Thị trường vàng: Cung không đáp ứng cầu, đề xuất tách đối tượng để áp thuế giao dịch

Ngày 22/10, Trang tin Nhịp sống Kinh doanh - BizLIVE đã tổ chức Diễn đàn Kinh doanh 2026 với chủ đề "Không gian tăng trưởng mới: Cơ hội và chiến lược".

Chia sẻ tại diễn đàn, TS. Võ Trí Thành, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia chia sẻ, ngoài là câu chuyện truyền thống và văn hoá, vàng còn là một kênh đầu tư quan trọng. Ở tầm vĩ mô, vàng gắn liền với chính sách tiền tệ, ngoại hối và cán cân thanh toán quốc tế. Trong dự trữ chiến lược của nhiều ngân hàng trung ương, vàng luôn giữ vị trí đặc biệt.

“Trong kinh tế, vàng rất gần với đồng tiền. Do đó, góc độ chính sách cũng phải quan tâm đến vàng, chứ không chỉ là câu chuyện của người dân hay doanh nghiệp”, ông Thành nhấn mạnh.

Ông cũng nhắc lại giai đoạn hơn 10 năm trước, Việt Nam từng phải chống “vàng hoá” nền kinh tế khi vàng được dùng làm phương tiện thanh toán, đặc biệt trong các giao dịch bất động sản thập niên 1980–1990. Nghị định 24/2012 ra đời đã góp phần quan trọng trong việc ổn định kinh tế vĩ mô, song đến nay cũng bộc lộ một số hạn chế cần điều chỉnh.

Sự xuất hiện của Nghị định 232/2024, với việc bãi bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng, cho phép nhiều ngân hàng và doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia, được kỳ vọng tạo ra bước chuyển mới cho thị trường. Cùng với đó, Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam cũng đang đề xuất xây dựng sàn giao dịch vàng, trước hết là sàn giao dịch vàng vật chất, tiến tới vàng phái sinh theo lộ trình phù hợp thông lệ quốc tế.

Giá vàng tăng mạnh, cung chưa theo kịp cầu

Phân tích diễn biến thị trường, TS. Ngô Trí Long cho biết vàng là kênh đầu tư có biến động mạnh và tác động lớn đến kinh tế vĩ mô. “Hiện có nơi cửa hàng vàng nhận tới 1.000 đơn mỗi ngày nhưng chỉ đáp ứng được 500 đơn – cho thấy cung chưa đáp ứng cầu”, ông nói.

Theo ông Long, nguyên nhân giá vàng tăng trước hết đến từ diễn biến thế giới: căng thẳng địa chính trị, biến động kinh tế toàn cầu và xu hướng các ngân hàng trung ương tăng cường mua vàng để dự trữ.

Tuy nhiên, chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới đang ở mức cao – khoảng 10–11%, trong khi khu vực chỉ quanh 1–2% (riêng Hàn Quốc khoảng 18%). “Chênh lệch lớn cho thấy thị trường bất ổn, môi trường cạnh tranh chưa lành mạnh, gây thất thu thuế và thất thoát ngoại tệ”, ông Long cảnh báo.

Ông cũng khẳng định: “Bản thân tôi là một nhà đầu tư vàng, sau đó mới đến bất động sản. Vàng là tài sản bền vững về giá trị”.

Dù hoan nghênh tư duy quản lý mới theo hướng thị trường, ông Long cho rằng Nghị định 232 vẫn còn những điểm cần cân nhắc. Quy định vốn tối thiểu 1.000 tỷ đồng đối với doanh nghiệp và 10.000 tỷ đồng với ngân hàng tham gia sản xuất vàng miếng là quá cao, khiến rất ít đơn vị đáp ứng được.

“Như vậy hoàn toàn có thể quay lại tình trạng độc quyền nhóm. Trước đây từng có 10–12 thương hiệu vàng, còn nay chỉ còn vài doanh nghiệp đáp ứng điều kiện”, ông Long phân tích.

Theo ông, trong ngành vàng, yếu tố công nghệ và kỹ thuật rất quan trọng. Vì thế, cần điều chỉnh quy định để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn. Việc xây dựng sàn giao dịch vàng công khai, minh bạch, nếu được triển khai hợp lý, sẽ giúp huy động lượng vàng lớn trong dân, góp phần tăng nguồn cung trung và dài hạn.

Ở góc nhìn khác, ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, cho rằng nguyên nhân sâu xa khiến giá vàng tăng còn đến từ tập quán tích trữ vàng của người Việt.

“Nhu cầu tiêu dùng và tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) khiến người dân xếp hàng mua vàng khi giá tăng. Do đó, ngoài các biện pháp hành chính, cần nâng cao tri thức tài chính, khuyến khích khởi nghiệp, đầu tư thay vì tích trữ vàng. Phải chống vàng hóa cả trong tâm trí để đảm bảo hiệu quả dài hạn”, ông Huy nói.

Đề xuất tách hai đối tượng để áp thuế giao dịch vàng

Liên quan đến đề xuất đánh thuế 0,1% trên giá trị giao dịch vàng miếng, ông Ngô Trí Long cho rằng đây là bước đi đúng hướng. “Các nước đều đánh thuế giao dịch vàng. Việc đưa vào thuế thu nhập cá nhân là hợp lý, giúp đánh trúng vào người đầu cơ, tránh lũng đoạn thị trường”, ông nêu quan điểm.

Ông cho rằng việc giao dịch từ 20 triệu đồng trở lên phải qua tài khoản và đánh thuế 0,1% là phù hợp, góp phần bình ổn thị trường vàng.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quang Huy lưu ý, cần tách rõ hai đối tượng để áp thuế phù hợp. “Người đầu cơ cần bị đánh thuế cao hơn, còn người tích trữ truyền thống – giữ vàng như hình thức tiết kiệm – cần được xem xét mức thuế khác, hoặc có ngưỡng miễn giảm tùy thời gian nắm giữ,” ông đề xuất.