Nhiều chục năm nay, từ sau 1975, năm nào cũng vậy, để thoả mãn nỗi nhớ của mình, dù khó khăn đến mấy, tôi cũng cố tự tìm cho mình một vài cơ hội để về lại được với buôn làng, với Tây Nguyên. Sở dĩ như vậy, vì ở nơi ấy tôi có bạn bè, có bà con anh em và tuổi trẻ của mình, là quê hương thứ hai của tôi.

Không ai muốn quê hương mình chậm phát triển. Hơn hai năm nay, dịch giã tràn lan khắp cả nước, nhất là tại Sài Gòn và các thành phố lớn. Dịch bệnh COVID-19 là chuyện của “Ông giời”, của “Mẹ Thiên nhiên” mà con người ta đã và đang ra sức tìm mọi phương cách chống đỡ.

Sức chống đỡ của loài người, từ các nước tiên tiến đến các quốc gia đang phát triển cũng đều được thiên nhiên coi như bằng nhau, không nơi nào, không ai, dù là kẻ mạnh hay yếu thế, đều không có “ưu tiên”. Và cũng không nơi nào, không ai bị vùi giập, bị coi thường. Vậy nên, nếu ở đâu “phòng” tốt hơn thì sẽ dịch bệnh sẽ đỡ tác hại hơn. Chỉ cần sơ suất thờ ơ một tí là “ăn đòn” liền! Thế mới có câu “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” từ xa xưa các cụ ta đã dạy.

Lòng tôi lúc nào cũng nơm nớp lo âu, nghe ngóng thông tin trên mạng, trên ti vi, theo dõi và cầu mong bình yên cho bà con anh em mình nơi rừng xa núi thẳm. Tôi hy vọng con virus này không đến vùng cao xa xôi nhiều cách trở. Nhưng đâu có được thế, dù từ ngày đầu dịch ta đã hô vang khẩu hiệu “Chống dịch như chống giặc!”. Đó là câu khẩu hiệu duy ý chí! Ngày xưa mỗi khi xảy ra dịch bệnh, vua và triều thần phải dựng đàn tế lễ đất trời, cầu cho quốc thái dân an. Tôi không cho đó là mê tín mà là một lối hành xử nghiêm trang, bình tĩnh với cái chìa khóa mở ra không gian thông thoáng, đất trời không bao giờ đóng kín.

Tôi thuộc diện những người yếu thế, vừa già vừa yếu, vừa bệnh nền, nên lúc  nào cũng thường trực theo dõi và chát với bạn bè, hóng thông tin. Tứ phương tin dữ nhiều, góc hẹp tin lành! Con Corona và biến thể của nó gây cho ta tối mặt tối mũi, mất phương hướng thì ta mới nhận ra cái cần làm ngay, ấy là sửa lại cách làm cũ. Ta ngay lập tức thực hiện giãn cách theo chỉ thị mới, cho phép tự cách li tại nhà, không còn phong tỏa gắt gao, phong tỏa cả phường, cả quận nữa. Bây giờ thì cuộc sống bình thường mới đã và đang dần trở lại.

Mỗi lần mở FB gặp bạn trên núi là một lần hồi hộp. Hồi giữa tháng 10/2021, bạn tôi ở Tây Nguyên, anh Ksor Phúc, là một cán bộ Sở Văn hóa Gia Lai mới nghỉ hưu, về ở làng, chát với tôi: “Em mới  ra thành phố Pleiku về, thấy chưa rục rịch gì lắm. Chắc con Covid này nó “tha” đồng bào dân tộc tụi em thôi. Ở đây, những người từ TP.HCM về, đều phải cách li mười mấy ngày. Làng em vùng sâu vùng xa, chỉ vài người có điện thoại thông minh, mạng yếu, phải ra thị trấn mới nói chuyện với anh được. Thế lại đâm ra hay. Bây giờ em cũng chưa thấy có gì đáng lo ngại”. Tôi hỏi lại: “Đã tiêm mũi nào chưa? Phải ít nhất hai mũi đấy nhé”. Ksor nhắn lại: “Dạ, em mới một mũi. Mũi hai phải chờ đến ngày giờ hẹn trên thị trấn, anh ạ. Chắc sẽ ổn thôi!”. 

Vào thời điểm ấy thì ở Hà Nội của tôi đang rất “căng thẳng”. Ngay trong ngõ nhà tôi có một ca F0, cả tổ dân phố bị phong tỏa, phường cấp giấy phép mỗi nhà một người đi chợ tuần hai lần vào một ngày giờ nhất định…

Gần hai tháng sau, thì tình hình Hà Nội đã “dễ thở” hơn. Tôi hào hứng chát với Ksor Phúc: “Bây giờ chỗ anh đã thay đổi về phương thức phòng chống dịch. Không thả nổi nhưng thực hiện theo chỉ thị mới, cách li tại nhà, phương châm là thích ứng an toàn, đỡ căng thẳng hơn rồi”. Ksor Phúc nhắn lại ngay: “Em mới nghe đài báo đưa tin, ở Hà Nội đang có nhiều F0 hơn nhưng được xử lý khéo hơn trước, đúng hơn trước, phải thế không anh?”. Tôi trả lời: “Nói chung là dịch bệnh nó còn chuyển biến phức tạp. Các biến thể của nó khó lường hơn, con người cần cảnh giác hơn nhưng cũng bình tĩnh hơn”. 

Cũng vào thời điểm ấy thì trên địa bàn Tây Nguyên, bắt đầu “phức tạp” lên, nhiều ca F0 xuất hiện. Bạn tôi cho biết: “Làng em tuần trước có đám tang, hôm nay xã yêu cầu toàn dân đi xét nghiệm. Có tới 39 ca F0 anh ạ”. “Vậy phải làm sao?”. Bạn tôi cho biết: “Dạ, ngay lập tức phải khoanh vùng lại, cách li tại chỗ, sau đó là các bước giống như chỗ anh thôi. Chúng ta đã có kinh nghiệm và bài học rồi. Hy vọng cuộc sống bình thường sẽ nhanh trở lại!”.

Vâng. Cuộc sống muôn màu muôn vẻ và muôn cách ứng xử với tự nhiên, xã hội. Mỗi dân tộc có một phong tục tập quán khác nhau. Có nhiều cái giống và khác nhau. Mỗi dân tộc có một tín ngưỡng riêng, một tôn giáo riêng mà mình tin và không ai nói ai là đúng, ai là sai. Tựu chung lại, đúng sai là theo quan niệm của mỗi người, mỗi cộng đồng.

Tôi đã ở lâu trên rừng, có hơn 10 năm sống chung với bà con Bah Nar và Jarai... Tôi từng gặp nhiều lần làng rừng của chúng tôi bị trúng dịch, liêu xiêu. Dịch cúm, dịch tả, dịch sốt rét, dịch đau mắt đỏ, dịch ghẻ lở, hắc lào… Tất nhiên, thời chiến tranh chống Mỹ, ở trong rừng, bộ đội chúng tôi cũng rất khó khăn về thuốc men và dụng cụ y tế. Các biện pháp phòng chống dịch trong làng rừng càng đơn giản hơn. Đơn giản đến mức, chỉ biết trông vào các cụ già cùng những kinh nghiệm cá nhân…

Khi làng có nhiều người ốm một lúc, cùng một căn bệnh giống nhau, việc trước tiên bà con tập trung vào lo cúng Yang (thần linh). Bà con dựa vào người già, người có nhiều kinh nghiệm trong cuộc sống. Già làng sẽ cúng con gà con heo, khi dịch mới bắt đầu. Nhưng khi dịch bệnh bùng phát nặng, đa số là chỉ chú mục đến việc đưa người bị ốm ra cách li, thậm chí cho người nặng ra ở một mình sống hẳn ngoài rừng, để tránh con ma. Người đau nặng phải tự tồn tại rồi… tự  chết. Rất nhiều câu chuyện thương tâm. Có làng chết trong một tuần đến năm, bảy người. Có làng gần như không còn sức chống đỡ, nếu không có sự hỗ trợ của các y bác sĩ thuộc các đơn vị bộ đội cùng các cán bộ y tế của các cơ quan ban ngành phối hợp cùng dập dịch.

Đấy là một thuở, bà con làng rừng còn sống trong mông muội, tăm tối, đói nghèo do chiến tranh khốc liệt. Đã lạc hậu còn lâm vào lạc hậu hơn, đồng nghĩa với bất lực. Ngày nay, loài người đã và đang khám phá vũ trụ, có những chương trình vĩ đại đưa con người sang hành tinh khác. 

Dịch giã cũng phát triển khủng khiếp hơn, biến thể của nó bất thường hơn, nhưng nói thế để biết, để hiểu thế, chứ không phải để sợ hãi. Các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu trong các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực y tế và bảo vệ sức khỏe con người, trước sau gì rồi cũng sẽ tìm ra cánh cửa để mở ra mà thông hiểu thiên nhiên, khống chế dịch bệnh, mở ra miền ánh sáng cho sự sống. Tôi luôn luôn nghĩ lạc quan như vậy!

Bài liên quan

[Café cuối tuần] Cứ bình tĩnh mà sống

[Café cuối tuần] Những con số nhảy múa trong... yên tâm

[Café cuối tuần] Bay trở lại và khởi công mới!

[Café cuối tuần] Suy nghĩ về nội lực quốc gia