Bộ GTVT vừa có tờ trình Chính phủ về giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắc tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT (xây dựng - vận hành - chuyển giao).

Trong tổng số 140 dự án BOT triển khai trước thời điểm Luật PPP ban hành, có 50 dự án triển khai giai đoạn trước năm 2010, 63 dự án triển khai giai đoạn 2011-2015 và 27 dự án triển khai giai đoạn sau năm 2016. Về cơ bản, khó khăn, vướng mắc hiện nay tập trung chủ yếu tại các dự án triển khai giai đoạn trước năm 2015.

Sau khi Luật PPP có hiệu lực, Bộ GTVT và các địa phương đang tiếp tục chuẩn bị đầu tư 15 dự án đường bộ cao tốc theo hình thức BOT, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 388.036 tỷ đồng. Kết quả tổng hợp, đánh giá tổng thể các dự án BOT giao thông cho thấy những khó khăn, vướng mắc chủ yếu gồm các nhóm vấn đề.

8 dự án BOT gặp vướng mắc

Cụ thể, nhóm khó khăn, vướng mắc về trạm thu phí. Đối với, các dự án do Bộ GTVT quản lý từ 2018 đến nay còn 6 dự án có trạm thu phí còn vướng mắc. Trong đó, dự án có trạm thu phí nằm ngoài phạm vi dự án gồm 3 dự án: Dự án BOT QL2 đoạn tránh TP. Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc hiện đang thu phí ổn định để hoàn vốn tại trạm Bắc Thăng Long - Nội Bài. Gần đây, UBND TP. Hà Nội đề nghị di dời trạm thu phí Bắc Thăng Long - Nội Bài về tuyến tránh TP. Vĩnh Yên để thu phí nhằm giảm nguy cơ ùn tắc, tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội.

Dự án BOT QL1 đoạn tránh TP. Thanh Hóa dự kiến thu phí hoàn vốn tại trạm Bỉm Sơn trên QL1, vị trí trạm cách phạm vi tuyến tránh khoảng gần 40 km. Mặc dù dự án đã hoàn thành, đưa vào khai thác năm 2018, tuy nhiên do tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự nên chưa được thu phí.

Hạng mục đầu tư mở rộng hầm Hải Vân thuộc dự án BOT hầm Đèo Cả. Đến nay, dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác nhưng Bộ GTVT chưa cho phép thành lập trạm thu phí do nằm ngoài phạm vi dự án.

Dự án có trạm thu phí thuộc phạm vi dự án nhưng có bất cập nên chưa được thu phí có 2 dự án, gồm: Dự án BOT cải tạo, nâng cấp QL3 và xây dựng mới đường Thái Nguyên - Chợ Mới dự kiến thu phí tại 2 trạm trên QL3 và trên đường Thái Nguyên - Chợ Mới để hoàn vốn. Sau khi dự án hoàn thành, nhà đầu tư chỉ được thu phí trên đường Thái Nguyên - Chợ Mới, trạm QL3 chưa được thu phí do người dân chưa đồng thuận; Dự án BOT cải tạo, nâng cấp QL91 thu phí hoàn vốn tại trạm T1 và trạm T2 đặt trong phạm vi dự án. Tuy nhiên, sau khi cầu Vàm Cống hoàn thành, người dân không đồng thuận nên trạm thu phí T2 phải dừng thu phí.

Dự án đã đầu tư nhưng do quy hoạch thay đổi nên không thể thu phí gồm 1 dự án: Dự án BOT cải tạo luồng sông Sài Gòn và xây dựng mới cầu đường sắt Bình Lợi dự kiến thu phí các phương tiện tàu thủy để hoàn vốn thông qua 3 cảng đường thủy (các cảng An Sơn, Rạch Bắp và Bến Súc). Đến nay, cầu đường sắt Bình Lợi đã đưa vào khai thác nhưng không thể thu phí tại các cảng đường thủy theo phương án tại hợp đồng do Bình Dương điều chỉnh quy hoạch cảng thủy nội địa trên sông Sài Gòn.

Tương tự các dự án do Bộ GTVT quản lý, giai đoạn trước đây một số dự án BOT của địa phương cũng phát sinh những bất cập về trạm thu phí.

Như vậy, trong tổng số 140 dự án BOT, đến nay cả nước có 8 dự án có trạm thu phí còn vướng mắc cần xử lý.

Nhóm khó khăn do sụt giảm doanh thu. Trong tổng số 66 dự án BOT giao thông do Bộ GTVT quản lý, có 8 dự án đã hết thời hạn thu phí, 2 dự án đã hoàn thành nhưng chưa được thu phí, 3 dự án đang đầu tư và 53 dự án đang thu phí hoàn vốn. Lũy kế doanh thu đến tháng 10/2023, trong 53 dự án đang thu: có 4 dự án cao hơn so với hợp đồng, 26 dự án đạt 70-100%, 19 dự án đạt 30-70% và 4 dự án đạt dưới 30%. Các dự án do địa phương quản lý cũng bị sụt giảm doanh thu so với dự báo trong hợp đồng.

Nhóm khó khăn khác gồm: Một số dự án BOT có vướng mắc về huy động vốn tín dụng (như dự án BOT xây dựng đường ven biển Hải Phòng); khó khăn về bố trí vốn tham gia của nhà nước, công tác giải phóng mặt bằng, lãi suất vốn vay cao và biến động lớn; tỷ lệ vốn nhà nước tham gia bị giới hạn gây khó khăn trong việc thu hút nhà đầu tư; chưa có hướng dẫn cụ thể đối với các dự án PPP đang triển khai buộc phải dừng thực hiện để chuyển sang đầu tư bằng nguồn ngân sách Nhà nước.

Đề xuất "khai tử" 5 dự án trước thời hạn

Trên cơ sở kết quả thực hiện, Bộ GTVT đề xuất giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắc 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý, chia làm 3 nhóm.

Nhóm 1: Sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước tham gia hỗ trợ để tiếp tục thực hiện hợp đồng đối với 2 dự án có doanh thu sụt giảm không có khả năng phục hồi. Nhu cầu vốn Nhà nước cần bố trí để hỗ trợ khoảng 1.557 tỷ đồng.

Nhóm 2: Điều chỉnh cơ chế hỗ trợ của nhà nước từ nguồn thu phí trên đường Hồ Chí Minh đoạn La Sơn - Túy Loan sang hỗ trợ bằng vốn nhà nước đối với dự án BOT xây dựng hầm đường bộ qua Đèo Cả (hạng mục đầu tư mở rộng hầm Hải Vân). Nhu cầu vốn nhà nước bố trí khoảng 2.280 tỷ đồng.

Nhóm 3: Chấm dứt hợp đồng trước thời hạn đối với 5 dự án (gồm 2 dự án đã hoàn thành không được thu phí; 2 dự án chỉ được thu phí 1 trạm trong 2 trạm nên doanh thu sụt giảm, đã áp dụng giải pháp bổ sung vốn nhà nước nhưng vẫn không khả thi; 1 dự án sụt giảm doanh thu và tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự). Nhu cầu vốn Nhà nước bố trí để thanh toán cho nhà đầu tư khoảng 6.813 tỷ đồng.

Bộ GTVT cho biết, nhu cầu vốn Nhà nước cần bố trí để xử lý 8 dự án BOT khoảng 10.650 tỷ đồng; mức vốn nhà nước thực tế thanh toán cuối cùng sẽ được đàm phán với nhà đầu tư, ngân hàng cung cấp tín dụng về mức chia sẻ của các bên khi thực hiện giải pháp và phải được kiểm toán trước khi thanh toán. Về nguồn vốn, kiến nghị sử dụng nguồn vốn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách Trung ương năm 2023.

Vì vậy, Bộ GTVT kiến nghị Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua phương án sử dụng số tiền này.

5 dự án gồm: Dự án BOT xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi và cải tạo luồng sông Sài Gòn; Đường vành đai phía Tây TP. Thanh Hóa đoạn Km0-Km6 thuộc dự án BOT xây dựng QL1 đoạn tránh TP. Thanh Hóa; Dự án BOT nâng cấp, cải tạo QL91, TP. Cần Thơ (không được thu phí tại trạm T2); Dự án BOT xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo, nâng cấp QL 3 đoạn Km75-Km100 (không được thu phí tại trạm QL3); Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh đoạn Km1738+148-Km1763+610, tỉnh Đắk Lắk.

Bài liên quan

Quốc hội yêu cầu giải quyết dứt điểm những bất cập về trạm thu phí, dự án BOT

Bộ GTVT phải ban hành quy chuẩn thiết kế đường cao tốc trong quý I/2024

Cử tri đề nghị bỏ trạm BOT Bến Thủy 1, Bộ GTVT nói gì?

Bộ GTVT đề xuất huy động gần 4.800 tỷ đồng 'giải cứu' 4 dự án BOT