Kế hoạch thoái vốn nhà nước 5 năm là một trong những cam kết của Việt Nam khi trở thành thành viên của Hiệp định CPTPP.

Trượt mục tiêu thoái vốn vào năm 2020?

Vào tháng 12/2016, Chính phủ đặt mục tiêu giảm số lượng doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn xuống 103 vào năm 2020, từ mức 583 của năm tài chính 2016.

Tuy nhiên, đến cuối năm 2018, con số này vẫn là 500 doanh nghiệp. Chỉ có 11 doanh nghiệp được cổ phần hóa trong năm tài chính 2018, thấp hơn nhiều so với kế hoạch ban đầu là 64.

Vì vậy, Việt Nam được dự báo sẽ trượt mục tiêu thoái vốn nhà nước tới năm tài chính 2020.

2019 sẽ là năm Việt Nam phải cam kết mạnh hơn nữa trong công tác tái cấu trúc đầu tư công và doanh nghiệp nhà nước, cũng như các tổ chức tín dụng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu vào ngày đầu tiên của năm.

Tuy nhiên, triển vọng cải cách kinh tế vẫn chưa rõ ràng. Tháng 11/2018, ông Đặng Quyết Tiến, Phó Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết, tốc độ cải cách kinh tế của Việt Nam chậm hơn kế hoạch mặc dù Chính phủ yêu cầu các doanh nghiệp đẩy nhanh tốc độ cổ phần hóa kèm theo cảnh báo xử phạt.

Ông Josephine Yei Pheck Joo, CEO của Công ty Chứng khoán SaigonBank Berjaya, lo ngại rằng chiến tranh thương mại Mỹ - Trung sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động của các thị trường trên toàn thế giới. Đặc biệt, Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng lớn trong bối cảnh việc thoái vốn khỏi các DNNN tiếp tục bị trì hoãn vì nhu cầu của giới đầu tư giảm và giá chào bán thấp.

Ông Andy Ho, Giám đốc đầu tư của quỹ VinaCapital, gợi ý tiếp tục cải cách hệ thống luật pháp sẽ giúp việc cổ phần hóa DNNN hiệu quả hơn và Chính phủ sẽ nhanh chóng đạt được mục tiêu. “Những cải cách về pháp lý cũng nên xem xét đi kèm với lợi ích của các nhà đầu tư để đẩy nhanh tiến độ”, ông nói.

Trong số 103 DNNN hiện do Nhà nước nắm giữ 100% cổ phần phải kể đến Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tổng công ty Đường sắt Việt Nam. 103 doanh nghiệp này hoạt động ở 11 lĩnh vực mà Chính phủ xem là những lĩnh vực nhạy cảm nhất của nền kinh tế, như quốc phòng, an ninh công cộng.

Lộ trình thoái vốn trì trệ

Theo Nikkei, để tham gia vào CPTPP, Việt Nam phải cải thiện môi trường kinh doanh để thúc đẩy sự cạnh tranh hơn nữa.

Tháng 4/2018, VTV Cable, một trong những công ty truyền hình cáp hàng đầu Việt Nam, từng hủy IPO sau khi chỉ có 1 nhà thầu đăng ký tham gia đấu giá. Nhiều công ty khác, như Petrolimex và Viglacera, cũng hoãn hoặc hủy đấu giá giảm bớt sở hữu nhà nước vì có ít nhà thầu tham gia.

Theo số liệu năm 2017 của Tổng cục Thống kê, DNNN chiếm khoảng 29,4% doanh thu của Chính phủ từ thuế doanh nghiệp, trong khi các doanh nghiệp tư nhân chiếm 42,7%. Xét về lao động, DNNN tạo ra 1,2 triệu việc làm tính đến tháng 12/2017, chiếm 8,3% tổng lực lượng lao động của Việt Nam.

TP HCM từng yêu cầu Chính phủ cho phép trì hoãn kế hoạch cổ phần hóa và thoái vốn Nhà nước cho năm 2018. Thay vào đó, chủ tịch UBND TP HCM đề xuất giãn kế hoạch cải cách 39 DNNN sang 2 năm tới, gồm 32 doanh nghiệp trong năm nay và 7 trong năm 2020. Hà Nội cũng đề nghị có thêm thời gian để xem xét.

Theo quan điểm của TP HCM, các DNNN tại đây đang gặp nhiều khó khăn để đáp ứng quy định nghiêm ngặt của việc cổ phần hóa. Doanh nghiệp bị yêu cầu phải trả lại đất thuộc sở hữu nhà nước và điều này đồng nghĩa tài sản của họ sẽ có sự điều chỉnh lớn trước IPO. Một số thách thức khác như định giá thương hiệu và quyền sở hữu trí tuệ để đảm bảo lợi ích cho các nhà đầu tư chiến lược.

Một số DNNN thậm chí tự trình đơn đề nghị hoãn việc cổ phần hóa, như nhà mạng lớn MobiFone và Tổng công ty Giấy Việt Nam.

Tuy nhiên, số lượng DNNN tại Việt Nam giảm so với năm 1996 với khoảng 12.000 doanh nghiệp. Kinh tế tăng trưởng nhanh là động lực thúc đẩy nhiều doanh nghiệp tích cực lên sàn. Hiện có khoảng 800 DNNN được cổ phần hóa và 152 doanh nghiệp được niêm yết tính đến tháng 12/2018.

Tỷ lệ giảm sở hữu của Nhà nước tại các DNNN dao động trong khoảng 2 – 98%, và phải kể đến thương vụ bán 10,04% cổ phần tại Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV), 24,86% của Petrolimex và 53,48% tại Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex).

Khoảng 30 DNNN hoàn thành quá trình thoái vốn trong 2 năm qua, đạt khoảng 10% mục tiêu đề ra.

Ngoài các doanh nghiệp hoàn toàn thuộc sở hữu Nhà nước, Chính phủ Việt Nam cũng đang nắm giữ một phần vốn tại 106 doanh nghiệp như PV Power và Tổng công ty Giấy Việt Nam.

Tỷ lệ sở hữu của Nhà nước tại 27 DNNN khác, như Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất Việt Nam và MobiFone, dao động từ 50% đến gần 65%.

Nhà nước cũng sở hữu 65% vốn tại 4 doanh nghiệp khác, gồm Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) và Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản Việt Nam (TKV).

(Theo NĐH/Nikkei Asian Review)

Bài liên quan

Ngân hàng quốc doanh và “mô hình chân tường” cổ phần hóa

Cổ phần hóa ì ạch, quy trách nhiệm cá nhân

Doanh nghiệp nhà nước đua nhau xin 'đặc cách' cổ phần hóa, thoái vốn

Ì ạch cổ phần hóa - chung quy chỉ là chữ “lờn”!