Tài xế ở thế yếu khi hợp tác với hãng gọi xe

Tắt ứng dụng để phản đối chính sách chi trả

Bài liên quan

Tài xế tố không được Grab đóng thuế khởi kiện ra tòa

Tháng 7 vừa rồi hàng trăm tài xế của Go-Viet đã tắt ứng dụng gọi xe của công ty này và tụ tập phản đối việc thay đổi chính sách thưởng trên cuốc xe của công ty(1). Trước đó, Go-Viet đã giảm số tiền thưởng mà tài xế được hưởng trên hiệu suất hoàn thành đơn hàng(2) đồng thời triển khai mức thu chiết khấu 20% thay vì có hoàn 10% hay thu ở mức 0%(3) như khi mới gia nhập thị trường Việt Nam. Những chuyện tương tự cũng xảy ra với Grab. 

Việc tài xế tắt ứng dụng để phản đối sự thay đổi chính sách của các hãng xe đều xuất phát từ một nguyên nhân: họ không được thảo luận trước về các thay đổi trong thỏa thuận hợp tác mà hai bên đã ký kết trước đó.

Tuy nhiên, khi các tài xế bức xúc, cùng nhau tắt ứng dụng, tụ tập phản đối thì dường như họ đã quên rằng lúc đặt bút ký vào thỏa thuận hợp tác, họ đã trao cho các hãng xe quyền thay đổi các điều khoản mà không cần có sự bàn bạc trước. Nói cách khác, họ đang làm những việc vô nghĩa khi phản đối những điều mình đã đồng ý trước kia.

Mối quan hệ giữa các tài xế và hãng xe không phải là quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động, mà là giữa các đối tác với nhau. Tuy nhiên, trên thực tế, trong mối quan hệ này, các tài xế không có quyền đưa ra yêu cầu hoặc thương lượng điều khoản hợp đồng hay thay đổi các điều khoản trong hợp đồng. Họ chỉ có hai lựa chọn, đồng ý hoặc không đồng ý những điều khoản này và vì vậy ký hay không ký thỏa thuận hợp tác.

Ban đầu, các hãng gọi xe thường thu hút tài xế với chính sách chi trả rất hấp dẫn. Khi đã mở rộng được thị phần, các chính sách ưu đãi cũng giảm dần. Luật sư Phạm Thị Thoa, Công ty Luật Apolat Legal, nhận định rằng khi Go-Viet cần cạnh tranh với Grab, họ sẽ đưa ra mức thưởng cao, chiết khấu hấp dẫn nhằm thu hút tài xế để giành thị phần.

Đến một thời điểm họ có kế hoạch về lợi nhuận, hoặc tạm ngừng thu hút tài xế, họ sẽ giảm mức thưởng và tăng chiết khấu. Grab cũng từng thực hiện hành động này sau khi mua lại Uber nhưng sau đó lại tăng mức thưởng, giảm chiết khấu khi Go-Viet gia nhập thị trường.

Bà Thoa cho rằng việc doanh nghiệp thay đổi chính sách là chuyện bình thường. Tuy nhiên, điều đáng nói là các hãng gọi xe này không nói rõ thời điểm thay đổi vào lúc nào và trong bao lâu trong hợp đồng. Họ còn giành quyền được thay đổi, trong khi theo nguyên tắc, các đối tác phải cùng bàn bạc khi có sự thay đổi đó. Điều này khiến các đối tác - tài xế - cảm thấy bị đánh lừa.

Hợp đồng chỉ bảo vệ một phía

Theo luật sư Thoa, theo điều 8c thỏa thuận hợp tác, Go-Viet quy định “Go-Viet, với tư cách là đơn vị vận hành của ứng dụng Go-Viet, có thể sửa đổi hoặc bổ sung điều kiện theo từng thời điểm. Việc sửa đổi hoặc bổ sung điều kiện sẽ được áp dụng sau khi Go-Viet thông báo sửa đổi hoặc bổ sung điều kiện thông qua các phương tiện điện tử hoặc các phương tiện truyền thông khác do Go-Viet lựa chọn và việc sửa đổi, bổ sung này có thể bao gồm việc sửa đổi hoặc bổ sung các chính sách đã có sẵn trong điều kiện hoặc các điều khoản và điều kiện bổ sung.

Đối tác đồng ý rằng việc đối tác tiếp tục truy cập hoặc sử dụng ứng dụng Go-Viet hoặc việc tiếp tục hợp tác của đối tác sau ngày thông báo sửa đổi điều kiện có thể được xem là đối tác đồng ý chịu ràng buộc bởi các điều kiện, như đã được sửa đổi hoặc bổ sung”.

Như vậy, theo thỏa thuận thì nếu các tài xế tiếp tục hợp tác với Go-Viet bằng cách sử dụng ứng dụng và làm việc với khách hàng thì coi như đồng ý với điều kiện mới đã được thông báo của Go-Viet. Nếu không đồng ý thì tài xế sẽ phải hủy hợp đồng.

Tương tự, ở điều 3, điều khoản thanh toán của các điều khoản và điều kiện dành cho tài xế GrabBike, được xem như hợp đồng giữa tài xế và Grab, cũng trao quyền cho Grab thay đổi phí dịch vụ.

Cụ thể như sau: “... Bạn thừa nhận rằng tổng số tiền phí mà hành khách hoặc khách hàng trả cho bạn đã bao gồm cả phí sử dụng phần mềm mà bạn đang thu hộ công ty. Phí sử dụng phần mềm đó có thể lên đến 20% phí được quy định cho dịch vụ cho mỗi lần hành khách hoặc khách hàng hoàn tất một chuyến đi, sẽ do công ty toàn quyền quyết định, tùy từng thời điểm... Công ty có thể xác định hoặc thay đổi phí dịch vụ khi công ty, theo toàn quyền quyết định của mình, cho là cần thiết hoặc phù hợp với hoạt động kinh doanh”.

Tuy nhiên, các tài xế của các hãng gọi xe này không phải là những người quen đọc hợp đồng, lại càng không phải là những người có thể bỏ tiền thuê luật sư xem xét hợp đồng trước khi đồng ý ký thỏa thuận hợp tác. Khi chính sách của hãng thay đổi, tiền các tài xế nhận về giảm thì họ mới nhận ra rằng mình đã ngây thơ ký vào hợp đồng mà mình bị động trước những thay đổi của đối tác.

Theo luật sư Thoa, dựa trên các điều khoản thỏa thuận giữa các bên và cách thức hợp tác hiện tại giữa Grab, Go-Viet và các tài xế của họ (quan hệ giữa một bên là pháp nhân có mục đích lợi nhuận và một bên là cá nhân), thì có thể thấy quan hệ này được điều chỉnh bởi Luật Thương mại.

Hợp đồng do Grab và Go-Viet ban hành theo mẫu là hợp đồng mẫu, tương tự như hợp đồng mua bán chung cư, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, hợp đồng mở tài khoản ngân hàng, hợp đồng cấp điện, nước, truyền hình... Theo đó, những hợp đồng này phải tuân thủ các quy định pháp luật về cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng... mà ở đó, quyền lợi của khách hàng, của người tiêu dùng được các cơ quan nhà nước xem xét đánh giá, bảo vệ.

Tuy nhiên, tài xế Grab, Go-Viet lại là đối tác hợp tác kinh doanh chứ không phải người tiêu dùng nên quyền lợi của họ không được bảo vệ theo Luật Thương mại. Quyền lợi của tài xế lúc này hoàn toàn phụ thuộc vào các hãng xe, mà các điều khoản trong hợp đồng chỉ bảo vệ các hãng này.

Luật sư Thoa cho rằng tài xế chỉ được xem xét bảo vệ một phần theo quy định tại điều 405 Bộ luật Dân sự về hợp đồng mẫu như sau:

1. Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng gồm những điều khoản do một bên đưa ra theo mẫu để bên kia trả lời trong một thời gian hợp lý; nếu bên được đề nghị trả lời chấp nhận thì coi như chấp nhận toàn bộ nội dung hợp đồng theo mẫu mà bên đề nghị đã đưa ra.

2. Trường hợp hợp đồng theo mẫu có điều khoản không rõ ràng thì bên đưa ra hợp đồng theo mẫu phải chịu bất lợi khi giải thích điều khoản đó.

3. Trường hợp hợp đồng theo mẫu có điều khoản miễn trách nhiệm của bên đưa ra hợp đồng theo mẫu, tăng trách nhiệm hoặc loại bỏ quyền lợi chính đáng của bên kia thì điều khoản này không có hiệu lực, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Từ các điều khoản trên có thể thấy sự thiệt thòi, bất lợi và yếu thế của các tài xế trong việc giao kết hợp đồng với các hãng gọi xe công nghệ, nhưng pháp luật Việt Nam hiện tại chưa có quy định điều chỉnh phù hợp để bảo vệ đối tượng này và đang trong quá trình nghiên cứu ban hành, sửa đổi luật.

Trong khi đó, với vị trí là bên tạo ra giao dịch thì Grab, Go-Viet hoàn toàn có đủ năng lực, tài chính để nghiên cứu và vận dụng quy định pháp luật Việt Nam hiện hành theo hướng có lợi cho họ mà không vi phạm pháp luật. Cụ thể, họ đã không thực hiện quan hệ lao động với tài xế mà chuyển sang giao dịch hợp tác, kinh doanh thương mại theo Luật Thương mại.

Do đó, quyền lợi của tài xế sẽ không được Bộ luật Lao động bảo vệ như được nghỉ phép hưởng lương, được đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế... 

(Theo Thời báo kinh tế Sài Gòn)

Bài liên quan

Cục Thuế TP.HCM nói gì về trường hợp tài xế tố Grab không đóng thuế?

Tài xế nói gì khi Grab khẳng định đã hoàn thành nghĩa vụ đóng thuế?

Giữ tài xế bằng tiền thưởng - cuộc chơi tốn kém trong ngành gọi xe

Grab và Go Jek tại Bali, Indonesia: Tài xế chặt chém gấp đôi, gấp ba số tiền cố định trên ứng dụng