'Việt Nam có thể tăng phí nước sạch để bù phí xử lý nước thải'

Ông Laurent Umans, Bí thư thứ nhất về Quản lý Nước và Biến đổi khí hậu (Hà Lan) đề xuất, với đặc thù Việt Nam, chính quyền nên xem xét xây dựng giá nước sạch có tính đến các yếu tố, trong đó có chi phí xử lý nước thải.

Thúc đẩy phát triển hệ thống thoát nước bằng PPP

Sáng nay, trường Đại học Kinh tế quốc dân đã tổ chức Hội thảo quốc tế về quản lý và tái sử dụng tài nguyên nước tại khu vực đô thị. Theo chia sẻ của ông Nguyễn Hồng Tiến, Chủ tịch Hiệp hội Cấp thoát nước Việt Nam, việc xử lý nước thải đang được đặt ra cấp thiết tại Việt Nam.

Theo đó, cùng với sự phát triển của các khu công nghiệp kéo theo sự gia tăng nước thải dẫn tới ô nhiễm nguồn nước mặt do nước thải của các khu công nghiệp hoặc từ các làng nghề tại các sông, hồ, kênh rạch ngày càng trầm trọng hơn. Dẫn tới tình trạng ngập úng đô thị thường xảy ra tại TP.HCM và mỗi khi mưa lớn tại Hà Nội, nhiều đô thị trước đây không bị ngập như Đà Nẵng, Cần Thơ, Quy Nhơn, Hải Phòng, Nhà Trang ... nay cũng đang đối mặt với ngập lụt.

Một nghiên cứu của WB năm 2019 cho thấy nguồn nước ở Việt Nam đang trong tình trạng quá bẩn, quá ít và quá nhiều. Cụ thể, "quá bẩn" vì tốc độ đô thị hoá nhanh gia tăng tình trạng ô nhiễm nguồn nước.

Chỉ có 46% hộ gia đình có đấu nối với hệ thống thoát nước - khoảng 12,5% nước thải được xử lý trước khi xả vào nguồn trực tiếp; 80% trong tổng số 84,5 triệu tấn chất thải chăn nuôi thải vào môi trường không qua xử lý.

"Quá ít" là do đầu tư vào thu gom và xử lý nước thải còn quá khiêm tốn. Còn "quá nhiều" là quá nhiều dòng chảy từ bên ngoài biên giới dẫn tới tài nguyên nước dễ bị tổn thương từ hoạt động thượng nguồn.

Theo mục tiêu được Thủ tướng đề ra, đến năm 2025, 50% tổng lượng nước thải tại các đô thị loại 2 trở lên và 20% đối với các đô thị từ loại 5 trở lên được thu gom, xử lý đạt quy chuẩn trước khi xả ra môi trường; 80% nước thải làng nghề được thu gom, xử lý.

Theo nghiên cứu của nhóm nghiên cứu Đại học Kinh tế quốc dân, hiện nay hạ tầng kỹ thuật xử lý nước thải đô thị Việt Nam còn quá thiếu và yếu. Toàn quốc chỉ có 43 nhà máy xử lý nước thải đô thị tập trung, đang được vận hành với tổng công suất thiết kế trên 926.000 m3/ngày đêm, tỷ lệ nước thải được xử lý chỉ đạt 13%. Tại 2 thành phố lớn là TP.HCM và Hà Nội thỉ tỷ lệ này cao hơn nhưng cũng chỉ đạt 22%.

Để thực hiện được mục tiêu trên Hiệp hội Cấp thoát nước Việt Nam đề xuất, cần có cơ chế, chính sách cho lĩnh vực thoát nước; phải có quy hoạch, kế hoạch phát triển hệ thống thoát nước; cần đầu tư phát triển hệ thống thoát nước bằng cách thúc đẩy hợp tác công tư (PPP); nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ; cần tổ chức quản lý lĩnh vực thoát nước; hợp tác quốc tế, phát triển nguồn nhân lực...

Theo báo cáo của WB, hoạt động xử lý nước thải đô thị ở Việt Nam không thu hồi đủ chi phí. Với mức thu bình quân 10% giá nước sinh hoạt, mới chỉ đủ đáp ứng 20-30% chi phí xử lý nước thải. Theo đó, để phát triển và đảm bảo tính bền vững của các nhà máy xử lý nước thải, cần cân nhắc thu hồi chi phí, ít nhất là chi phí vận hành và bảo dưỡng. Kinh nghiệm một số nước cho thấy giá dịch vụ thoát nước gần tương đương giá cấp nước.

Cũng theo WB, hiện các khung pháp lý của Việt Nam cơ bản đã phù hợp nhưng vấn đề thực thi hiện nay còn thiếu hiệu quả.

Nâng giá nước sạch để hỗ trợ xử lý nước thải

Chia sẻ bên lề hội thảo, đánh giá về hiện trạng nguồn nước tại Việt Nam, ông Laurent Umans, Bí thư thứ nhất về Quản lý nước và biến đổi khí hậu (Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan) cho biết: "Tôi đồng ý với nhận định của WB cho rằng nguồn nước ở Việt Nam quá ít, quá nhiều và quá bẩn. Nói quá bẩn vì nguồn nước đang chịu ô nhiễm lớn, đặc biệt Hà Nội. Quá ít là vì Việt Nam đang không đủ năng lực, nguồn lực, chuyên môn để quản lý nguồn nước".

Dựa trên 3 vấn đề trên, Hà Lan đã đưa ra 3 giải pháp và cũng là 3 vấn đề sẽ hợp tác với Việt Nam trong thời gian tới về xử lý nguồn nước.

Theo đó, ông Laurent Umans cho biết, Hà Lan tài trợ 33,7 triệu EURO trong tổng kinh phí để xây dựng 2 nhà máy cấp nước sạch và 2 nhà máy thu gom và xử lý nước thải đô thị tại Việt Nam. Trong thời gian tới Đại sứ quán Hà Lan sẽ tiếp tục kêu gọi thêm tài trợ từ phía chính phủ Hà Lan và các quốc gia khác để hỗ trợ Việt Nam trong vấn đề này.

Cùng với đó, Hà Lan cũng hỗ trợ cho Việt Nam bằng cách thường xuyên cử chuyên gia sang Việt Nam để hỗ trợ Việt Nam trong vấn đề chuyên môn, cùng với đó là thúc đẩy sự hợp tác của các doanh nghiệp giữa 2 bên, tiếp đó là sự hợp tác từ phía 2 chính phủ.

Góp ý về cách quản lý, làm sao để có được chi phí đầu tư cho hệ thống xử lý nước thải tại Việt Nam, ông Laurent Umans nhận định ở Việt Nam có tính đặc thù là người dân đặc biệt quan tâm tới nước sạch nhưng lại không quan tâm nhiều tới nước thải và các nguồn nước khác. Vì thế, theo ông, thay vì đề cập tới vấn đề thu phí xử lý nước thải từ người dân thì nhà nước có thể tăng phí nước sạch để bù chi phí cho xử lý nước thải.

"Tăng phí nước sạch cũng nên dựa theo từng nhóm đối tượng. Với những doanh nghiệp, tổ chức muốn sử dụng nhiều nguồn nước hơn để sản xuất thì nên đánh phí cao vào những đối tượng như vậy. Việc thu phí nước sạch cao có lợi ở chỗ khi phải chi trả số tiền cao thì họ sẽ sử dụng tiết kiệm và thông minh hơn", ông Laurent Umans nói.

Một nhóm nghiên cứu thuộc khoa Môi trường, biến đổi khí hậu và đô thị, Đại học Kinh tế quốc dân đã làm một cuộc khảo sát về mức hài lòng chi trả cho xử lý nước thải đô thị Việt Nam để hiểu được quản điểm của người dân trước vấn đề nguồn nước ở đô thị và họ sẵn sàng bỏ bao nhiêu tiền hàng tháng cho việc xử lý nước thải sinh hoạt.

Khảo sát trực tuyến được thực hiện với 73 người dân Hà Nội vào tháng 11/2019. Theo đó, đa số người trả lời cho rằng ô nhiễm môi trường nước mặt tại Hà Nội đang ngày càng nghiêm trọng. Nhưng chỉ có khoảng 50% người trả lời không sẵn sàng chi trả tiền dịch vụ thoát nước. 50% sẵn lòng chi trả cho xử lý nước thải đô thị với mức bình quân 25.000 đồng/tháng (tương đương khoảng 20% hoá đơn tiền nước).

Bài liên quan

Phát triển Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu: “Cần đồng bộ về cơ chế chính sách"

Nhóm Ngân hàng Thế giới chi 200 tỷ USD cho ứng phó biến đổi khí hậu

240 nhà đầu tư tranh mua cổ phần Nước sạch Bắc Giang

Tư nhân hóa nước sạch: Dân bị bắt làm con tin?