép giao hàng bằng drone.
Ở một khía cạnh khác, do sứ mệnh “đứng về phen ước mắt” nên trong các chiến dịch vận động báo chí còn đóng vai trò giám sát bằng cách báo cáo về các xung đột lợi ích tiềm ẩn và sự ảnh hưởng của tiền bạc trong chính trị. Ví dụ, việc đưa tin về vận động chống lại các yêu cầu báo cáo IRS trong dự luật chi tiêu xã hội của chính quyền Tổng thống Biden đã làm nổi bật sự phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức tài chính và các nhà vận động của họ, đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ điều khoản này.
Tóm lại, sự giao thoa giữa vận động hành lang, truyền thông và chính sách ở Hoa Kỳ rất phức tạp, bao gồm báo chí điều tra, chiến dịch truyền thông, chiến lược PR của doanh nghiệp và vai trò giám sát của báo chí. Các doanh nghiệp thường hợp tác với truyền thông để tạo ra hình ảnh công chúng tích cực và ảnh hưởng đến chính sách có lợi cho họ, trong khi các nhà báo nỗ lực tiết lộ những ảnh hưởng đằng sau các quyết định lập pháp.
Báo chí Việt: Cơ hội và thách thức
Ở Việt Nam, hoạt động vận động hành lang (lobby) chưa được luật hóa chính thức, nhưng vẫn có những ví dụ tiêu biểu về việc này. Một trong những ví dụ đáng chú ý nhất là quá trình gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) của Việt Nam. Việc này đạt được nhờ vào các nỗ lực lobby quốc tế nhằm tạo ra các điều kiện thuận lợi và xây dựng quan hệ với các đối tác thương mại quan trọng.
Quá trình này bao gồm việc tiếp cận và thuyết phục các nhà lập pháp và cơ quan quản lý quốc tế để đạt được Quy chế Quan hệ bình thường Thương mại vĩnh viễn (PNTR) với Hoa Kỳ. Hoặc như giai đoạn hiện nay đang vận động Hoa Kỳsự công nhận nền kinh tế thị trường cho Việt Nam; vận động các nghị viện EU phê chuẩn về bảo hộ đầu tư v.v...Tuy nhiên trong quá khứ vẫn không thể không nhắc đến các hoạt động báo chí bị lợi dụng phục vụ ý đồ lobby chính sách của doanh nghiệp, như vụ “nước tương có chất gây ung thư”, “nước mắm chứa asen” v.v... Và một trong các vụ đó có tới 50 cơ quan báo chí lãnh án phạt (báo bị phạt cao nhất 200 triệu đồng) của cơ quan quảnlý nhà nước do đưa tin sai sự thật.
Cho nên dù Việt Nam chưa có một hệ thống pháp luật rõ ràng về lobby, các hoạt động lobby tự phát vẫn diễn ra, thường là nhằm tác động đến các quyết định cụ thể thay vì xây dựng chính sách dài hạn. Điều này đã mang lại một số lợi ích nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ bị lạm dụng để phục vụ lợi ích nhóm hơn là lợi ích chung của xã hội mà Chỉ thị 7/2023 đã nói rõ.
Các doanh nghiệp tại Việt Nam thường sử dụng các kênh truyền thông và báo chí để tiếp cận và ảnh hưởng đến các nhà hoạch định chính sách. Báo chí có thể đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức công chúng về các vấn đề cụ thể, qua đó tạo áp lực lên các cơ quan của Chính phủ để đưa ra các chính sách thuận lợi hơn cho doanh nghiệp. Đó chính là mối quan hệ “tay ba” mà Chỉ thị 7/2023 của Thủ tướng đã nêu ra và báo chí cần xem đây là một cơ hội để tận dụng.
Do vậy, giải pháp để cải thiện quá trình truyền thông chính sách, làm yên lòng nhà đầu tư và kiếm tìm sự đồng thuận của người dân chính là làm cho nó minh bạch hơn bao gồm học hỏi từ các quốc gia đã luật hóa hoạt động này.Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường pháp lý rõ ràng, ngăn chặn việc lạm dụng và đảm bảo rằng các hoạt động vận động chính sách mang lại lợi ích chung cho xã hội, như mục tiêu mà Thông báo ý kiến của Thủ tướng cuối tháng 5/2024 về dự thảo hai Nghị định về điện lực đã nhấn mạnh.
- Cùng chuyên mục
AISC 2025: Khẳng định vị thế của Việt Nam trong cuộc đua công nghệ
Lần đầu tiên, hơn 1.000 lãnh đạo, chuyên gia với sự góp mặt của các tên tuổi lớn và các tập đoàn công nghệ từ Silicon Valley (Hoa Kỳ) quy tụ tại AISC 2025, khẳng định vị thế của Việt Nam trong cuộc đua công nghệ toàn cầu.
Sự kiện - 12/03/2025 13:13
Doanh nghiệp Singapore muốn tăng đầu tư vào ngành điện, bất động sản tại Việt Nam
Một số doanh nghiệp của Singapore bày tỏ mong muốn đầu tư vào Việt Nam trong các lĩnh vực như kinh tế số, năng lượng tái tạo, khu công nghiệp, tài chính xanh.
Sự kiện - 12/03/2025 06:27
Chủ tịch Quốc hội: Tới đây sửa Hiến pháp, sáp nhập tỉnh, sắp xếp 60-70% xã
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý khối lượng công việc sắp tới rất lớn khi nghiên cứu sửa Hiến pháp và các luật liên quan; sắp xếp tỉnh, xã và bỏ cấp huyện.
Sự kiện - 11/03/2025 14:14
VAFIE dự triển lãm quốc tế về máy công cụ ở Trung Quốc
Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài - GS-TSKH. Nguyễn Mai cùng đoàn doanh nghiệp Việt Nam tham dự Triển lãm và Diễn đàn quốc tế về máy công cụ tại Trung Quốc.
Sự kiện - 11/03/2025 12:38
Tạm dừng bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ tới khi hoàn thành sáp nhập, hợp nhất một số tỉnh
Kể từ ngày 7/3/2025 cho đến khi hoàn thành sáp nhập, hợp nhất tỉnh, tạm dừng việc tuyển dụng, quy hoạch, điều động, luân chuyển, bổ nhiệm chức danh phó bí thư, chủ tịch hội đồng nhân dân...
Sự kiện - 11/03/2025 10:00
'Bất động sản, đầu tư công sẽ là 2 nhóm cổ phiếu tiềm năng trong năm 2025'
Chuyên gia cho rằng, bất động sản và đầu tư công sẽ là 2 nhóm cổ phiếu tiềm năng trong năm 2025, khi hưởng lợi trực tiếp từ xu hướng phục hồi kinh tế và chính sách hỗ trợ từ Chính phủ.
Sự kiện - 11/03/2025 09:44
Vì sao ngành đường sắt Việt Nam chậm phát triển?
Cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, cần làm rõ nguyên nhân dẫn đến sự chậm phát triển của đường sắt Việt Nam do thiếu nguồn lực hay chưa quan tâm đúng mức. Từ đó, luật sửa đổi cần tập trung vào các chính sách, tạo ra sự bứt phá cho ngành.
Sự kiện - 10/03/2025 17:13
Tổng Bí thư Tô Lâm kêu gọi doanh nghiệp Việt Nam, Indonesia mở rộng đầu tư vào bán dẫn, AI, IoT
Tổng Bí thư Tô Lâm mong muốn các doanh nghiệp Indonesia vươn lên trở thành một trong các nhà đầu tư lớn nhất tại Việt Nam.
Sự kiện - 10/03/2025 15:15
Ông Đặng Hữu Phúc giữ chức Giám đốc Sở Công Thương TP. Huế
Ông Đặng Hữu Phúc, nguyên Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội được UBND TP. Huế điều động giữ chức Giám đốc Sở Công Thương.
Sự kiện - 10/03/2025 10:38
Quốc hội có thể họp sớm hơn, sửa đổi Hiến pháp
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, dự kiến kỳ họp Quốc hội lần thứ 9 sẽ khai mạc sớm sau nghỉ lễ 30/4 - 1/5, trong đó có nội dung sửa đổi Hiến pháp 2013 và các luật có liên quan.
Sự kiện - 10/03/2025 10:23
Thủ tướng: 8 nhóm nhiệm vụ thúc đẩy các dự án GTVT trọng điểm
Chiều 9/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải chủ trì họp phiên thứ 16 của Ban Chỉ đạo, nêu rõ 8 nhóm nhiệm vụ, giải pháp quan trọng, trong đó có hàng loạt nhiệm vụ phải hoàn thành ngay trong tháng 3/2025.
Sự kiện - 10/03/2025 06:22
Chuyến công tác của Tổng Bí thư mở ra không gian hợp tác mới cho Việt Nam
Chuyến thăm diễn ra vào thời điểm có ý nghĩa quan trọng đối với cả Việt Nam, Indonesia, ASEAN, Singapore khi năm 2025 là năm có nhiều sự kiện quan trọng của các bên.
Sự kiện - 09/03/2025 12:32
Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt như 'tên đã lắp lên dây cung'?
Một số chuyên gia nêu ý kiến rằng việc thông qua Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) gần như là chắc chắn tại kỳ họp sắp tới của Quốc hội, và sẽ tác động mạnh đến các đối tượng chịu thuế.
Sự kiện - 09/03/2025 08:37
Bộ Chính trị đồng ý điều chỉnh nghị định 178 về chế độ, chính sách với cán bộ khi tinh gọn bộ máy
Bộ Chính trị cơ bản đồng ý chủ trương điều chỉnh phạm vi, đối tượng áp dụng nghị định 178/2024 để xử lý một số bất cập về chính sách, chế độ với cán bộ, công chức khi tinh gọn bộ máy.
Sự kiện - 09/03/2025 08:24
Thủ tướng: Xây dựng kế hoạch cân bằng thương mại với các đối tác lớn
Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu xây dựng kế hoạch cân bằng thương mại với các đối tác lớn, chú ý khai thác bổ sung thiếu hụt, hỗ trợ lẫn nhau
Sự kiện - 08/03/2025 22:00
[Cafe Cuối tuần] Nghị quyết phát triển kinh tế tư nhân: Khơi thông điểm nghẽn từ tâm thế 'không dám lớn'
Dự kiến Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân không chỉ là một văn kiện chính trị, mà còn là lời đáp cho khát vọng của hàng triệu doanh nhân đang chờ đợi một bệ phóng vững chắc.
Sự kiện - 08/03/2025 11:01
- Đọc nhiều
-
1
Dự báo thị trường Bất động sản Nghệ An 2025
-
2
Người trẻ mất khả năng tích lũy vì giá thuê nhà chiếm một nửa thu nhập
-
3
Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức hội thảo 'Cơ hội đầu tư trong bối cảnh mới'
-
4
VN-Index 'sáng cửa' tăng điểm
-
5
Giá thuê văn phòng tăng liên tục trong 10 năm, thúc đẩy xu hướng dời trung tâm
Đáng đọc
- Đáng đọc
Khi nào cổ phiếu VNM đảo chiều?
Tài chính - Update 3 week ago
'Chương mới' của NCB
Tài chính - Update 2 week ago
Tâm thế mới đón kỷ nguyên mới
Bình luận - 1 month
- Công nghệ