Thuế TTĐB đối với rượu bia: Nhà đầu tư lo ngại rủi ro chính sách

Tăng thuế TTĐB: Mục tiêu chưa rõ

Thông tin tại Tọa đàm “Chính sách thuế hướng tới khoan sức DN” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức mới đây, TS. Nguyễn Minh Thảo, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, mục tiêu của thuế TTĐB là điều tiết hành vi tiêu dùng, trên cơ sở đó mới điều tiết sản xuất và hành vi tiêu dùng hướng tới bảo vệ sức khỏe, bảo vệ môi trường. “Mục tiêu cuối cùng mới là thu ngân sách…”- Bà Thảo khẳng định.

Theo Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh, của CIEM, xét theo mục tiêu đó, việc tăng thuế TTĐB với rượu, bia là cần thiết, nhằm điều tiết hành vi tiêu dùng đối với sản phẩm không có lợi cho sức khỏe nếu lạm dụng.

“Tuy vậy, bất kỳ chính sách nào khi được ban hành cần được đánh giá toàn diện trên nhiều khía cạnh, song với dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) lần này, việc đánh giá tác động còn khá sơ sài, chưa nêu rõ được tác động thực sự của quy định đưa ra..”- bà Thảo nhìn nhận.

Một trong những mục tiêu tăng thuế TTĐB với rượu, bia cao như đề xuất của Cơ quan soạn thảo là nhằm hạn chế tiêu dùng để bảo vệ sức khỏe người dân. Tuy nhiên, bà Thảo cho rằng, cần hết sức cân nhắc mục tiêu này.

“Nếu tăng thuế quá cao, dẫn đến mức giá tăng lên trên mức kỳ vọng của người tiêu dùng thì có thể dẫn đến hàng nhập lậu, hoặc sản xuất không theo tiêu chuẩn, quy chuẩn, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người tiêu dùng. Như vậy, mục tiêu bảo vệ sức khỏe khi tăng thuế có nguy cơ không đạt…”- _Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh của CIEM lo ngại.

Theo chuyên gia CIEM, để bảo đảm thị trường công bằng, minh bạch, các cơ quan liên quan cần ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn với mặt hàng đó, mới tránh được hàng giả, kém chất lượng. Chỉ khi xây dựng được quy chuẩn, tiêu chuẩn và áp dụng thống nhất mới tạo ra động lực cạnh tranh công bằng...

Dẫn kết quả khảo sát tại các đại phương, bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Bia, rượu và nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, với sản phẩm rượu tự nấu, không đăng ký với cơ quan quản lý thì giá rượu chỉ 40.000 đồng/lít, trong khi sản phẩm rượu tự nấu nhưng có đăng ký với cơ quan quản lý, sử dụng các trang thiết bị đạt chuẩn để sản xuất rượu thì giá tăng lên 45.000 đồng/lít; đa số người tiêu dùng có xu hướng lựa chọn rượu giá 40.000 đồng/lít.

“Rõ ràng, giá có tác động lớn tới hành vi của người tiêu dùng. Song, nếu tăng thuế cao thì chi phí sản phẩm chính thống sẽ tăng ở mức cao, đẩy khoảng cách chênh lệch với sản phẩm rượu không được kiểm soát càng thêm lớn. Điều này có thể tạo cho thị trường rượu lậu phát triển hơn, giảm thị trường của sản phẩm chính thống, tạo sự không công bằng trong cạnh tranh..”- bà Vân Anh lo ngại.

Tăng thuế TTĐB: 24 ngành hàng bị ảnh hưởng

“Thấu hiểu và chia sẻ” với mục tiêu sửa đổi Luật Thuế TTĐB là để bảo đảm sức khỏe của người tiêu dùng, giúp gia tăng nguồn lực cho phát triển kinh tế, đại diện VBA bày tỏ lo ngại, việc tăng thuế đột ngốt như dự thảo có thể làm gia tăng khó khăn cho các DN trong ngành, vốn đã phải vật lộn qua giai đoạn dịch bệnh Covid-19.

Trên thực tế, các nhà máy sản xuất bia, rượu được phân bổ hầu khắp cả nước, đóng góp không nhỏ cho ngân sách nhà nước, với hơn 60.000 tỷ đồng/năm. Bên cạnh đó, ngành còn tạo ra việc làm cho hàng triệu lao động trực tiếp trong các nhà máy cũng như trong các chuỗi ngành hàng có liên quan (logistics, dịch vụ…).

“Hiện, nhiền DN lớn, tập đoàn lớn đã phải cắt giảm lao động, thu hẹp quy mô, thay đổi cấu trúc để thích ứng với điều kiện hiện nay. Trong bối cảnh đó, việc đánh thuế lên tới 100% đến năm 2030 là một mức thuế suất rất lớn, DN rất bất ngờ và chưa đánh giá hết tác động của đề xuất này”- bà Vân Anh thông tin.

“Chúng ta luôn có giả định là thuế tăng thì giá tăng, dẫn đến cầu tiêu dùng giảm. Song, nó còn hệ lụy tới các ngành trong chuỗi liên ngành. Việc đánh giá tác động ở đây không chỉ với DN, người tiêu dùng mà cả các ngành liên quan khác, nên cần phải nhìn nhận toàn diện”- Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh của CIEM thẳng thắn.

Dẫn kết quả kháo sát sơ bộ của CIEM, bà Thảo cho biết, việc tăng thuế này có thể tác động gián tiếp tới 24 ngành hàng trong nền kinh tế. “Tuy nhiên, hiện nay, Cơ quan soạn thảo vẫn chưa đưa ra được đánh giá tác động của việc tăng thuế tới các ngành kinh tế khác, bao gồm cả dịch vụ lưu trú, ăn uống… Do đó, cần có đánh giá toàn diện việc tăng thuế này vì không chỉ tác động tới ngành rượu, bia mà còn cả các ngành khác trong nền kinh tế…”- bà Thảo nhấn mạnh.

Đồng tình với quan điểm không phải cứ tăng thuế là tăng giá bán, giúp hạn chế tiêu dùng là đạt mục tiêu, chuyên gia Phan Đức Hiếu cho rằng, cơ quan soạn thảo cần đánh giá toàn diện hơn. Đặc biệt, phải tính đến ảnh hưởng tới các ngành khác, vì rượu, bia là ngành có tính lan tỏa.

“Cần thống nhất quan điểm rằng đánh thuế để hạn chế tiêu dùng dẫn đến hạn chế sản xuất, chứ không phải là dừng và đóng cửa sản xuất. Sản xuất có thể bị thu hẹp, song phải ở phạm vi vẫn có thể tăng trưởng chứ không phải là bị dừng hoàn toàn, bị đào thải, đảm bảo công bằng, hài hòa”- ông Hiếu nhấn mạnh.

Ở một khía cạnh khác, Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh CIEM- TS Nguyễn Minh Thảo cho răng, các nhà đầu tư khi lựa chọn đầu tư vào lĩnh vực nào đó tại Việt Nam, họ thường có tầm nhìn dài hạn, lên tới vài chục năm.

“Vì thế, nếu chính sách thay đổi không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới các DN trong ngành hàng đó, mà còn khiến nhà đầu tư trong ngành hàng khác sẽ nhìn vào và lo ngại về rủi ro chính sách. Điều này sẽ ảnh hưởng đến việc thu hút đầu tư của nền kinh tế. Vì thế, việc đánh giá tác động toàn diện để đưa ra chính sách hợp lý còn nhằm củng cố tâm lý, niềm tin của các nhà đầu tư vào môi trường kinh doanh của Việt Nam…”- Bà Thảo nhấn mạnh.

Dự kiến, trong năm nay, có 3 luật thuế sẽ được sửa đổi, bổ sung và đều tác động lớn đến cộng đồng DN. Đó là Luật Thuế thu nhập DN, Luật Thuế giá trị gia tăng và Luật Thuế TTĐB.
Trong đó, dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) dự kiến trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp tháng 10 tới đây và thông qua tại Kỳ họp tháng 5.2025.
Một trong những nội dung quan trọng của dự thảo Luật đó là tăng thuế suất thuế TTĐB đối với sản phẩm rượu, bia liên tục từ năm 2026 và đến năm 2030 sẽ chịu thuế suất lên tới 100%.
Cụ thể, Dự thảo Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) đề xuất hai phương án đánh thuế với mặt hàng rượu bia. Cơ quan soạn thảo là Bộ Tài chính đang nghiêng về phương án 2. Đó là: rượu từ 20 độ trở lên sẽ áp thuế 80% vào năm 2026, tăng dần lên 100% vào 2030; rượu dưới 20 độ chịu thuế 50%, sau đó tăng lên cao nhất 70%; thuế suất đối với bia cũng tăng dần, từ 80% lên 100%.