Ông Trump sẽ khiến thế giới nghèo hơn trong nhiệm kỳ tổng thống lần 2?

Khi Hoa Kỳ tăng thuế đối với hầu hết hàng hóa nhập vào nước này cách đây gần một thế kỷ, hậu quả rất nghiêm trọng: thương mại toàn cầu sụt giảm và xuất khẩu của Hoa Kỳ sụp đổ, trong khi các nước khác kiên quyết trả đũa, làm sâu sắc thêm một trong những cuộc suy thoái kinh tế tồi tệ nhất thế giới - cuộc Đại suy thoái.

Ông Trump và thuế quan Mỹ

Các mức thuế được đề cập, được áp dụng theo Đạo luật thuế quan Smoot-Hawley năm 1930, sẽ bị giảm bớt so với các mức thuế mà Donald Trump đã cam kết áp đặt nếu ông giành được nhiệm kỳ thứ hai tại Nhà Trắng.

Bên cạnh những ý tưởng cấp tiến khác - bao gồm trục xuất hàng loạt người nhập cư không có giấy tờ và can thiệp vào sự độc lập của Cục Dự trữ Liên bang - ông Trump cho biết ông muốn áp thuế 10-20% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu vào Hoa Kỳ.

Theo chính phủ Mỹ, con số này sẽ tăng mạnh so với mức trung bình 2% hiện tại đối với hàng hóa phi nông nghiệp, hay còn gọi là công nghiệp, mà một nửa trong số đó được miễn thuế vào Hoa Kỳ.

Đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc, ông Trump đã đề xuất mức thuế thậm chí còn cao hơn 60%.

"Đối với tôi, từ đẹp nhất trong từ điển là 'thuế quan'. Đó là từ yêu thích của tôi", ông Trump nói trong cuộc phỏng vấn mới đây với Bloomberg tại Câu lạc bộ Kinh tế Chicago.

Hầu hết các nhà kinh tế không chia sẻ nguồn tài trợ của Trump cho thuế quan vì chúng hoạt động như một loại thuế đối với hàng nhập khẩu, gây tổn hại cho người tiêu dùng trong nước khi áp đặt chúng, cũng như các doanh nghiệp dựa vào nguyên liệu thô và hàng hóa trung gian nhập khẩu để tạo ra thành phẩm.

Nhiều nhà kinh tế đã cảnh báo rằng thuế quan do Trump lên kế hoạch sẽ gây tổn hại đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu và thúc đẩy lạm phát ở Mỹ cũng như ở nước ngoài nếu các quốc gia khác áp dụng mức thuế cao hơn đối với hàng nhập khẩu của Mỹ để đáp trả.

Các nhà nghiên cứu từ Viện Kinh tế Quốc tế Peterson có trụ sở tại Washington, DC viết trong một báo cáo gần đây rằng việc áp dụng mức thuế cao hơn "sẽ gây phản cảm với các đồng minh và đối tác của Mỹ, kích động các cuộc chiến thương mại trên toàn thế giới, gây tổn hại đến phúc lợi kinh tế toàn cầu và làm suy yếu an ninh quốc gia".

Trong khi các dự đoán về thiệt hại từ các mức thuế mới của ông Trump khác nhau về quy mô và phạm vi - tùy thuộc vào mức thuế và bất kỳ mức thuế trả đũa nào từ các đối tác thương mại của Mỹ - thì các nhà dự báo lại hoàn toàn tiêu cực.

Ví dụ, các nhà phân tích tại UBS ước tính rằng mức thuế 60% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và mức thuế 10% đối với hàng hóa từ phần còn lại của thế giới sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu 1 điểm phần trăm vào năm 2026, khi việc tăng thuế diễn ra và được thực hiện đầy đủ. Điều đó sẽ làm giảm mức tăng trưởng gần 1/3, dựa trên xu hướng hiện tại.

Theo UBS, lợi nhuận của các công ty trung bình sẽ giảm 6% và các chỉ số chứng khoán toàn cầu cũng sẽ giảm, đặc biệt là sự sụt giảm mạnh ở thị trường chứng khoán châu Âu, Trung Quốc và các thị trường mới nổi khác. Điều đó có thể ăn vào quỹ lương hưu của người dân và các khoản tiết kiệm đầu tư khác.

Nền kinh tế châu Âu sẽ chịu một đòn nặng nề. Nếu Mỹ tăng thuế lên 10% đối với tất cả hàng hóa, thiệt hại đối với tổng sản phẩm quốc nội của khu vực đồng euro - 20 quốc gia sử dụng đồng euro - sẽ tương tự như cuộc khủng hoảng năng lượng do Nga tấn công Ukraine vào năm 2022, theo phân tích của ABN AMRO. Nền kinh tế đã suýt tránh được suy thoái kinh tế sau sự kiện đó và ngân hàng Hà Lan dự báo sẽ trì trệ vào năm 2026 do thuế quan.

Quỹ Tiền tệ Quốc tế cũng nhận thấy sản lượng toàn cầu bị ảnh hưởng do mức thuế tiềm năng cao hơn trên khắp thế giới, Báo cáo Triển vọng Kinh tế Thế giới mới nhất của quỹ này cho thấy vào tuần trước.

Theo một phân tích của IMF công bố năm ngoái, trong một "kịch bản nghiêm trọng" về việc tăng thuế quan và hạn chế thương mại trên diện rộng, sản lượng toàn cầu có thể giảm 7% trong dài hạn. Vào thời điểm đó, cơ quan này cho biết số tiền đó sẽ là mức giảm gần bằng với GDP hàng năm của Đức và Nhật Bản cộng lại.

Maurice Obstfeld, một thành viên cấp cao tại Viện Peterson và cựu nhà kinh tế trưởng tại IMF, nói với CNN: "Giả sử (ông Trump) tiếp tục những gì ông ấy đề xuất, thì không ai thoát khỏi tổn hại".

Không có 'hòa bình thế giới' nếu không có thương mại

Tại Chicago cách đâu không lâu, ông Trump, người tự cho mình là một ông trùm kinh doanh cứng rắn, đã khoe khoang về việc cứng rắn với các đồng minh - bao gồm Nhật Bản, Pháp và Hàn Quốc - thông qua thuế quan, hoặc đơn giản là đe dọa thuế quan, trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông.

Nếu ông trở lại Nhà Trắng, cách tiếp cận 'thắng được tất' của ông trong quan hệ thương mại sẽ làm suy yếu thêm các nguyên tắc thương mại mở và cạnh tranh vốn đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế toàn cầu trong nhiều thập kỷ qua.

Trong 40 năm qua, khi tỷ trọng thương mại trong GDP toàn cầu tăng lên một nửa, thu nhập bình quân đầu người được điều chỉnh theo lạm phát đã tăng gấp đôi và hơn một tỷ người đã thoát khỏi cảnh nghèo cùng cực, Kristalina Georgieva, người đứng đầu IMF, đã viết vào đầu năm nay.

“Đúng là không phải ai cũng được hưởng lợi từ thương mại, đó là lý do tại sao chúng ta phải làm nhiều hơn nữa để đảm bảo lợi ích được chia sẻ một cách công bằng. Nhưng đóng cửa nền kinh tế của chúng ta sẽ là một sai lầm", bà viết.

Sự gia tăng chủ nghĩa bảo hộ trên khắp thế giới đồng nghĩa với việc thương mại mở đang bị đe dọa và khả năng của tổ chức đứng đầu là Tổ chức Thương mại Thế giới trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại quốc tế bị hạn chế nghiêm trọng.

Obstfeld cho biết, cách tiếp cận của Trump sẽ dẫn đến "một hệ thống thương mại toàn cầu là sự chắp vá của các thỏa thuận song phương. Mọi người có thể đoán được hệ thống đó sẽ hoạt động như thế nào, nhưng có một dự đoán tốt là chúng ta sẽ thấy ít thương mại hơn, lợi ích từ thương mại sẽ giảm và quan hệ thương mại giữa các quốc gia sẽ vẫn rạn nứt hơn so với trước đây".

Petros Mavroidis, Giáo sư tại Trường Luật Columbia và là cố vấn pháp lý lâu năm của WTO, nhận thấy một kết quả thậm chí còn ảm đạm hơn.

Ông nói với CNN: "Tôi nghĩ thật phi thực tế nếu chúng ta nhìn lại lịch sử thế giới để nghĩ rằng chúng ta có thể phân chia thương mại nhưng lại có hòa bình thế giới. Thế giới phải được kết nối cả về mặt kinh tế và phi kinh tế. Nếu nó không được kết nối thì bạn phải trả giá".

Các quốc gia khác có thể sẽ không chỉ áp dụng thuế trả đũa đối với hàng nhập khẩu của Mỹ mà còn áp dụng thuế đối với hàng nhập khẩu từ nơi khác để bảo vệ thị trường của họ khỏi làn sóng hàng hóa đáng lẽ phải đến Mỹ.

Khi ông Trump công bố thuế quan đối với thép và nhôm nhập khẩu vào tháng 3 năm 2018, Liên minh châu Âu đã áp dụng thuế riêng đối với một số sản phẩm thép 4 tháng sau đó, với lý do rủi ro nhập khẩu cao hơn. EU cũng đáp trả trực tiếp vào đồng minh xuyên Đại Tây Dương của mình bằng thuế đối với hàng hóa trị giá hơn 3 tỷ USD của Mỹ, bao gồm xe máy, vải denim và rượu whisky.

Gần đây hơn, EU đã tăng thuế đối với xe điện từ Trung Quốc, một động thái mà các nhà phân tích cho rằng một phần nhằm ngăn chặn dòng xe điện nhập khẩu sau khi Tổng thống Mỹ Joe Biden áp thuế 100% đối với xe điện của Trung Quốc.

André Sapir, thành viên cấp cao tại Bruegel, một tổ chức tư vấn ở Brussels, cho biết: "Bạn có thể rơi vào vòng xoáy các biện pháp thương mại do Mỹ khởi xướng nhưng sau đó được các nước khác khuếch đại".

Mong đợi một ông Trump 'cấp tiến hơn'

Bên cạnh thuế quan, các nhà kinh tế cũng tỏ ra khó chịu trước mong muốn của ông Trump nhằm tăng cường kiểm soát Cục Dự trữ Liên bang.

Trong khi tránh trả lời câu hỏi trực tiếp từ Bloomberg về việc liệu ông có cách chức Chủ tịch Fed Jerome Powell, người có nhiệm kỳ kết thúc vào tháng 5 năm 2026 hay không, như ông đã từng đe dọa điều đó một lần trước đó khi ông Powell "giữ lãi suất quá cao".

"Tôi nghĩ tôi có quyền nói điều đó", ông Trump nói ở Chicago. "Tôi không nghĩ mình nên được phép đặt hàng nhưng tôi nghĩ tôi có quyền đưa ra nhận xét về việc lãi suất nên tăng hay giảm".

Bất kỳ nỗ lực nào nhằm làm suy yếu tính độc lập của Fed, vốn được các nhà đầu tư coi là bất khả xâm phạm, sẽ làm rung chuyển thị trường tài chính toàn cầu và gây bất ổn cho đồng đô la, loại tiền tệ hàng đầu thế giới trong thanh toán thương mại và dự trữ ngoại hối.

Đó là bởi vì các nhà đầu tư sẽ nghi ngờ liệu một Fed cam kết có thể chống lại lạm phát cao một cách hiệu quả hay không, vốn thường làm suy yếu đồng tiền và có thể gây tổn hại cho tăng trưởng kinh tế nếu không được kiểm soát.

Obstfeld cho biết: "Nếu bạn chuyển Fed sang một hình thức kiểm soát chính trị nào đó, điều đó sẽ thực sự thay đổi các quy tắc tài chính toàn cầu".

Edward Alden, thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại có trụ sở tại Washington, DC, cho rằng khó có khả năng ông Trump sẽ can thiệp vào sự độc lập của Fed, do những rủi ro như một động thái như vậy gây ra cho nền kinh tế Mỹ.

Tuy nhiên, những hành động của ông trong nhiệm kỳ tổng thống thứ hai có thể sẽ cực đoan hơn so với thời kỳ đầu tiên ông làm việc tại Nhà Trắng, khi "có một nhóm tích cực gồm những đảng viên Cộng hòa truyền thống hơn đang nỗ lực hết sức để ngăn Trump làm những điều điên rồ", ông nói với CNN.

"Không ai trong số những người đó sẽ có việc làm trong chính quyền thứ hai", ông Alden lưu ý vì một tổng thống Mỹ chỉ có thể phục vụ hai nhiệm kỳ.

Alden nói thêm: Ông Trump "sẽ cởi mở hơn nhiều và ông ấy hiểu rõ hơn nhiều về cách vận hành bộ máy quan liêu để đạt được mục tiêu của mình. Những gì chúng ta thấy ở ông Trump phiên bản 2 có thể triệt để hơn nhiều so với những gì chúng ta thấy ở ông Trump phiên bản 1".